ویالون، ویلون یا ویلن (انگلیسی جه: violin) اتا زهی ساز نوم هسته که آرشه جه بَزه وانه.
ویالون چارتا سیم دانّه. که وشون نت ره معمولاً G ،D ،A و E نوم جه کوک کانّه. ویالون ره وقتی خانّه بَزنِن یِلنه سمت ِچپ ِترقوهی ِهِسِّکا بِن (کول ِبِن) و چنه بِن وه ره قرار دِنّه. بعضیها که چپ دَس هستنه، دستگاه ره شه دَس ِراست سَر سِوار کانّه. ویالون پرده یا اونتی مُدلی سازون ره نموندنه. کسی که خانه سلام ممد آقای باسن طلایی ویالون بَزنه ونه شه چپی انگوسون ِجا ره یاد بَیره و وشون جا ره حفظ بائه. وچون که تازه خانّه ویالون بزوئن ره یاد بَیرن، وشون ِانگوستِک ره برچسب زنّه تا وشون حِواس جمع بائه.
ویالون پچوکترین و بالاترین نواک ره زهی سازون دله دانّه. کسی که خانه ویالون بزنه ره بنشنه ویونالیست (violinist) بائوتن. کسی که ویالون ره سازِنه یا تعمیر کانده ره هم لودر (luthier) گانّه.
ویالون اروپایی و عربی موسیقی دله، مهمترین سازها جه هسته. هچّی زهی سازون دله نتونده ویالون جا ره اروپایی موسیقی وسّه بَیره. این مُدرن ِویالون، که اسا استفاده وانه، چارصد سال عُمر دانّه. بعضی سازها دَرنه که ویالون واری هستنه و تا هزار سال پیش شِنه. ات مدت که بگذشته په، جدید ِارکستون دله، اتسری بمونه که، قرن هیودَهاُم (۱۷) دله، ویالون ِکارون ره گسترش هِدانه. این ارکسترون خله مهم بَیینه. کمکم همهی آهنگسازون ویالون وسّه آهنگ نِوِشتنه. ویالون ره سولوی ساز، مجلسی موسیقی دله، و دیگه سازون (جاز واری) هِمراه استفاده کاردنه. وه ره محلی آهنگون (فولکوریک) وسّه هم استفاده کاردنه.
خله آدمون درنه ویالون ره که «کمونچه» (fiddle) گانّه. این لقب ره معمولاً وقتی استفاده کانّه که گپ ِموضوع محلی و فولکوریک موسیقی بائه.
«ویالون» ِواژه ره کلمهی ِ ویول (viol) جه بَییتنه و این دِتا ساز همدیگه جه ربط دارنه. ویالون ره مستقیماً ویول ِساز سَر جه نِساتنه. وسالون ِواژه لاتین ِاتا میونی لهجه جه بَییته بیّه که اون کلمه ویتولا (vitula) بییه که ونه معنی لاتینی جه زهی ِساز هسته. بعضیها هم گانّه این کلمهی ریشه ژرمنی زوونون جه هسته و کمونچه معنی ره دِنه. اروپای ِمدرن ِویالون تاریخ ِبگذشتن په، زهی سازون جه تغییر هاکرده و کمکم عوض بیّه. این جدید ِمدل ِسازون ره خاورمیونه و شرقی روم ِامپراتوری جه بیاردنه. احتمالاً ویالون ِاولین سازندهئون سهجور ساز که اون موقع باب بییه جه ایده بَییتنه. این سهتا ساز ربک، که قرن دَهم جه استفاده بییه، رنسانسی کمونچه و لیرا دا براسیو بینه . این جدید ابزار که بساته بیّه ره یِشتنه چَنه بِن.
قرن هیودَهم ِمیلادی دله، چندین خانواده دَیینه که خله خوب بتونستنه سازون ره تعمیر هاکنن یا بِسازِن. بتترین ویالونسازون دله بنشنه استرادیواری، آماتی و گوئارنری جه نوم بَوِردِن. بعضی سازون که این آدِمها بساتنه، مُدِرن ِویالون ره موندسته. اسا این ویالونها خله گرون هستنه. اینان ره میلیونها دلار خرینّه و روشِنّه.
