Afo

Afo ya'ia da'ӧ tӧi rahu-rahu ninganga sino mufagaölö/mubidi, moroi ba si lima ngawalö zifao khönia; ya'ia da'ö:

Lima ngawalö mbotowa danömö nafo

  1. Tawuo (Li Indonesia sirih);
  2. Betua (Li Indonesia kapur);
  3. Gambe (Li Indonesia gambir);
  4. Fino (Li Indonesia pinang); ba
  5. Bago (Li Indonesia tembakau).

Nano mufagaölö ma na no mubidi lafotöi ia “afo silima endronga”, ösi mbola lahina, ösi mbola ni'otarawa, ombayasö danga ndra ina, ombayasö danga zinöwu hunö gana'a. Afo andrö sia'a mböwö ba Danö Niha.

To'ölöa Monganga ba Danö Niha

Na tohare ami ba Danö Niha, böi tokea dödömi wa hana oi agaitö nifö ndra niha satua, he ira alawe ba he ira matua si falukha ami. Böi manufa dödömi miwai samake gecu me oi oyo mbewe ndra amada, inada, awö ndra tuada ba aweda. Da'ö dandra wa monganga afo ira. To'ölöa da'a lafotöi ia "monganga". Femanga afo andre tenga ha ba Danö Niha tesöndra ia. So göi ba mbanua tanöbö'ö, baero Danö Niha. Simane ba Papua , so göi khöra hada wemanga afo. Ba hiza i, fabö'ö mbanua, ba fabö'ö göi mbua-bua. Femanga afo ba Papua, duma-dumania, na lalau monganga ba lö labidi ua oföna. Lahalö mbulu dawuo, lakoe mbetua, simanö göi gambe, awö wino ba la ame'e'ö bakha ba mbawara, langanga. Na ba danö niha, so wa'ö-wa'ö nitörö (wangasiwai wamagaölö/famidi afo ua) fatua lö lalau monganga.

Afo 
Fatua lö ofeta ba ginötö gowuloa ba fefu zoguna ba wa'afosa lahenagö ba laföfögö faböi so zo amböta. Ira ina ma iralawe ba Desa Sogae'adu, Kecamatan Sogae'adu, Kabupaten Nias, lalau wangöhöna afo me so zangowalu.

Simane si no ta'ila, so lima mbotowa ni'oguna'ö ba nafo, ya'ia da'ö fino, tawuo, betua, fangoyo ma gambe, ba bago. Si lima mbotowa da'a ba no sitebai lö'ö. He sowatö ba he göi tome, la'a'asogö nafo andre me no to'ölöa i'otarai me ge ndra satua meföna. Hiza, tandra wa afo andre no tobali sambua ndroto-ndroto wa'a'ono niha irege oya sibai wehede si fakhai:

  • afo andre ba no sia'a mböwö: eluahania, afo la be'e ba dekhe tanö yawa ba ngawalö genoli hada ba nono niha.
  • afo basö-basö dödö: afo tobali fangokafu dödö. Duma-dumania, na mangawuli mohalöŵö, ba na monganga ba i'anemai'ö tola döhö wa'amarase/wa'erege dödö.
  • afo fangebolo dödö

Amaedola Sanötöi Afo

No oya gamaedola si fakhai ba nafo. Da'a zui dandra so a'aro'ö wa fo'afo andre no si tebai teröi ba hada nono niha.

  • Abötu nafo nira'u-ra'ui, afoe nafo nituyu tou.
  • Alölö nafo na no munganga, ahori gö na no mu'a.
  • He afo lö munganga, ba he idanö lö mbadu.
  • Asala lölö nafo, lase'e sa'atö folosi gilo.
  • Ha alölö nafo, ba no murugi.
  • Atulö ba zisara afo, simanö zifatalifusö.

Famidi Afo

Simane nisura mege moroi yaŵa wa fonganga afo ba Nono Niha no aröu fabö'ö moroi ba mbanua tanöbö'ö. Me no tobali hada, ba lö tola lö'ö so goi-goi hewisa lala ba wohaogö afo irege ofeta tola langanga. Mamidi afo sambua mbosi nitörö na so gowuloa ma zui fatomesa. Ba ero omo, na tohare dome, ba si'oföna lafaolagö ua, ba ya'ia da'ö, afo, börö me sia'a mböwö ia.

