Enrico Caruso (Napule, 25 'e frevaro 1873 - Napule, 2 'e aùsto 1921) è stato nu granne cantante lirico taliano.
È stato cunziderato 'o tenore p' eccellenza teneva na voce accussì putente e bella e accussi fresca, chiara e pulita ca era pussibele, pe' chi 'o senteva, 'e capì e 'e distinguere chiaramente ogni parola d’’o brano ca 'nterpretava.
Nascette a Napule, a 'u quartiere San Carlo all'Arena, inte 'a na povera famiglia: 'o pate Marcellino era n' operaio meccanico e 'a mamma Anna Baldini faceva 'a femmena 'e pulizie. Pate e mamma erano 'e Piedimonte Matese (tanno Piedimonte d'Alife), pruvincia 'e Caserta.
Doppo ave' frequentato 'e scole elementare, a dieci anni jette a faticà co' pate, inte 'a funderia ma sotto l'insistenza d’’ a mamma se screvette a na scola serale addò scuprette d'essere purtato p’’o disegno; accuminciaie accussì a disignà prugette 'e funtane p’’ a funderia addò faticava.
Carriera
Faust – Caserta, 28 marzo 1895
Cavalleria Rusticana – Caserta, abbrile 1895;
Camoens (Musoni) - Caserta, majo 1895
Rigoletto – Napule, 21 luglio 1895
La traviata – Napule, 25 aùsto 1895
Lucia di Lammermoor – Il Cairo, 30 ottovre 1895
La Gioconda – Il Cairo, 9 novembre 1895
Manon Lescaut – Il Cairo, 15 nuvembre 1895
I Capuleti e i Montecchi – Napule, 7 dicembre 1895
Malia – Trapani, 21 marzo 1896
La sonnambula – Trapani, 24 marzo 1896
Marriedda – Napule, 23 giugno 1896
I puritani – Salierno, 10 settembre 1896
La Favorita – Salierno, 22 nuvembre 1896
A San Francisco – Salierno, 23 nuvembre 1896
Carmen – Salierno, 6 dicembre 1896
Un Dramma in vendemmia – Napule, 1º frevaro 1897
Celeste – Napule, 6 marzo 1897 (Primmo 'nterprete)
Il Profeta Velato – Salierno, 8 abbrile 1897
La bohème – Livorno, 14 aùsto 1897
La Navarrese – Milano, 3 nuvembre 1897
Il Voto – Milano, 10 nuvembre 1897 (Primmo 'nterprete)
L'Arlesiana – Milano, 27 nuvembre 1897 (Primmo 'nterprete)
Pagliacci – Milano, 31 dicembre 1897
La bohème (Leoncavallo) - Genova, 20 jennaro 1898
I pescatori di perle – Genova, 3 frevaro 1898
Hedda – Milano, 2 abbrile 1898 (Primmo 'nterprete)
Mefistofele – Fiume, 4 marzo 1898
Sapho – Trento, 3 giugno 1898
Fedora – Milano, 17 nuvembre 1898 (Primmo 'nterprete)
Iris – Buenos Aires, 22 giugno 1899
La Regina di Saba – Buenos Aires, 4 luglio 1899
Yupanki – Buenos Aires, 25 luglio 1899
Aida – San Pietroburgo, 3 jennaro 1900
Un ballo in maschera – San Pietroburgo, 11 jennaro 1900
Maria di Rohan – San Pietroburgo, 2 marzo 1900
Manon – Buenos Aires, 28 luglio 1900
Tosca – Treviso, Teatro Comunale, 23 ottovre 1900
Le Maschere – Milano, 17 jennaro 1901 (Primmo 'nterprete)
L'elisir d'amore – Milano, 17 frevaro 1901
Lohengrin – Buenos Aires, 7 luglio 1901
Germania – Milano, 11 marzo 1902 (Primmo 'nterprete)
Don Giovanni – Londra, 19 luglio 1902
Adriana Lecouvreur – Milano, 6 nuvembre 1902 (Primmo 'nterprete)
Lucrezia Borgia – Lisbona, 10 marzo 1903
Les Huguenots – New York, 3 frevaro 1905
Martha – New York, 9 frevaro 1906
Carmen – San Francisco, 17 abbrile 1906
Madama Butterfly – Londra, 26 majo 1906
L'Africana – New York, 11 jennaro 1907
Andrea Chénier – Londra, 20 luglio 1907
Il trovatore – New York, 26 frevaro 1908
Armide – New York, 14 nuvembre 1910
La fanciulla del West – New York, 10 dicembre 1910 (Primmo 'nterprete)
Julien – New York, 26 dicembre 1914
Samson et Dalila – New York, 24 nuvembre 1916
Lodoletta – Buenos Aires, 29 luglio 1917
Le Prophète – New York, 7 frevaro 1918
L'Amore dei Tre Re – New York, 14 marzo 1918
La forza del destino – New York, 15 nuvembre 1918
La Juive – New York, 22 nuvembre 1919.
Hanno ditto d' isso
"Pareva ca 'e corde vucale ,'o posto 'e stà dinte 'a laringe,stessero mise dinte 'o core e fossero muvute d’’o sangue, dinte 'o ritmo ritmo d’’e sistole e d’’e diastole" - Giacomo Lauri Volpi, tenore
"Fosse addeventato cantante pure si fosse venuto 'o munno senza corde vucale" - Joseph Roth, scrittore
"L'uommene d’’a pusteggia rummanetteno 'o bordo d’’ e tuvaglie bianche epulite e de’’ e tavule mbandite ' chille ca 'e steveno a sentì ; dinte 'a stessa mamera, Caruso nterpretaie 'o splennore d’’e lluce d’’o Metropolitan 'e Niù York, dinte 'e gioielle miliunarie dinte 'e palchi, come si da na bettula fosse arrivato 'o risturante all' urdma moda 'e Pusilleco. a pure si fuie 'o masto de' cantate liriche, non passaie mai 'a porta d’’ o regno de' vinciture consapevule 'e l'esserlo" - Giovanni Artieri, scrittore e saggista
'E libbre ca parlano d'isso
Gara, E. - Caruso. Storia di un emigrante - Edizzione: (Rizzoli, Milano 1947)
Lancellotti, A. - Le voci d'oro - Edizzione: (Palombi, Roma 1942)
Tortorelli, V. - Enrico Caruso nel centenario della nascita - Edizzione: (Artisti Associati, Rimini 1973)
Mary Di Michele - Canto d'amore - Edizzione: Marlin (Cava dei Tirreni) - 2006
Mayra Montero - Come un tuo messaggero - - Edizzione: Guanda - 2000
P. Gargano - Una vita, una leggenda: Enrico Caruso - -Edizzione: Editoriale Giorgio Mondadori - 1997
This article uses material from the Wikipedia Nnapulitano article Enrico Caruso, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Cuntenute suggiette a licienza 'e auso CC BY-SA 4.0 se nun fuje ritto atro. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Nnapulitano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.