ویالون ِاصلی بخش ونه چویی بَدِنه هسته. این بدنه اتا تشدیدکَر ِجعبه واری کار کانده، یعنی ارتعاش تولید کانده تا ویالون ِصدا غارنِه بَواشه. ویالون ِبعضی قسمتون ِنوم ره آدِم ِاعضا نوم جه بَییتنه. مثلاً ونه رو ره «اِشکِم» (belly) گانّه یا ونه بِن ره هم «پشت» (back) گانّه و ونه دِ وَر ره «دنده» (ribs) اسم یِلنه. ونه تار ِجا هم بالا تا پایین «گِس/گِردِن»، «انگوس ِصفحه» و «دِمدار» نوم دارنه. تارها هم گِس ِتِک جه بکشییه وانّه تا انگوس ِصفحه و این صفحه دله، اتا پـِلمونا سَر قرار گیرنه که این پِل ره «خرک» هم گانّه. پِل ره ویالون سَر ثابت کانّه، تارها وه ره اونجه دارنه. تار ِرشتهئون ره اَنده اینجه سِفت و تنگ وَندِنّه که پل تکون نََخاره چون اگه تار شُل بائه، وه شه جا جه تکون خانّه. پل کومِک کانده تا ارتعاش بَدِنه جه بَرِسِه. بدنهی ِدله «ساندپُست» (soundpost) دَره، که اتا تیکّه چو هسته. اینتا اتا پچوک ِانگوس ره موندنه و پشت تا اِشکم ره دانّه. ساندپُست ره هم همون تارها شه جا سَر ثابت دارنه. اشکِم ِوسط دِتا قرینه منحنی یِلنه که وشون دله خالی هسته و وه ره «f ِحفره» نوم جه اِشناسِنّه چون f ِشِکل ره موندِنّه. رشتهئون ِبالا هم کوک ِجعبه قرار دانّه که ونه دله سیم گوشیئون ِدور پیچ خانّه و اینتی ویالون ره بَنشِنه کوک هاکردن. اِسائِه بعضی ویالون ره اتتی سازنّه که چنه بِن هِرِسته و کسی که دره ساز زَنده بتونه وه ره شه مخاطبون ِدیمبهدیم داره، اگه وه اینتی چی بائه، ونه نوم ره chinrest گانّه؛ البته اتجور دیگه هم دره که ونه نوم shoulder rest هسته و اتکمه فرق کانده، چون که وه ره فوم جه سازنّه و اتجور مخصوص ِلینگ دارنه که کومِک کانده اِس هاکِنن. مبتدیها ویشته اسفنجی و الاستیکیئون ره ترجیح دِنّه.
راحتته کوک بیّن وسّه، اتسری آدِمون راهی پیدا هاکردنه که “adjusters” جه بنشنه پچوک-پچوک ِتغییرات ره کوک هاکردن وسّه انجام هدائن. این کار ره زمونی بنشنه انجام هدائِن که ویالون ِصدا فقط اتکمه کوک بیین جه فاصله دانّه.
ویالون ِسیم ره پیشته گاسفن ِروده (زه) جه ساتِنه ولی اسا سیمهایی که قارنهته هسته وسّه، همون روده سَر اتا نازک ِفلزی لایه یِلنه و نازک ِرشتهئون وسّه هم فقط همون فلزی لایه ره یِلنه. ویالون ِجلوی ِبدنه ره صنوبر جه سازِنّه و ونه پشت و دِ وَر ِچو افرا هسته. زهی ساز ره بَنشنه دیگه جور چوئون جه هم بساتِن مثلاً برزیلی چو (pernambuco) جه. بعضیها اسا ویالون ِبدنه ره فیبرکربن جه سازِنّه. زهی سازون دله معمولاً اسب ِمی جه هم استفاده کانّه. (آرشهی ِسَرتِک ِنخ واری)
خله سال طول کَشِنه تا اتا مبتدی یاد بَیره که خار ویالون بَزنه. مبتدیون معمولاً اتتی آهنگون جه استفاده کانّه که خله پیچیده نَوائه و مثلاً نِخائه که ونه بزوئِن وسّه چپ و راست ِدَس ره عوض هاکِنی یا... بعضی قطعهها که ویشته استفاده وانّه و خله سخت نینه جه «اسارهی سو-سو بزوئن» (twinkle twinkle little star) هسته که موزارت شِنه یا «وَچهویله آهنگ» (Children's Song: اتا آلمانی فولکور) و «رنگینکمون په» (Over the Rainbow). این آسون ِآهنگون ِبزوئن په هسته که مبتدیون ِمهارت ویشته وانه و وشون راه کَفِنّه. وشون همینتی آسته-آسته پیشی شونّه و سختته کار کانّه و جدید تکنیکون ره اتا-اتا یاد گیرنه.
