A l'epòca pre-romana, la valèia dau Dròt èra puplada de Cèltes (Petrocores en Peirigòrd, Nitiobriges en Agenés, e d'"Aquitans" (Vasates en Haut Entre Duas Mars). Aquesta estructura ternària serà conservada per Roma (civitates), per la Glèisa (diocèses), etc. Anuit encara tres departaments (Dordonha, Òlt e Garona, Gironda) se partatjan la valèia.

Dinc au cap de la Guèrra de cent Ans (1453), l'istòria de la valèia participarà de las istòrias d'aqueras tres partidas, un còp apartenent a de las entitats desparèiras, a còp hondudas dens la hauda d'un grand Estat.

Donc una istòria complèxa mès tanben una istòria fòrt risha, dau fèit de tres factors :

• Caractère independent daus Gascons : pendent lo prumèir milenari de nòsta èra, los puples establits entre Garona, Pirinèus e Mar Granda ("Aquitans" apui Vascons, aperats après "Gascons") reïterèren la sequença "annexion o conquèsta, revòltas-repressions, autonomia o independença de fèit". Lo Haut Entre Duas Mars estent un país gascon, l'istòria de la valèia en avath de Duràs es estreitament ligada damb l'istòria de Gasconha.

• Apartenença de l'Agenés e dau Peirigòrd a l'Aquitània, tèrme designent sivant las epòcas dau prumèir milenari los territòris anent daus bòrns de Loire aus Pirinèus e daus contrafòrts orientaus dau Massiu Centrau e de las Cevènas a la Mar Granda, o mèi porcions pus o mens estendudas e esbrigalhadas d'aqueths territòris. L'istòria de la valèia en amont de Duràs es a cercar dens l'istòria d'Aquitània.

• Posicion estrategica dau Dròt entre Peirigòrd e Agenés, termièra que Ch. Higounet qualifiquèt de "termièra de tension". Aqueth factor es fondamentau aus XIII° e XIV° siègles que vesen s'afrontar los puishents Comtes de Tolosa, los Rèis d'Anglatèrra-ducs d'Aquitània, mèi los Rèis de França Capecians (en predators finalament vencurs). L'istòria de la valèia aus XIII° e XIV° siègles entra dens l'istòria de França.

• de la Baissa
• de Falgueirars
• de la Faja Hauta
• de l'Artiga
• de Pèira Levada
• de la Sauvetat
• de la Barta