Vesna Vulović

januar">3. januar 1950–23. desember 2016) var ei serbisk flyvertinne som ifølgje Guinness rekordbok har verdsrekorden for å overleva det lengste fallet utan fallskjerm, på 10 160 meter.

 

Vesna Vulović var fødd i Beograd i 1950. Ho blei tilsett ved JAT Yugoslav Airlines i 1971. 26. januar 1972 var ho del av mannskapet på JAT Flight 367. Flyet vart sprengt av ei bombe i lufta over Srbská Kamenice i Tsjekkoslovakia, på veg frå København til Zagreb. Som einaste av dei 28 om bord overlevde Vulović fallet på 10 160 meter. Ho blei funnen av Bruno Honke, som hadde vore ambulansearbeidar under andre verdskrigen. Han gav henne behandling fram til helsepersonell kom til ulukkesstaden.

Ulukka gjorde at Vulović fekk brot på skallen og var i koma i 27 dagar. Ho hadde også brot i begge føtene, bekkenet, fleire ribbein og tre ryggvirvlar - ein av dei blei knust. I ei tid etter ulukka var ho lam frå livet. Ho hadde fullstendig amnesi frå timen før fallet til ein månad etterpå. Det siste ho hugsa var at ho tok imot passasjerar før avgang, deretter var det første ho hugsa at ho såg foreldra sine på sjukehuset omlag ein månad seinare.

Luftfartstryggleiksinspektørar meiner Vulović truleg overlevde fordi ho blei halden fast av ei mattralle inne i flykroppen då flyet braut saman og styrta. Dei andre om bord ville ha blitt dregne ut av den valdsame trykkendringa. Etterforskarane meinte vidare at flykroppen med Vulović inni hadde landa i trekledde, snødekte fjell som reduserte samanstøyten med bakken. Honke fortalde også at han fann Vulović i midtdelen av flyet, med ein kollega oppå seg og halden fast av mattralla. Legane til Vulović meinte også at det låge blodtrykket hennar gjorde at ho ville ha miste medvitet svært raskt etter at kabinen mista trykket, slik at hjartet hennar ikkje villa ha broste i samanstøyten. Vulović blei førleg i løpet av ti månader etter ulukka, men hadde ein skadd ryggvirvel og halta resten av livet.

Eksplosjonen på flyet blei truleg forårsaka av ei bombe i bagasjen. Dei jugoslaviske styresmaktene mistenkte at kroatiske nasjonalistar stod bak hendinga. Same dag hadde ei bombe gått av på eit tog mellom Wien og Zagreb og skadd seks personar. Ein mann som kalla seg sjølv ein kroatisk nasjonalist ringte den svenske avisa Kvällsposten dagen etter og tok på seg ansvaret for bomba på Flight 367. Det er likevel aldri blitt gjort arrestasjonar som følgje av hendinga.

I september 1972 uttrykte Vulović eit ønske om å fortsetja å jobba som flyvertinne. Flyselskapet var redde for at ho ville trekkja for mykje merksemd i denne rolla, og gav henne i staden ein kontorjobb. Vulović blei behandla som ein nasjonalhelt i Jugoslavia og fekk liknande status i austblokklanda. Ho blei gjeven ei utmerking av den jugoslaviske leiaren Josip Broz Tito, medan den serbiske folkemusikaren Miroslav Ilić spelte inn songen "Vesna stjuardesa" ('Flyvertinna Vesna'). Ho blei også utnemnd til æresborgar av landsbyen Srbská Kamenice. Dottera til Honke, som blei fødd seks veker etter ulukka, blei kalla Vesna etter henne. Vulović flaug framleis regelmessig etter ulukka, og sa at andre passasjerar blei overraska over å sjå henne og gjerne ville sitja ved sidan av henne.

Begge foreldra til Vulović døydde få år etter ulukka. I 1977 gifta ho seg med maskinteknikaren Nikola Breka. Sjølv om legane hadde meint ulukka ikkje burde påverka evna hennar til å få barn, gjekk ho gjennom eit nær dødeleg ektopisk svangerskap og kunne aldri få ungar.

I 1985 blei ho offisielt utnemnd til verdsrekordhaldaren for lengste fall utan fallskjerm av Guinness rekordbok. Ho tok imot anerkjenninga ved ei tilstelling i London frå musikaren Paul McCartney.

Rundt 1990 skilde Vulović og ektemannen seg. I 1990 eller 1991 mista ho jobben ved JAT for å ha tala imot Slobodan Milošević og teke del i protestar mot styresmaktene. Ho skal ha unngått arrestasjon fordi styresmaktene frykta den negative omtalen det ville gje om ho blei fengsla. Ho fortsette å ta del i protestar mot regimet gjennom heile 1990-talet. Som svar på aktivismen blei Vulović skulda i tabloidar for å ikkje ha falle frå ei så stor høgd som det var blitt sagt, eller at Flight 367 var blitt skote ned frå Tsjekkoslovakia.

Då Milošević og det serbiske sosialistpartiet blei tvinga frå makta i oktober 2000 var Vulović ein av fleire kjendisar som stod på balkongen til rådhuset i Beograd for å halda sigerstalar. Ho verka seinare for det demokratiske partiet i Serbia (Demokratska stranka Srbije) og for at Serbia skulle gå inn i EU, noko ho meinte ville gje landet økonomisk framgang.

Vulović fortalde seinare at ho ikkje tenkte på ulukka si dagleg, men at ho sleit med overlevandesyndrom som gav henne skuldkjensle. Ho tok ikkje imot terapi, men fann støtte i religion og blei ein from ortodoks kristen. Ho meinte sjølv at ulukka hadde gjort henne til ein optimist, og sa "Om du kan overleva det eg kan, kan du overleva alt".

Dei siste åra av livet levde Vulović på ein liten pensjon i ein forfallen leilegheit i Beograd. Ho meinte at ulukka hennar ikkje berre hadde øydelagd hennar liv, men også foreldra hennar, som ho meinte hadde døydd før tida. Ho gjorde sjeldan intervju og takka nei til spørsmål om å opptre frå til dømes Oprah Winfrey og BBC, og sa ho var trøytt av å diskutera fallet sitt. Då ho var i sekstiåra kunne ho ikkje lenger delta i den årlege markeringa av ulukka i Srbská Kamenice, som ho tidlegare hadde vore med på gjennom ei årrekkje.

I desember 2016 blei vener av Vulović bekymra etter at ho ikkje svara på telefon. 23. desember gjekk låssmedar inn i leilegheita hennar og fann Vulović livlaus. I følgje vener hadde ho hatt hjarteproblem i fleire år. Ho blei gravlagd på Beograd nye gravlund (Novo groblje} 27. desember 2016.