ویولونیست ونه یاد بَیره شه انگوس ره کاجه بییله تا آهنگ «تنظیم» بَواشه؛ یعنی ونه شه دَس ره ویالون ِگِس سَر بالا و پایین بیاره، تا اینتی ارتعاش و صدا عوض بَواشه. این دَس ره بالا و پایین بَوردِن اتجور حس سازِنه که خله سبکها دله مهم هسته. وه به کنار، چن جور تکنیک دیگه هم دَره؛ «نغمهای سرش»، «سرش» و «هارمونیک»، «آکورد» و... واری.
ویالون ره بتونّه هِرِسّائه یا هِنیشتی بزوئن. وقتی دَرنه اتنفری اجرا کانّه معمولاً اسِّنّه ولی وقتی که ارکستر دله یا شخصی اجرائون سَره هسته معمولاً نیشَرنه ولی این گپ همیشه همینتی انجام نوانه و استثنا بتونده دَواشه.
قرون هیودَه و هیژدَه میلادی، آهنگسازونی که ویشته ایتالیایی بینه، اتخله آهنگ ره اتنفری ویالون بزوئن (=سولو) وسّه بنویشتنه و ویشته شه این آهنگ جه ویالون زونه. این دَسته آدمون جه آرکانجلو کورلی، ویتالی، آنتونیو ویوالدی، وراجینی، جمینیان، لوکاتلی و تارتینی بینه. آلمان دله، سچملزر و بیبر اتخله هنرمندونه متن ویالون وسّه بنویشتنه. اتکمه پهییته، اوایل قرن هیژده بییه که باخ و هندل اتسری عالی ِآهنگ ره بنویشتنه.
کلاسیک موسیقی گادِر، گت ِآهنگسازون دله یوزف هایدن، موتزارت و بتهوون اتخله اتنفری آهنگ (سولو) بساتنه. وشون کارها ویشته مجلسی موسیقی و خصوصاً زهی کوارتت جه نوشتنه.
رمانتیک موسیقی دوره هم اتخله هنرمندونه آهنگ ره بنویشتنه که مندلسون، سن-سانس، برامس، بروخ، وینیاوسکی، چایکوفسکی و دورژاک ِکنسرتوئون ره شامل وانه. قرن بیستم دله هم اتخله هنرمندونه ِکار بنویشته بیّه. که وشون دله الگار، سیبلیوس، سزیمانوسکی، بارتوک، استراوینسکی، آلبان برگ، پروکفیف، شوستاکوویچ، هیندمیت و پندرسکی نوم آشناته هسته. قرن نوزدَه میون هم نیکولو پاگانینی مشهورترین ویالونکر بییه. وه آهنگونی ره بنویشته که قبلی بنویشتهئون جه مشکلته وسختته بییه. مردِم وه ره اتتی شیطونی نیرو جه مقایسه کاردنه چون چش ِبِن جه اِشائه و شه بدِن ره عجیب و غریب حرکات دائه..
اسا چن سال هسته که ویالون جه جاز ِموسیقی دله هم استفاده کانّه که این کار سَره استفان گراپلی ِنوم همه جه معروفتره.
قرن ِآخر ِمعروف ویالونیستون جه فریتز کریسلر، جاسکا هیفتز، دیوید اویستراخ، یهودی منوهین، ایدا هندل، و آیزاک استرن هسته. اسا معروف ویالونکرونی که زندنه دله ایتزاک پرلمان، ماکسیم ونگروف، وادیم رپین، نیگل کندی، هیلاری هان، جاشوا بل، و سارا واتکینز دَرنه.
ویکی تلمبار دله بتونّی پروندهئونی که ویالون خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
This article uses material from the Wikipedia مَزِروني article ویالون, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا جه تحت CC BY-SA 4.0 دسترسی دارنی، مگر اینکه ونه خلاف ثابت بَواشه. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki مَزِروني (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.