Ժյուլ Վեռն: ֆրանսիացի գրող

Ընտանիք

Հայրը՝ փաստաբան Պիեռ Վեռնը (1871) սերում է փաստաբանների ընտանիքից։ Մայրը՝ Սոֆի Ալլոտ դե լա Ֆյուին, բրիտանուհի է շոտլանդական ծագումով։ Ժյուլ Վեռնը հինգ երեխաներից ամենամեծն էր։ Նրանից հետո ծնվել են՝ եղբայր Պոլը (1829) և երեք քույրերը՝ Աննան (1836), Մատիլդան (1839) և Մարին (1842)։

Ժյուլ Վեռնի կնոջ անունը Օնորինա դը Վիան էր (օրիորդական ազգանունը՝ Մորել)։ Օնորինան այրի էր և երկու երեխա ուներ առաջին ամուսնությունից։ 1856 թ.-ի մայիսի 20-ին Ժյուլ Վեռնը գնաց Ամիեն իր ընկերոջ հարսանիքին մասնակցելու համար և այդտեղ էլ առաջին անգամ հանդիպեց Օնորինային։ 8 ամիս անց՝ 1857 թ.-ի հունվարի 10-ին, նրանք ամուսնացան և տեղափոխվեցին Փարիզ, որտեղ և Ժյուլ Վեռնն ապրում էր վերջին տարիներին։ 4 տարի անց՝ 1861 թ.-ի օգոստոսի 3-ին ծնվեց Միշելը՝ Ժյուլ Վեռնի և Օնարինայի որդին և միակ զավակը։ Որդու ծնվելու ժամանակ Ժյուլ Վեռնը ներկա չէր, քանի որ ճանապարհորդում էր Սկանդինավիայում։

Կրթությունը և ստեղծագործությունները

Փաստաբանի որդի Վեռնը սովորում էր իրավաբանություն Փարիզում, բայց գրականության նկատմամբ ունեցած սերը նրան դրդեց գնալ ուրիշ ճանապարհով։ 1850 թվականին Ժյուլ Վեռնի «Կոտրված ծղոտներ» պիեսը հաջողությամբ բեմականցվեց «Պատմական թատրոնում» Ալեքսանդր Դյումա (հայր)։ 1852 - 1854 թթ. Վեռնն աշխատում էր որպես «Լիրիկական թատրոնի» տնօրենի խորհրդատու, այնուհետև որպես բորսային միջնորդ, բայց այդ ամբողջ ժամանակահատվածում չէր դադարում գրել կատակերգություններ, լիբրետտո և պատմվածքներ։

«Արտասովոր ճանապարհորդություններ» շարքը

 

1863 թ.-ին Ժ. Էտցելի «Ամսագիր կրթության և հանգստի համար» հանդեսում հրատարակվեց «Արտասովոր ճանապարհորդություններ» շարքի առաջին վեպը՝

• «Հինգ շաբաթ օդապարիկով»

Վեպի հաջողությունը ոգևորեց Վեռնին և նա այնուհետև սկսեց աշխատել նույն ոգով՝ իր հերոսների արկածները ներկայացնել ուղեկցելով անիրական, բայց և այնպես բավականին լավ մտածված գիտական հայտնագործություններով, որոնք այն ժամանակ միմիայն Ժյուլ Վեռնի երևակայության ծնունդ էին։ Այս շարքին են պատկանում նաև հետևյալ վեպերը՝

• «Ուղևորություն դեպի երկրի կենտրոնը» (1864),
• «Նավապետ Հատերասի ճանապարհորդություններն ու արկածները» (1865),
• «Երկրից դեպի լուսին» (1865),
• «Նավապետ Գրանտի որդիները» (1867),
• «Լուսնի շուրջը» (1869),
• «Քսան հազար լյո ջրի տակ» (1870),
• «Աշխարհի շուրջը 80 օրում» (1872),
• «Խորհրդավոր կղզին» (1874),
• «Միխայիլ Ստրոգով» (1876),
• «Տասնհինգամյա նավապետը» (1878),
• «Ռոբուր նվաճողը» (1886)

Ժյուլ Վեռնը գրել է 66 վեպ, այդ թվում նաև անավարտները, որոնք տպագրվել են 20-րդ դարի վերջում, ինչպես նաև 20 պատմվածք, ավելի քան 30 պիես, մի քանի վավերագրական և գիտական աշխատանքեր։

Ժյուլ Վեռնի ստեղծագործությունները լի են գիտական հայտնագործություններով կապված գիտության զարգացման առաջընթացի հետ։ Նա կարեկցանքով նկարագրում է նաև ազատագրական շարժումները։

