Trepunktsoppheng

Det vart utvikla av Harry Ferguson, saman med Willie Sands, Thomas McGregor Greer og John Chambers, alle irar. Trepunktsopphenget kombinert med djupnregulering må sjåast som ei av dei viktigaste oppfinningane innan landbruksmekanisering.

 

 

 

Trepunlysopphenget har to trekkstenger og eit toppstag som reiskapen vert festa i. Trekkstengene kan hevast og senkast hydraulisk, for å gi reiskapen rett arbeidsdjupn, eller høgd over bakken. Trekkstengene og toppstaget har kuleledd i begge endar og kan røra seg fritt sidevegs. Med unnatak av nokre store rammestyrte traktorar har så godt som alle moderne landbrukstraktorar trepunktsoppheng bak. Mange har òg frontmontert trepunktsoppheng.

Dimensjonane på trepunktskoplinga er i dag standardisert. Det finst fleire kategoriar, alt etter storleiken på traktoren.

 

 

Trepunktsopphenget kan utstyrast med snøggkopling, som gjer det lettare å kopla til og frå ulike reiskap. Nokre snøggkoplingar gjer det muleg å kopla til og frå reiskap utan at føraren forlet førarplassen. Forutan å spara tid gjer dette at føraren er mindre utsett for ulukker. som for eksempel ved at han kjem i klem mellom traktoren og reiskapen. .

Det opphavlege trepunktsopphenget til Ferguson (og alle moderne versjonar) var utstyrt med automatisk djupnregulering. Under pløying i homogent jordsmon til dømes er trykkrafta i toppstaget proporsjonal med arbeidsdjupna. Denne krafta vart nytta som djupnesensor i det opphavlege systemet og vert det framleis på moderne små og mellomstore traktorar. Større traktorar, som for det meste nyttar delbore reiskap, har i staden sensorar som måler strekkrafta i trekkstengene.

Når jordsmonet er skiftande vil trykket i toppstaget variera og arbeidsdjupna vil variera noko. For å motverka dette har fleire produsentar innført stillbar demping og såkalla blandingsregulering, som i tillegg til trykkrafta i toppstaget òg tek omsyn til høgda på trekkstengene.

Kraftoverføring

Ved til dømes pløying vert plogen innstilt (ved å regulera lengda på toppstaget) slik at han søkjer seg nedover. Dette fører til at det verkar ei nedoverretta vertikal kraft på plogen, så for å halda plogen på rett djupn må trekkstengene, i fylje Newton si 3. lov, lyfta med ei like stor kraft i motsett retning (oppover). Dette fører i sin tur til at ei like stor nedoverrette vertikal kraft verkar på drivhjula på traktoren og pressar dei mot bakken, noko som aukar marktrykket og motverkar hjulspinn. Djupnereguleringa aukar difor trekkrafta til traktoren. Om ein ikkje nyttar djupnekontroll lyt vekta, og difor massen, på traktoren aukast, anten med hjulvekter eller ved at ein fyller veske i dekka. Så lenge Ferguson var einerådande på marknaden med djupnkontroll hadde traktorane deira difor eit stort føremon.

Traktorkroppen pendlar om bakakselen og fungerer som ei vektstong, der den nedoverretta vertikale krafta i trekkstengene fører til eit moment om bakakselen, som freistar å lyfta fronten på traktoren. Men på grunn av trykkrafta i toppstaget oppstår det eit moment i motsett retning, som gjev opphav til ei nedoverretta vertikal kraft på framhjula. Dette hindrar at traktoren steglar og/eller at ein misser styringa. Trepunktopphenget kombinert med djupneregulering er difor ein svært effektiv måte å kopla reisksapen til traktoren.

 

Ferguson hadde fleire patent på trepunktsopphenget og djupnreguleringa, så det var fyrst då patenta gjekk ut på 1950-talet at andre produsentar tok til å utstyra traktorane sine med trepunktoppheng og djupnregulering. Dette var meir eller mindre kopiar av systemet til Ferguson, med det vart etter kvart innført ulike forbetringar. Ford samarbeidde med Ferguson og produsert traktorar for han frå 1939 til 1947, men heldt fram med å nytta Ferguson-systemet på sine eigne traktorar etter at dette. I dag har alle traktorar trepunktsoppheng, med unnatak av dei aller største, som berre nyttar slepereiskap. Mange store og mellomstore traktorar har òg trepunktsoppheng framme, men da utan fri siderørsle.