Onzevader: Het gebed door Jezus Christus geleerd aan zijn volgelingen

Voor de gelijknamige compositie van Peteris Vasks, zie Onzevader (Vasks).

Het gebed is gericht tot God en werd volgens de evangeliën in het Nieuwe Testament van de Bijbel door Jezus Christus zelf aan zijn leerlingen geleerd. Het gebed staat in Matteüs 6:9-13 als onderdeel van de bergrede en in Lucas 11:2-4. De versie van Lucas is korter dan die van Matteüs.

De Woordenlijst van de Nederlandse taal vermeldt 'Onzevader' als officiële spelling, maar in de katholieke, orthodoxe en protestantse traditie is 'Onze Vader' gebruikelijker. Het wordt ook het 'Gebed des He(e)ren' of 'het allervolmaakste gebed'^[bron?] genoemd en is een van de bekendste gebeden in de Kerk.

De oudste teksten van het Onzevader die zijn overgeleverd, zijn in het Koinè-Grieks. In het Nederlandse taalgebied heeft elke religieuze stroming meestal een eigen vertaling. Er zijn verschillende protestantse vertalingen. De weergaven hieronder gaan uit van de langere versie van Matteüs.

Joods karakter

Het Onzevader vertoont veel overeenkomsten met oude Joodse gebeden. Ook is de inhoud van het gebed sterk gekleurd door teksten uit de Hebreeuwse Bijbel en de Septuagint. De aanhef lijkt onder meer op uitdrukkingen in Jesaja 63:15-16 en 64:7, de eerste bede op uitdrukkingen in Jesaja 29:23 en Ezechiël 36:23, de tweede bede op Obadja 1:21, de derde op 1 Samuel 3:18 en 1 Makkabeeën 3:60, de vierde op Spreuken 30:8, de vijfde op Sirach 28:2 en de zesde op Psalm 17:30 (Septuagint) en Psalm 26:2. De lofprijzing in de jongere handschriften is gebaseerd op 1 Kronieken 29:11-13.

Tekstvarianten

De versie van Matteüs in de wetenschappelijke uitgave van het Nieuwe Testament (Nestle-Aland) is korter dan die in de Textus Receptus, de tekstvorm die in gebruik was voor de opkomst van de moderne tekstkritiek.

In jongere handschriften is de versie van Lucas uitgebreid aan de hand van Matteüs.

Latijnse tekst

 

Pater noster, qui es in caelis,
Sanctificetur nomen tuum.
Adveniat regnum tuum.
Fiat voluntas tua,
Sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
Et dimitte nobis debita nostra,
Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne nos inducas in tentationem:
Sed libera nos a malo.
[Quia tuum est regnum,
Et potestas,
Et gloria in saecula.]
Amen

Rooms-katholieke vertaling

Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw rijk kome,
uw wil geschiede
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
en breng ons niet in beproeving,
maar verlos ons van het kwade.
Amen.

Vertalingen tot 2016

De huidige vertaling geschreven van het Onzevader werd in 2014 geschreven, die de verschillen ophief die tot dan toe tussen België en Nederland bestonden. Deze tekst werd van kracht vanaf de advent van 2016, vanaf 27 november 2016. Tot dan bleven de oude Belgische en Nederlandse vertalingen in gebruik.

De verschillen met de vertaling die vanaf 27 november 2016 wordt gebruikt zijn vet-gecursiveerd aangegeven.

Protestantse vertaling

Vertaling volgens het Nederlands Bijbelgenootschap

Onze Vader die in de hemelen zijt,
uw naam worde geheiligd;
uw Koninkrijk kome;
uw wil geschiede,
gelijk in de hemel alsook op aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood;
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren;
en leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van den boze.
Want van U is het Koninkrijk, de kracht en de heerlijkheid
tot in der eeuwigheid.
Amen.

Oud-Katholieke vertaling

Vertaling volgens het Oud-Katholiek Kerkboek:

Onze Vader, die in de hemelen zijt,
geheiligd zij uw Naam,
uw koninkrijk kome,
uw wil geschiede
op de aarde als in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood,
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren,
en leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
[Want van U is het koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
tot in eeuwigheid.]
Amen.

Onzevader in Bijbelvertalingen

Raad van Kerken / Oecumenisch

Oecumenische vertaling zoals die wordt voorgesteld door de Raad van Kerken.