Ժյուլ Վեռնի վեպերում ընթերցողները գտել են ոչ միայն տեխնիկայի հետաքրքիր նկարագրություններ և ճանապարհորդություններ, այլ նաև վառ ազնիվ հերոսների կերպարներ (նավապետ Հատտերաս, նավապետ Գրանտ, նավապետ Նեմո), բարի կիսացնոր գիտնականներ (դոկտոր Լիդենբրոկ, դոկտոր Կլոուբոննի, զարմիկ Բենեդիկ, Ժակ Պագանել), որոնք իրենց ներկայությամբ գեղեցկացնում և էլ ավելի հետաքրքիր են դարձնում վեպը։

Ուշ ստեղծագործությունները

Ժյուլ Վեռնն իր ավելի ուշ ստեղծագործություններում վախ է արտահայտել, որ գիտական նվաճումները կարող են օգտագործվել մարդկությանը վնաս հասցնելու համար՝

• Հայրենիքի դրոշը (1896),
• Աշխարհի տիրակալը (1904),
• Բարսակի արշավախմբի անհավանական արկածները (1919) (ավարտել է գրողի որդի Միշել Վեռնը),

Հավատը գիտական առաջընթացի նկատմամբ փոխվել էր անհայտության նկատմամբ ունեցած վախով։ Բայց այս վեպերն այնքան մեծ ուշադրության չարժանացան, որքան նրանց նախորդողները։

Գրողի մահից հետո դեռ բավականին չտպագրված վեպեր էին մնացել, որոնք դեռ երկար տարիներ տպագրվում էին։ Այսպես, «Փարիզը 20-րդ դարում» (1863) վեպը տպագրվել է 1994 թ.-ին։

Գրող - ճանապարհորդ

 

Ժյուլ Վեռնը չի եղել «կաբինետային» գրող։ Նա շատ է ճանապարհորդել, ընդ որում և իր սեփական զբոսանավերով՝ «Սեն-Միշել I», «Սեն-Միշել II» և «Սեն-Միշել III»: 1859 թ.-ին նա ճանապարոհորդել է Անգլիայում և Շոտլանդիայով։ 1861 թ.-ին եղել է Սկանդինավիայում։

1867 թ.-ին նա կատարել է տրանսատլանտյան նավարկություն «Գրեյս-Իստերն» նավով դեպի ԱՄՆ։ Եղել է Նյու-Յորքում և Նիագարյան ջրվեժի մոտ։

1878 թ.-ին Ժյուլ Վեռնը կատարել է մեծ ճանապարհորդություն Միջերկրական ծովով իր «Սեն-Միշել III» զբոսանավով՝ այցելոլով Լիսաբոն, Տանժեր, Ջիբրալթար և Ալժիր։ 1879 թ.-ին Ժյուլ Վեռնն իր «Սեն-Միշել III» զբոսանավով կրկին եղել է Անգլիայում և Շոտլանդիայում։ 1881 թ.-ին Ժյուլ Վեռնն իր զբոսանավով եղել է Նիդերլանդիայում, Գերմանիայում և Դանիայում։ Այդ ժամանակ էլ նա պլանավորել էր այցելել Սանկտ-Պետերբուրգ, բայց ուժեղ փոթորիկը խանգարեց դրան։

1884 թ.-ին Ժյուլ Վեռնը կատարեց իր վերջին մեծ ճանապարհորդությունը։ «Սեն-Միշել III» զբոսանավով նա եղավ Ալժիրում, Մալթայում, Իտալիայում և այլ միջերկրական երկրներում։ Նրա ճանապարհորդություններից շատերը հիմք հանդիսացան «Արտասովոր ճանապարհորդություններ» շարքի համար՝ Լողացող կղզին (1870), Սև Հնդկաստան (1877), Կանաչ ճառագայթ (1882), Վիճակախաղի տոմս № 9672 (1886) և այլն։

Կյանքի վերջին 20 տարին

 

1886 թ.-ի մարտի 9-ին Ժյուլ Վեռնը ծանր վիրավորվել էր ատրճանակի կրակոցից։ Մեծ գրողի վրա կրակել էր հոգեպես հիվանդ զարմիկ Գաստոն Վեռնը՝ Պոլի որդին։ Դրանից հետո նա ստիպված էր մոռանալ ճանապարհորդության մասին։

1892 թվականին վիպասանը դարձավ Պատվո լեգիոնի շքանշանի ասպետ։

Մահվանից քիչ առաջ Ժյուլ Վեռնը կուրացավ, բայց և այնպես շարունակում էր թելադրել իր գրքերը։ Ըստ Լեոնիդ Բարիսովի դրանք գրի էր առնում հեղինակի խորթ աղջիկներից մեկը։ Հեղինակը մահացել է 1905 թվականի մարտի 24-ին շաքարախտից։