Afo 
Da'a gambara nafo si no labidi. Tehalö me 3-3-2021 ba Desa Sogae'adu, Kecamatan Sogae'adu, Kabupaten Nias. Na no labidi simane da'a ba afo hatö sa'ae lafaolagö. Ya'e nafoda. Datalau monganga.

Hewisa wamidi afo ba do'ölöa Nono Niha? Si'oföna ua lakholi wino--laheta guli mbua wino--faoma förögi, lagoligö molo'ö wa'ebua mbua wino, tola töbali dua goli-goli, öfa goli-goli. Na side-ide, ba lö dali lagoligö. Sambua nitöngöni, hunö wino böi irege aefa moroi ba nagole mbua wino meda'ö göi wangami nafo. Aefa da'ö lahalö dawuo sagörö, lasika tobali dua nga'örö. Ba narö dawuo si no lasika, lagule'ö mbetua ndrohu-ndrohuonia böi ofeta ifönui mbulu dawuo (mosikho tola abötu niha songanga). Na noa da'ö, lahalö sagörö ma matonga nga'örö bulu gambe si no oköli. Na löhadöi bulu gambe, ba tola la'oguna'ö wangoyo ma girö gambe. Furui dawuo sifao gambe no mege molo'ö nau-nau ba awena mufagaölö lafatö'ö mbalö tanö bakha, ba itete wosigö'ö/wobe'e goli-goli wino nomege, irege aro ba teböbö ia ba dawuo. Nano maulu afo nibu'u; ba tola sa'e mube ba dome ma tola sa'e munganga. Ba sito'ölönia na monganga afo ndra satua, ba ha aboto wino ba lakete mbago maifu ba labe'e bakha ba nafo siso ba mbawa.

Ba wanutunö döi maena, ba asese lasigö'ö göi wamidi afo andre tobali töi maena. La mane wa afo nibidi numönö ami sibai.

Na awena ofeta nono nihalö ma bene'ö ba nomo wo'omonia, ba halöŵö si oföna ibabaya ba ya'ia wamidi afo. Na no ifalua wobidi afo awena afönu tola lakaoni khönia "Sinöwu Hunö Gana'a" ma umönö alawe. Inötö na awena mamidi afo mbene'ö, ba sito'ölönia la'oguna'ö ba wobudegö marafule ba ni'owalu. "Lau, iada'e, ni'owalu ibidi nafo marafule!" Simanö dania mbude-bude zalua ba nomo marafule. Ba labe'e ba danga ni'owalu mbola nafo ba mamidi afo ia. Ba gasa-gasa da'ö, la'andrö ifahatö ia marafule göi ba ngai ni'owalu, fo'omonia. Ba inötö da'a ba notobali lala wangehegö ma fa'iki fa'omuso dödö me oi so manö wehede sobudegö marafule ba he göi ni'owalu. Ba hatö laboho-boho manö mbawa khöda ni'owalu ba marafule, mendrua dania na no awai ibidi nafo ba ifolakhö ndrongania. Ba aboto wa'ikisa sebua ba zi sambua omo somusö tödö. Alö wa'amarase ma fa'erege dödö ndra ngasi ndraono alawe ba wamabea ni'owalu, itötöwui ira fa owua-wua dödö.

Tebai Asala Noa

Ba hada nono niha, famabu'u afo tebai göi asala noa. Nihaogö sibai wamabu'u afo falö tetutu dödö zanema'ö dania. Andrö dania wa lö tola lö'ö si fakhai ba nafo andre ba so nituyu sanga'i halöwö. Na no ofeta ba hada, afo andre ba no amaedola zumange. Nifotöi sumange ba lö tola lö'ö si sökhi ba nifili irege sanema sumange göi owua-wua dödöra ba wanema'ö sumangera.

