अबखाजिया

जस्टिन प्रथम (सन् ५५०) सँगै इसाई बनेपछि अबखाजहरु बैजेन्टाइन साम्राज्यका खम्बा बने । ८ ओँ शताब्दीमा अबखाज एक स्वतन्त्र अधिराज्य बन्यो । पछि यो जर्जियाको एक भाग बन्यो । १४६३ मा यसले मुक्ति पाए पनि १६ ओँ शताबदीमा ओटोम्यान साम्राज्य मातहत हुन पुग्यो । क्रमश: यसका केही भागमा इसाईलाई इस्लामले विस्थापित गरे । सन् १८१० मा एक संरक्षित भूभागका रूपमा मान्यता दिने गरी रुससँग एक सन्धि भयो । १९२१ मा यो एउटा नवगणतन्त्रका रूपमा उदायो । सन् १९३० को दशक अघिसम्म अबखाजिया गणतन्त्र जर्जियाभित्रै एक स्वायत्त गणराज्य थियो । सन् १९८० को दशकको अन्त्यतिर जब सोभियत सङ्घ विघटनको प्रक्रिया सुरु भयो र जर्जियाले स्वतन्त्रताको खोजी गर्न थाल्यो, अबखाजियाले पनि जर्जियाबाट नियन्त्रणमुक्त हुने उपाय खोज्न थाल्यो। १९९० को दशकमा त अबखाजियाले आफैले स्ततन्त्र मुलुक घोषणा गरिदियो ।

सोभियत बिखन्डन

सन् १९९१ मा जर्जिया सोभियत संघबाट स्वतन्त्र भएपछि अबखाजियाका बासिन्दाले आफ्नो स्वतन्त्रता सकिएको भन्ठानेर १९९२ मा गृहयुद्ध नै सुरु गरे। हुन त यस गृहयुद्धको पृष्ठभूमिमा रुस लगायत शक्तिराष्ट्रको भूराजनीतिक र सामरिक टकराव पनि थियो। साथसाथै, १९९० को दशकको सुरुमा अबखाजियाले सामना गरेको तीनथरी संक्रमणको संयुक्त उपजका रूपमा पनि यहाँको गृहयुद्धलाई लिइएको पाइन्छ । जस्तो कि सोभियत अधिनायकत्वबाट लोकतान्त्रिक राज्यमा संक्रमण, नियन्त्रित अर्थतन्त्रबाट बजार अर्थतन्त्रमा संक्रमण र आबद्ध गणराज्यबाट स्वायत्त राज्यमा संक्रमण। यो तेहरो संक्रमणको मूल्य धेरै राज्यका धेरै क्षेत्रमा चुकाउन बाध्य भयो र अन्तत: सन् १९९२-९३ मा एक विनाशकारी युद्धमा परिणत भयो।
युद्धको सुरुमा जर्जियाले सेनाको तैनाथी बढाएर विद्रोहीलाई राजधानीबाहिर धपाउने कोशिस गरेको थियो । तर, विद्रोहीले पुन: शक्ति आर्जन गरेर अवस्ठा उल्टाइदिए । यस संघर्षमा दसौँ हजार मानिस मारिए। जर्जियाली मूलका २ लाखभन्दा बढी बासिन्दाले अबखाजियाबाट विस्थापित हुनुपर्‍यो। रुसी सेनाले पनि अबखाजियाली विद्रोहीलाई सहयोग गरेको थियो । सन् २००८ मा रुसी सेनाले अबखाजियाका तर्फबाट जर्जियामाथि हमला पनि गरेको थियो। त्यसैले रुससँग अबखाजियाको राम्रो सम्बन्ध भए पनि जर्जियाले आफ्ना नागरिकलाई अबखाजिया जानको लागि कानुन बनाएरै प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

जर्जिया–अबखाजिया द्वन्द्व र जर्जिया-रूस सम्बन्ध यस राज्यको केन्द्रीय मुद्दा हो । यसलाई रसिया, भेनेजुएला, निकारागुआ, नउरु र सिरियाले राज्यका रूपमा मान्यता दिएका छन्। जर्जियाली सरकार र संयुक्त राष्ट्रसंघका अधिकांश सदस्यहरूले भने अबखाजियालाई कानुनी रूपमा जर्जियाको अंश मान्दछन् । जर्जियाको संविधानले पनि उक्त क्षेत्रलाई अब्खाजियाको स्वायत्त गणराज्यको रूपमा तोकेको छ ।

यहाँको अर्थतन्त्रको मुख्य आधार उद्योग र पर्यटन हो। एकताका औद्योगिक विकासको चुलीमा पुगेको अबखाजियामा ५०० भन्दा बढी ठूला उद्योग तथा कलकारखाना थिए। अहिले मुस्किलले एक सयवटा छन्, तीमध्ये ८७ वटा राज्यको स्वामित्व नभएका छन्। ४० प्रतिशत उद्योग राजधानीमै केन्द्रित छन्। वार्षिक ५.५ करोड अमेरिकी डलरबराबरको ओद्योगिक उत्पादन रहेको सरकारी आकडा छ।
यहाँको वार्षिक बजेटमा राजस्वको एक तिहाई भरथेग पर्यटनले गर्दछ । वर्षमा १० लाख जति पर्यटक अबखाजिया भ्रमणमा जाने गरेको तथ्यांक छ। पर्यटनमा केही ऐतिहासिक स्थलका साथै समुद्र र सूर्य यहाँका पर्यटनका मुख्य आकर्षण मानिन्छन्। सोभियत संघअन्तर्गत छँदा रुसीहरूमाझ अबखाजिया एक आकर्षक गन्तव्य थियो। गृहयुद्धले यहाँको होटल तथा पर्यटन क्षेत्रमा धक्का पुग्यो । त्यसपछि पर्याप्त नयाँ पूर्वाधार निर्माण र विकासका काम हुन सकेनन्। कतिसम्म भने यहाँ बसपार्क समेत सोभियतकालीन छन् । उसो त यहाँको धेरैजसो सम्पत्तिमा रुसीहरुकै कब्जा छ । यहाँ मुद्रा पनि रुसी रुबल नै चल्छ। पर्यटकका नाममा अहिले केही रुसीहरु मात्र यस क्षेत्रमा घुम्न पुग्छन्। निरन्तरका विष्फोटका घटना र तनावपूर्ण परिस्थितिका कारण यहाँको पर्यटन व्यवसाय उँभो लाग्न सकिरहेको छैन।भएको पर्यटन व्यवसायबाट पनि अबखाजियालीले लाभ पाउन सकिरहेका छैनन् भन्ने यहाँको सरकारको बुझाइ छ। यही कारण सन् २०१९ मा यहाँको सरकारले विदेशी पथप्रदर्शकले पर्यटक घुमाउन नपाउने र कम्तीमा एउटा समूहमा एकजना अबखाजियाली हुनैपर्ने नियम बनाएको छ ।