Бөгет — өзеннің жоғарғы ағысы жағындағы су деңгейін көтеру және соның нәтижесінде суды шаруашылыққа кең пайдалану Гордон көлдің бөгеті. (суэлектр станцияларын салу арқылы электр энергиясын өндіру, өзен көлігі қатынасын жақсарту, жер суару, тағы басқалар) мақсатында өзен арнасы мен аңғарларында кесе көлденең жасалған су бөгегіш құрылыс. Кішігірім өзен арналық бөгеттер мен плотиналар бегеме немесе жасанды шоңғалдар деп аталады. Совет үкіметі жылдарында жасалған Днепр, Волга, Цимлян, Өскемен, Бұқтарма, Новосибирь тағы басқа кептеген бегеттер су ағысын тәртіптеп, оларды жоғарғы айтылған мақсаттарға пайдалануға мүмкіндік беруде. Бөгеттер өзен ағысының режимін басқаруға, суды халық шаруашылығының талабына сай таратып, пайдалануға мүмкіндік береді.
Бөгет — өзен арнасындағы судың деңгейін көтеру, су ағынын арттыру, бөген жасау, т.б. үшін ағынды суды кесе көлденеңдеп қоршай салынған гидротех. құрылыс. Ол ағынды суды бөгеуге арналған бітеу Бөгет және өзен арнасына жиналған артық суды (су қашыртқыны) реттеуге арналған Бөгет болып бөлінеді. Материалына қарай грунтты (топырақты) Бөгет, тас Бөгет, бетон Бөгет және темір-бетон Бөгет болып ажыратылады. Ығысу күшіне қарсылық көрсетуіне қарай гравитациялық Бөгет, аркалық Бөгет, контрфорстық Бөгет; биіктігіне қарай төм. арынды (10 м-ге дейін), орта арынды (10 м-ден 50 м-ге дейін) және жоғ. арынды (50 м-ден биік) болып жіктеледі. Дүние жүзіндегі ең биік Бөгет — Вахш өзендегі (Тәжікстан) Рагун Бөгеті (335 м).
Бөгет — темір дәуірінен сақталған обалар. Ақтөбе облысы Хромтау ауданы Бөгетсай ауылынан 1 км жерде, Ор өзеннің оң жағасында. 1955 жылы Батыс Қазақстан археологиялық тобы (жетекшісі В.С. Сорокин) зерттеген. 3 обаның орны қазылған. Тас обалардың астына жерленген мәйіттердің бастары шығысқа қаратылған. Қабірлердің көлемі 2х1 м, тереңдігі 1,5 м. Жанынан қыш-құмыра сынықтары, қойдың сүйектері, қола жебе, қайрақ тас, темір пышақ, т.б. табылды. Заттай деректер обалардың б.з.б. 4 — 3 ғасырларда үйілгенін көрсетеді.
Бөгет — қола дәуірінен сақталған қоныс. Ақтөбе облысыХромтау ауданы Бөгетсай ауылының оңтүстік-шығысында 1,1 км жерде. Бөгет қонысының мәдени қабатынан сырты өрнектелген құмыраның сынықтары, мал сүйектері шықты. Қоныс жанындағы 18 тас қоршаудан тұратын зираттағы 3 қабірді қазғанда қола дәуіріне жататын құмыралар, қола моншақтар, ұлу бақалшағынан жасалған алқалар табылды. Қоныс б.з.б. 13 — 11 ғасырларға жатады.
Бөгет - карсыласты шығынға ұшырату. козғалысын тежеп тұру және киыншылық келтіру, маневрін тоқтату немесе өз әскерлері үшін тиімді бағытта козғалуға мәжбұр ету максатында онын жүру жолында жасалған жасанды кедергілер (құрылыстар мен киратулар). Әсер ету сипатына карай Бөгеттер жарылғыш (миналы жарылғыш және ядролық жарылғыш болуы мүмкін), жарылмайтын, аралас жарылғышты болып бөлінеді, колдану орнына байланысты — жер үсті (су кедергілері де), теңіз және әуе (ұшақтарға қарсы); ауқымы бойынша оперативтік және тактикалық болып бөлінеді. Бөгеттер жасау атыс жүйесі, ядролық соққылар және авиациялық соққылармен тығыз байланысты.
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Бөгет, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
