1995

Aquesta pagina concernís l'an 1995 del calendièr gregorian.

Occitània

França

Debanament de la 7^a eleccion presidenciala de la V^a Republica lo 23 d'abriu e lo 7 de mai. Lo premier torn s'acabèt per la victòria suspresa de Lionel Jospin (PS) amb 23,3% dei sufragis e de Jacques Chirac (RPR) amb 20,8%. Lo Premier ministre Édouard Balladur (RPR/UDF, 18,6%), Jean-Marie Le Pen (FN, 15,00%), Robert Hue (PCF, 8,64%), Arlette Laguiller (LO, 5,30%), Philippe de Villiers (MPF, 4,74%), Dominique Voynet (Les Verts, 3,32%) e Jacques Cheminade (0,28%) foguèron eliminats. Au segond torn, Jacques Chirac foguèt elegit amb 52,64% dei sufragis. Alain Juppé foguèt nomat cap dau govèrn per remplaçar Édouard Balladur. Coma son predecessor, adoptèt una politica liberala qu'entraïnèt una aumentacion rapida de son impopularitat. A la fin de l'annada, son projècte de reforma dau sistèma de retirada dau sistèma public e de la seguretat sociala entraïnèron un movement de grèvas duras e lòngas. Lo 15 de decembre, deguèt finalament cedir e retirar son projècte.

Euròpa

America

Peró

 

Au començament de l'annada, acomencèt una guèrra novèla còntra Eqüator a prepaus de la definicion de la frontiera entre lei dos país (Guèrra de Cenepa). Ben preparada, l'armada eqüatoriana aviá installat plusors pòstes dins una zòna revendicada per lei dos país e mandat de fòrças importantas. Aquò li permetèt de resistir a una tiera d'ofensivas perovianas. En parallèl, de negociacions acomencèron per reglar lo conflicte frontalier sota la pression d'Argentina, de Brasil, de Chile e sustot deis Estats Units d'America. Lei dos país acceptèron finalament la creacion d'una zòna demilitarizada e la dubertura de negociacions vertadieras (→ 1998).

Après aqueleis eveniments, reeleccion aisada dau president Alberto Fujimori (Cambio 90, 64,3%) còntra l'ancian secretari dei Nacions Unidas Javier Pérez de Cuéllar (Union per Peró, 21,5%) lo 9 d'abriu. Pasmens, aquela victòria marquèt l'apogèu d'Alberto Fujimori que sa popularitat foguèt pauc a pauc minada per l'autoritarisme de son regime e mai d'un escandòl de corrupcion.

Arts

Sciéncias e tecnicas

• 7 de decembre : començament de la mission Galileo a l'entorn de Jupitèr.

Economia

• 2 de febrièr - Arfa Karim, estudianta paquistanesa (m. 2012)
• 3 d'abril - Adrien Rabiot, fotbolaire francés
• 28 d'abril - Nadine Jarosch, gimnasta alemanda
• 29 de setembre - Alice Matteucci, jogaira de tennis italiana

• 2 de genièr - Siad Barre, dictator de Somalia (n. 1902)
• 17 de genièr - Miguel Torga, escrivan portugués (n. 1907)
• 18 de genièr - Adolf Butenandt, quimista alemand, Prèmi Nobel (n. 1903)
• 4 de febrièr - Patricia Highsmith, escrivana americana (n. 1921)
• 1 de març - Georges J. F. Köhler, biològ alemand, Prèmi Nobel (n. 1946)
• 14 de març - William Alfred Fowler, fisician american, Prèmi Nobel (n. 1911)
• 2 d'abril - Hannes Alfvén, fisician suedés, Prèmi Nobel (n. 1908)
• 18 d'abril - Arturo Frondizi, president d'Argentina (n. 1908)
• 25 d'abril - Ginger Rogers, actritz americana (n. 1911)
• 14 de mai - Christian B. Anfinsen, quimista american, Prèmi Nobel (n. 1916)
• 18 de mai - Henri Laborit, biològ e filosòf francés (n. 1914)
• 24 de mai - Harold Wilson, primièr ministre britanic (n. 1916)
• 8 de junh - Juan Carlos Onganía, president d'Argentina (n. 1914)
• 23 de junh - Jonas Salk, mètge american, inventor de la vaccina contra la poliomieliti (n. 1914)
• 25 de junh - Ernest Thomas Sinton Walton, fisician irlandés, Prèmi Nobel (n. 1903)
• 30 de junh - Sicco Mansholt, president de la Comission Europèa (n. 1908)
• 29 de junh - Lana Turner, actritz americana (n. 1921)
• 4 de julhet - Eva Gabor, actritz ongresa (n. 1919)
• 5 de julhet - Takeo Fukuda, primièr ministre de Japon (m. 1905)
• 17 de julhet - Juan Manuel Fangio, pilòt argentin de Formula 1 (n. 1911)
• 9 d'agost - Jerry Garcia, musician american (Grateful Dead) (n. 1942)
• 21 d'agost - Subrahmanyan Chandrasekhar, fisician indian, Prèmi Nobel (n. 1910)
• 9 d'octobre - Alec Douglas-Home, primièr minister britanic (n. 1903)
• 4 de novembre - Ichak Rabin, primièr ministre d'Israèl (n. 1922)
• 4 de novembre - Gilles Deleuze, filosòf francés (n. 1925)
• 22 de decembre - James Meade, economista britanic, Prèmi Nobel (n. 1907)
• 25 de decembre - Dean Martin, actor american (n. 1917)

• Prèmi Nobel de Fisica : Martin Lewis Perl, Frederick Reines
• Prèmi Nobel de Quimia : Paul J. Crutzen, Mario J. Molina, Franklin Sherwood Rowland
• Prèmi Nobel de Fisiologia o Medecina : Edward B. Lewis, Christiane Nüsslein-Volhard, Eric F. Wieschaus
• Prèmi Nobel de Literatura : Seamus Heaney
• Prèmi Nobel de la Patz : Joseph Rotblat e Conferéncia Pugwash
• Prèmi Nobel d'Economia : Robert Lucas Jr