व्यावसाय तथा सङ्गठनमा व्यवस्थापन (अङ्ग्रेजी: Management) भन्नाले जनशक्तिलाई उपलब्ध भएको श्रोतको प्रयोग गरी संस्थाको उद्देश्य तथा लक्ष्य प्राप्त गर्ने तर्फ समन्वयको कार्यलाई जनाउँदछ । व्यवस्थापनमा सङ्गठनको योजना, सङ्गठनीक, जनशक्ति, नेतृत्व तथा नियन्त्रण कार्यहरु पर्दछन् । कुनै पनि संगठनको पुर्वनिर्धारित लक्ष्य तथा उधेस्या प्राप्तिको लागि आवस्यक पर्ने साधन स्रोत (मानविया,भौतिक,आर्थिक) को सङ्कलन गर्ने , तिनीहरूको समन्वय गर्ने र व्याबस्थित तरिकाले परिचालन गर्ने प्रकृयालाई व्यावस्थापन भनिन्छ। निश्चित वातावरणमा निर्धारीत उदेश्य पुर्तिकालागि मानवीय, भौतिक र बित्तिय साधनहरूको परिचालन गर्ने प्रकृया नै व्यवस्थापन हो ।
आफुसंग उपलब्ध रहेका सिमीत स्रोतसाधनहरुको व्यवस्थीत प्रयोगद्वारा पूर्वनिधारित उद्येश्य प्राप्तीका लागि आवश्यक व्यवस्था मिलाउने प्रक्रीया नै व्यवस्थापन हो ।
उच्च व्यवस्थापन संस्थाको सर्वोच्च निकाय हो। यसभित्र अध्यक्ष, प्रबन्ध निर्देशक अथवा महप्रबन्धक अधवा कार्यकारी प्रमुख पर्दछन्।यो ब्याबस्थापन को सम्बंध नीतिनिर्माण गर्ने कार्य संग हूनछ।
मध्य-स्तर व्यवस्थापन, उच्च र निम्न स्तरीय व्यवस्थापन पदानुक्रम बीचमा मध्यस्थको भूमिका खेल्दछ। शीर्ष व्यवस्थापनले उसको अधिकार र मध्यम व्यवस्थापनलाई उत्तरदायित्वको एक प्रमुख भाग प्रतिनिधित्व गर्दछ। मध्य व्यवस्थापनले शीर्ष व्यवस्थापनबाट व्यापक रणनीतिक योजनाहरू प्राप्त गर्दछ र तिनीहरूलाई फ्रन्ट-लाइन प्रबन्धकहरूको लागि विशिष्ट उद्देश्यहरू र कार्यक्रमहरूको साथ परिचालन ब्लूप्रिन्टहरूमा बदल्छ।
निम्न स्तरीय व्यवस्थापन भनेको व्यवस्थापनको प्रविष्टि-स्तर हो। यसलाई सुपरिवेसरी व्यवस्थापन पनि भनिन्छ। तिनीहरू "लाइनमा" छन् र कामदारहरूसँग नजिकको सम्पर्कमा छन्। तिनीहरू व्यक्तिगत स्टाफ सदस्यहरूको दैनिक कामको निरीक्षण गर्न र उनीहरूको कामको दिशा निर्देशन प्रदान गर्न जिम्मेवार छन्।
व्यवस्थापन एउटा सांगठनिक उद्देश्य प्राप्तिको निम्ति सीमित साधन र स्रोतको प्रयोगबाट संगठनका सदस्यहरूसंग समन्वय गर्ने,सञ्चार गर्ने,नियन्त्रण गर्ने,नेतृत्व गर्ने,योजना बनाउने, Reporting गर्ने इत्यादी कुराहरू नै व्यवस्थापन(Management) हो।
This article uses material from the Wikipedia नेपाली article व्यवस्थापन, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). सामाग्री CC BY-SA 4.0 अनुसार उपलब्ध छ, खुलाइएको अवस्था बाहेकको हकमा। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki नेपाली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.