Ժյուլ Վեռնի պատվին անվանվել են՝

• եվրոպական առաջին ավտոմատ բեռնատար տիեզերանավը նախագծված ԵՏԳ-ի կողմից։
• Լուսնի վրայի խառնարաններից մեկը՝ 143 կմ տրամագժով։

Իր ստեղծագործություններում նա կանխագուշակել է գիտական նորամուծություններ և հայտնագործումներ ամենատարբեր ոլորտներում, այդ թվում՝ հեռուստատեսության և տիեզերական թռիչքների։ Ինչպես նաև՝

• Էլեկտրական աթոռ
• Ինքնաթիռ («Աշխարհի տիրակալը»)
• Ուղղաթիռ («Ռոբուր նվաճողը»)
• Սուզանավ («20 000 լյո ջրի տակ»)
• GPS նավիգացիոն համակարգ («20 000 լյո ջրի տակ»)
• Թռիչքներ դեպի տիեզերք, այդ թվում նաև Լուսին («Երկրից դեպի լուսին»)։ Հեղինակի ընտրած վայրը հեռու չէր իրականից "Տիեզերական կենտրոն Քեննեդի"
• Աշտարակ Եվրոպայի կենտրոնում (մինչև Էյֆելյան աշտարակի կառուցումը - նկարագրությունը շատ նման է)
• Միջտիեզերական ճանապարհորդություն («Հեկտոր Սերվադակ»)
• Տեսահաղորդակցություն և հեռուստատեսություն («Փարիզը 20-րդ դարում»)
• Կոնվերտոպլան (ինքնաթիռի տեսակ) («Բարսակի արշավախմբի արտասովոր արկածները»)

Չիրականցված կանխագուշակումներ՝

• Ցամաք Հյուսիսային բևեռի վրա (Նավապետ Հատտերասի արկածները) և օվկիանոս Հարավային բևեռում («20000 լյո ջրի տակ»)։ Ամեն ինչ եղավ ընդհակառակը։
• Ստորջրյա անցում Սուեզի ջրանցքի տակ («20000 լյո ջրի տակ»)

• Կգա մի օր, երբ գիտությունը կգերազանցի ֆանտազիային։
• Աշխարհին պետք են նոր մարդիկ, ոչ թե նոր մայրցամաքներ։
• Բնությունը ոչինչ չի ստեղծում աննպատակ
• Չի կարող պատահել այնպիսի մի իրավիճակ, որի ժամանակ մարդը իրավունք կունենար շորթել իր նմանների իրավունքի վրա։
• Տաղանդները չունեն տարիք

Գրքեր

• Լեոնիդ Բարիսով «Ժյուլ Վեռն» - Կենսագրական վեպ (թարգմանվել է հայերեն)
• Ժակ Պիկար, Ռոբերտ Դիտց «Խորությունը 7 մղոն» - պատմվում է, թե ինչպես «Նաուտիլիուս»-ի նկարագրությունից ելնելով ստեղծվել է սուզանավը (թարգմանվել է հայերեն)։

Մինչև հիմա էլ սուզանավերը խորասուզվելու համար ջուր են քաշում իր մեջ, իսկ վերև բարձրանալիս այն բաց թողնում։ Այս մեխանիզմը նկարագրել է Ժյուլ Վեռնը։

• Եվգենի Բրանդիս «Ժյուլ Վեռնի շուրջ» Արխիվացված 2011-04-03 Wayback Machine(ռուս.) "Либуреск" կայք էջում։
• Եվգենի Բրանդիս «Ժյուլ Վեռնի Ռուսաստանում» Արխիվացված 2015-10-24 Wayback Machine(ռուս.) "Либуреск" կայք էջում։
• Եվգենի Բրանդիս «Ժյուլ Վեռնը և նրա վեպերը» Արխիվացված 2011-04-26 Wayback Machine(ռուս.) "Либуреск" կայք էջում։

Նոթեր

• Եվգենի Բրանդիս «Հարցազրույց Ժյուլ Վեռնի հետ» Արխիվացված 2015-11-17 Wayback Machine(ռուս.) "Либуреск" կայք էջում։
• Եվգենի Բրանդիս «Մեկնաբանություններ «Արշիպելագը կրակի մեջ», «Ռոբուր նվաճողը» և «Հյուսիսը Հարավի դեմ» վեպերին» Արխիվացված 2015-10-23 Wayback Machine(ռուս.) "Либуреск" կայք էջում։