Afo 
Bola mafo ma Bolalahina

Bola Nafo

Afo 
Bola Nafo nifobunga-bunga

Dozi nomo ba oi so mbola nafo. Naha wamidi afo ba nomo he ŵa'ae töinia mbola nafo ba itaria fabö'ö zikhalania, me so naha nafo zi hulö karaza side-ide nihaogö moroi ba geleyömö, meföna lafotöi ia bola ni'otarawa so zowolowulo baso goi zi'öfa sagi. Ba Danö Niha mafi tanö ba dalu lumalö miyöu ma ba zangogunaö Huku Hada Laraga, ba so göi mbola nafo nifotöi Bolalahina ya'ia da'ö bola nafo nia'asogö numönö, ba wame sumange ba wamalua ngenoli halöwö ba wangowalu, simne na manunu manu, mangohori halöwö, fa'alua walöŵa. Bolalahina nihaogö moroi ba geleyömö ma moroi ba mbulu zinasa sino lafofenaeta nukha soyo, ba so göi zi no labe'e bunga-bunga. Ba ba ginötö safuria andre so göi zombalö bola nafonia karaza moroi ba falasiti (Li Indonesia keranjang dari plastik). Gofu hadia ia mbotowa ni'ogunaö ba tetötöi wurugönia bola nafo, heŵa'e latötöi ia naha nafo manö. Ba naha nafo da'a a'oi so zi lima mbotowa: fino, tawuo, betua, gambe/fangoyo, ba bago. Ba sambalötö zi lö tola lö'ö so ya'ia wörögi, ma ladawa, ma rosö side-ide soguna ba wo kholi fino.

Ero so dome simöi baomo ba da'ö zi oföna la faolagö ua ba afo, tenga idanö, tenga ö. Ama ba zi so omo ifahede khö nina ndraono khönia ena'ö möi ia baulu me no so dome ba wobidi afo. Ba tohare dania nina ba ihalö mbola nafo, ba ibidi nafo. Si to'ölönia, ba famidi afo andrö ba lafalua ia föna dome si so. Ha waraö sibai so nafo si no awai labidi. Da'a mufalua afu lö manufa dödö dome wangumaö ba dödöra "alai na so langu". Meluono, meföna, ba oya manö zalua zi lö faudu, si mane lalangusi nawöra niha ba nafo nibidira. Andrö, afu lö alua wehede/fanufa dödö ba labidi nafo föna-föna dome.

Na ba zi fakhai ba hada, ba fefu nafo ni'ohe ba khö zowatö ba lafa'anö ba mbola nafo. Ia da'e ba no oya ngawalö mbola nafo nifazökhi ba tola mu'öli ba fasa ba Gunungsitoli. Bola nafo moroi ba geleyemö si to'ölönia la la'ani molo'ö zomasi zamake. Oya zamake bariaga ba wo la'ani bola nafo.

Famaolagö Afo

Akha Lö'ö, Asala Monganga Afo

Umbu

Tags:

Afo Lima ngawalö mbotowa danömö nafoAfo Toölöa Monganga ba Danö NihaAfo Famidi Afo Bola NafoAfo Famaolagö Afo Akha Löö, Asala Monganga Afo UmbuAfo

🔥 Trending searches on Wiki Li Niha:

Kamala HarrisGuruFanunu FandruOrahili, BawölatoFulölö LalaiBrunei DarussalamHong KongKorea SelatanFo'ikhugagaTuho WamatiBawözamaiwöNi'ohulayoTionghoaToruHarvard UniversityElimaSisobamböwö, LahömiHarefa OrahuaBalödanö, Ma'uAngela MerkelBeijingSisobawinoCharles DarwinAlitöHarry PotterBungaKecamatan Pulau-Pulau Batu UtaraGaeBörösisiKecamatan UlunoyoKuretaHili'orahuaLewuöNi'ogamaGadaLölöwuaFama'ele'öArawiDahana AlasaBanuasibohou IIIHalöŵö ZinengeFowaFulu Goroisa LowalangiAwelaTarahösöOsali naduPerserikatan Bangsa-BangsaManunöOnodalingaBintangbaruTesiHeleIbraniBalöwondrateÖba ngawawaGoogle SearchWhatsAppKecamatan Pulau-Pulau Batu BaratFondrakö ba GunungsitoliFadoro, SirombuFaniriMisionarisFanedanusibohou🡆 More