Onze Vader die in de hemel zijt,
Uw naam worde geheiligd.
Uw koninkrijk kome.
Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden
zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.
En leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van de boze.
Want van U is het koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
in eeuwigheid. Amen.

Letterlijke vertaling eerste zinnen

Volgens evangelisch spreker David Uijl zijn alle moderne vertalingen van het Onzevader fout. Hij stelt dat omdat de werkwoorden in de eerste drie zinnen van het Onzevader de vorm hebben van de imperativus aoristus in de 3e persoon, deze niet gericht zijn aan 'Onze Vader'. De vertaling van Uijl luidt als volgt:

Onze Vader die in de hemel is,
Uw naam moet geheiligd worden.
Koninkrijk, kom!
Wil van God, word vervuld op aarde zoals in de hemel!

In twee artikelen in het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad stelde dr. Michael C. Mulder, universitair docent Nieuwe Testament en judaïstiek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, dat de eerste drie werkwoorden in het Onzevader niet verkeerd vertaald zijn.

Vertaling van het woord epiousion met dagelijks

 

De vertaling van het Griekse ἡμῶν ἄρτον τὸν ἐπιούσιον, hemōn arton ton epiousion als 'ons dagelijks brood' is omstreden. Het woord epiousion komt in geen of slechts een enkele buiten-Bijbelse bron voor en ook in de Bijbel wordt het woord alleen in het Onzevader gebruikt. De traditionele vertaling als ‘dagelijks [brood]’ wordt door de meeste moderne geleerden afgewezen, mede door het erop volgende καθ ἡμέρᾱν, kath hèméran, "vandaag". Mogelijke vertalingen die tegenwoordig worden voorgesteld zijn onder andere '[brood] dat nodig is om te bestaan' en '[brood] voor de komende dag', waarbij 'de komende dag' vaak een eschatologische betekenis krijgt. Soms wordt het brood als iets symbolisch opgevat, naar de woorden uit Deuteronomium 8:3 en Matteüs 4:4 dat de mens niet van brood alleen zal leven, maar van elk woord dat uit de mond van God komt. Andere interpretaties stellen echter dat de voorafgaande woorden ‘heden/vandaag’ en ‘ons’ erop duiden dat het gaat om gewoon tastbaar brood of voedsel.

Verschillen tussen protestanten en rooms-katholieken

In het Onzevader, zoals gebruikt door de protestanten, komen alle drie de onderdelen van een gebed terug, in de katholieke versie zijn de verschillen: beproeving in plaats van verzoeking en kwade in plaats van boze:

• Dankgebed: Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
• Smeekgebed (litanie): Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
• Belijdend gebed: Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid.

De slotwoorden "Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid" ontbreken in de oudste handschriften van Matteüs.

Embolisme

In de katholieke misviering volgens de Novus Ordo Missae sluit de priester het gebed af met het embolisme.

Orthodoxe Kerk

In de orthodoxe kerken wordt de doxologie nooit uitgesproken door de gelovigen. Deze wordt altijd gedaan door de priester. In de Griekse traditie gebruikt men bij het afwezig zijn van de priester: "Door de gebeden van onze Heilige Vaders, Heer Jezus Christus Onze God ontferm U over ons, Amen."

Het Indisch Onze Vader is ontstaan tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De Japanse geheime dienst, de Kempeitai, had tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië een Indisch meisje gevangengenomen. Iedere avond om zes uur zong zij in de gevangenis het Onzevader, zoals zij dat geleerd had op de kloosterschool van de Ursulinen in Batavia.

Het lied kreeg in de oorlog een speciale bekendheid, doordat de gevangenen die na verhoor door de Kempeitai naar hun kamp terugkeerden, dit gebed zongen voor hun lotgenoten. Dit gezongen gebed wordt vaak tijdens herdenkingen ten gehore gebracht, zoals sinds 1970 op de jaarlijkse Nationale Herdenking 15 augustus 1945.

Het Gentsch Vader-Onze is een parodie op het Onzevader, geschreven door een anonieme auteur in 1572.

• Het Onzevader in 1662 talen en dialecten.

 

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Onzevader op de Nederlandstalige Wikisource.

 

Zie de categorie Lord's Prayer van Wiki Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.