Վեպեր

• Հինգ շաբաթ օդապարիկով (Cinq semaines en ballon, 1863) (թարգմանվել է հայերեն)
• Փարիզը 20-րդ դարում (Paris au XXe siècle, 1863, not published until 1994)
• Ուղևորություն դեպի երկրի կենտրոնը (Voyage au centre de la Terre, 1864) (թարգմանվել է հայերեն)
• Երկրից դեպի լուսին (De la Terre à la Lune, 1865) (թարգմանվել է հայերեն)
• Նավապետ Հատերասի ճանապարհորդություններն ու արկածները (Voyages et aventures du capitaine Hatteras, 1866)
• Նավապետ Գրանտի որդիները (Les Enfants du capitaine Grant, 1867–1868) (թարգմանվել է հայերեն)
• Քսան հազար լյո ջրի տակ (Vingt mille lieues sous les mers, 1870) (թարգմանվել է հայերեն)
• Լուսնի շուրջը (Autour de la lune, a sequel to From the Earth to the Moon, 1870) (թարգմանվել է հայերեն)
• Լողացող քաղաքը (Une ville flottante, 1871)
• Դոկտոր Օքսի փորձը (Une Fantaisie du Docteur Ox, 1872) (թարգմանվել է հայերեն)
• Երեք ռուսների և երեք անգլիացիների արկածները Հարավային Աֆրիկայում (Aventures de trois Russes et de trois Anglais, 1872)
• Մորթիների երկրում (Le Pays des fourrures, 1873)
• Աշխարհի շուրջը 80 օրում (Le Tour du monde en quatre-vingts jours, 1873) (թարգմանվել է հայերեն)
• Չենսլեր. ուղևոր Ժ.- Ռ. Կազալլոնի օրագիրը (Le Chancellor, 1875) (թարգմանվել է հայերեն)
• Խորհրդավոր կղզին (L'Île mystérieuse, 1875) (թարգմանվել է հայերեն)
• Միխայիլ Ստրոգով (Michel Strogoff, 1876)
• Հեկտոր Սերվադակ (Hector Servadac, 1877) (թարգմանվել է հայերեն)
• Սև Հնդկաստանը (Les Indes noires, 1877) (թարգմանվել է հայերեն)
• Տասնհինգամյա նավապետը (Un Capitaine de quinze ans, 1878) (թարգմանվել է հայերեն)
• Բեգումի հինգ հարյուր միլիոնը (Les Cinq cents millions de la Bégum, 1879) (թարգմանվել է հայերեն)
• Շոգետուն (La Maison à vapeur, 1879)
• Չինացու ձախորդությունները Չինաստանում (Les Tribulations d'un Chinois en Chine, 1879)
• Ժանգադա. 800 լյո Ամազոնի վրայով (La Jangada, 1881)
• Ռոբինզոնների դպրոցը (L'École des Robinsons, 1882, թարգմանվել է հայերեն)
• Կանաչ ճառագայթ (Le Rayon vert, 1882)
• Համառ Քերաբան (Kéraban the Inflexible, 1883)
• Ֆրիտ Ֆլակ ("Frritt-Flacc", 1884)
• Հարավային աստղ ("L'Étoile du sud", 1884)
• Արշիպելագը կրակի մեջ (L’Archipel en feu, 1884) (թարգմանվել է հայերեն)
• Խորտակված «Ցինտիայի» ընկեցիկը (1885) (համահեղինակ՝ Անդդրե Լորի).
• Մաթիաս Շանդոր (Mathias Sandorf, 1885)
• Ռոբուր նվաճողը (Robur-le-Conquérant, 1886) (թարգմանվել է հայերեն)
• Վիճակախաղի տոմս № 9672 (Un Billet de loterie, 1886)
• Հյուսիսը Հարավի դեմ (Nord contre Sud, 1887)
• Ճանապարհ դեպի Ֆրանսիա (Le Chemin de France, 1887)
• Անանուն ընտանիք (Famille-sans-nom, 1888)
• Երկու տարի արձակուրդ (Deux Ans de vacances, 1888)
• Տակն ի վեր (Sans dessus dessous, the second sequel to From the Earth to the Moon, 1889) (թարգմանվել է հայերեն)
• Կասկաբել Կեսար (César Cascabel, 1890)
• Միսիս Բրանիկան (Mistress Branican, 1891)
• Ամրոցը Կարպատներում (Le Château des Carpathes, 1892)
• Կլադիուս Բոմբառնակ (Claudius Bombarnac, 1893)
• Մանուկը (P’tit-Bonhomme, 1893)
• Լողացող կղզին (L’Île à hélice, 1895) (թարգմանվել է հայերեն)
• Հայրենիքի դրոշը (Face au drapeau, 1896)
• Կլովիս Դարտանդոր (Clovis Dardentor, 1896)
• Սառցե Սֆինքս (Le Sphinx des glaces, a sequel to Edgar Allan Poe's The Narrative of Arthur Gordon Pym, 1897)
• Սքանչելի Օրինոկոն (Le Superbe Orénoque, 1897)
• Գյուղը օդում (Le Village aérien, 1901)
• Կիպ եղբայրները (Les Frères Kip, 1902)
• Աշխարհի տիրակալը (Maître du monde, sequel to Robur the Conqueror, 1904) (թարգմանվել է հայերեն)
• Ծովի ներխուժումը (L’Invasion de la mer, 1904)
• Դրամա Լիֆլանդիայում (Un Drame en Livonie, 1904)
• Փարոսն աշխարհի ծայրին (Le Phare du bout du monde, 1905)
• Մրցարշավ ասուպի հետևից (La Chasse au météore, 1908)
• Դանուբի լոցմանը (Le Pilote du Danube, 1908)
• «Ջոնաթանի» նավաբեկյալները (Les Naufragés du «Jonathan», 1909)

Պատմվածքներ

• Բլեֆ (Ամերիկյան բարքեր) (թարգմանվել է հայերեն)

• Երկրից դեպի Լուսին և Լուսնի շուրջը վեպերում Ժյուլ Վեռնը կանխագուշակել է ապագայում տիեզերքի նվաճման մի քանի պահեր.

• Այլումինի օգտագործումը որպես վագոն-ականի հիմնական նյութ։ Չնայած XIX դարում այլումինի մեծ արժեքին, նա կանխագուշակել էր այդ մետաղի լայնորեն օգտագործումը աէրոդինամիկական ինդուստրիայում։
• Լուսնի էքսպեդիցիայի համար մեկնարկման կետ է ընտրվել Ֆլորիդայի Ստոուզ-Խիլլ վայրը։ Այդ վայրը բավականին մոտ է ժամանակակից միսս Կանավերալի տիեզերակայանին։
• Դեպի Լուսին թռիչքը և՛ Ժյուլ Վեռնի մոտ և՛ իրականում տեղի է ունեցել ապրիլին։ Անձնակազմը բաղկացած էր երեք տիեզերագնացներից և երկու տիեզերական ապարատներն էլ վայէջք են կատարել միևնույն Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերի վրա։

• Ժյուլ Վեռնը այնպես էլ չեղավ Ռուսաստանում, բայց 9 վեպերի իրադարձությունները տեղի են ունենում այդ երկրում.

• Մորթիների երկրում (1873)
• Միխայիլ Ստրոգով (1876).
• Համառ Քերաբան (1883).
• Խորտակված «Ցինտիայի» ընկեցիկը (1885). (соавт. Андре Лори)
• Ռոբուր նվաճողը (1886).
• Կասկաբել Կեսար (1890).
• Կլադիուս Բոմբառնակ (1892).
• Ժան-Մարի Կաբիդուլենի պատմությունը (1901).
• Դրամա Լիֆլանդիայում (1904).

Ինչպես նաև ռուսների կարելի է հանդիպել «Երեք ռուսների և երեք անգլիացիների արկածները Հարավային Աֆրիկայում» (1872) և «Հեկտոր Սերվադակ» (1877) վեպերում։

• ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի վիճակագրությամբ Ժյուլ Վեռնի ստեղծագործությունները ըստ թարգմանությամբ աշխարհում երկրորդն են, առաջին տեղում այդ ցուցանիշով Ագաթա Քրիստին է, նրա գրքերը տպագրվել են աշխարհի 148 լեզուներով։
• Գերմանացի հեղինակ Վոլֆգանգ Խոլդբայնը գրել է Նաուտիլուսի պատմության շարունակությունը՝ ստեղծելով «Նավապետ Նեմոյի երեխաները» շարքը։
• Հեղինակի պատվին անվանվել է Fedora օպերացիոն սիստեմայի 16-րդ թողարկումը՝ «Verne» կոդային անվանումով։

 

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Ժյուլ Վեռն հոդվածին

• Ժյուլ Վեռնը գրապահարանում Արխիվացված 2020-07-07 Wayback Machine
• Ժյուլ Վեռնը հայկական հանրագիտարանում Արխիվացված 2017-09-27 Wayback Machine
• Ապրում եմ երևակայությամբ… հատված Ժյուլ Վեռնի մի հարցազրույցից, մի քանի նամակներ

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժյուլ Վեռն» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժյուլ Վեռն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 288)։