عمان
شمالی′۳۶°۲۳ / ۵۸٫۵۵غرب ۲۳٫۶جنوب / −۵۸٫۵۵;−۲۳٫۶
عُمان (عربی جه: سلطنة عمان) اتا پادشائی کشور، آسیا دله، هسته که عربستون جزیره مونایِ شرقی وَر دله دَره. این کشور ِنیشتگا (= پایتخت) مسقط هسته.
| عمان ِسلطنت سلطنة عُمان عمان | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| ملی سرود: الناشد الوطنی | ||||||
 | ||||||
| نیشتنگا (و گتترین شهر) | مسقط شرقی′۳۳°۵۸ شمالی′۳۶°۲۳ / ۵۸٫۵۵غرب ۲۳٫۶جنوب | |||||
| رسمی زوون | عربی | |||||
| حکومت ِنوع | مطلقه سلطنت | |||||
| حاکمون نوع • سلطون • صدراعظم | قابوس بن سعید فهد بن محمود السعید | |||||
| موارد منجر به تشکیل استقلال پرتغال جه | ۱۶۵۱ | |||||
| گتی | ||||||
| - | گتی | ۳۰۹، ۵۰۰کیلومتر مربع (۷۰ام) | ||||
| - | ئو (٪) | جزئی | ||||
| جمعیت | ||||||
| - | سرشماری | ۲٬۵۷۷٬۰۰۰ (۱۳۹ام) | ||||
| - | جمعیت انبسی | ۸٬۳/km۲ (۱۸۲ام) | ||||
| جی‌دی‌پی | (تخمین ۲۰۱۲) | |||||
| - | مجموع | ۷۶٬۴۶۴ میلیارد دلار | ||||
| - | سرانه | ۲۴٬۷۶۴ دلار | ||||
| اچ‌دی‌آی (۲۰۱۳) | ۰٫۷۳۱ (بالا) (۸۴ام) | |||||
| پول یکا | ریال (OMR) | |||||
| زمونی منطقه | UTC +۴ | |||||
| - | تابستونی (DST) | ۴+ UTC (جهونی ساعت) | ||||
| اینترنتی دامنه | om. | |||||
| تلفن پیش‌شماره | +۹۶۸+ | |||||
 | ||||||
عمان شرق جه عرب دریا و شمال جه عمان دریا ره محدود وانه. این کشور جنوب جه یمن و غرب جه عربستون و عربی متحده امارت جه هم‌سامون هسته. این کشور جه دِتا پچوکِ تیکه سِوا بَیی هستنه که اتا مُسندم نوم دانّه و هرمز تنگه بـِن دَره و دومی مدحاء هسته که امارات ِکشور دله کـَته.
قرن ۱۷ میلادی جه عمان اتا مستقل ِسلطنت داشته. قرن ۱۹ میلادی دله این کشور اوج قدرت دَیّه و خله مناطق ره هند اوقیانوس و شرقی آفریقا دله تحت نظر داشته ولی قرن بیستم میلادی دله وشون ِقدرت کم بَیی‌یه و بریتانیا وشون ِکارها دله خله دخالِت کارده؛ با اینچنینی هیچ گادِر عمان وشون ِکولونی نیّه.
اسا عمان غربی کشورون جه خار ِروابط دانّه. این کشور هَنتا سلطنتی حکومِت دانّه ولی اتا مشورتی پارلمون هم کشور دله فعالیت کانده. عمان عربی خلیج کایری شورا دله عضو هسته و این شورایِ دیگه کشورون واری نفت تولیدکَر هسته، البته کشاورزی و ماهی‌گیری و حتی توریسم هم این کشور دله درآمد دَیار هستنه.
تاریخ
عمانی‌ها خله بلندِ تاریخ دارنه و آدِم‌مونائون (= انسان‌های اولیه) این مناطق دله دَیینه. عمان حتی بین‌النهرین ِتمدن‌ها جه تجارتی ارتباط داشته. قرن شیشم قبل ِمیلاد ایرانیون این منطقه ره شه وسّه بَییت بینه و ۵۵۰ تا ۵۳۰ قبل میلاد این مناطق ره، یمن واری، شه سامون دله داشتنه.
اواخر قرن سوم و اوایل قرن دوم قبل ِمیلاد سبا دله مأرب سد، که ونه داستان قرآن دله دَره، بِشکسته و اونجه مردمون فِرار هاکردنه و هرکامین ات‌وَر بوردنه. بنی ازد که اتا سبایی قبیله بینه، این گادِر بمونه عمان دله و ایرانیون ره، داریوش سوم ِحکومِت گادِر، بریم هاکردنه و شه وسّه اتا مستقل پادشائی بساتنه که ونه نوم آلجلندی بیّه.
آلجلندی ِحکومِت گادِر بی‌یه که اسلام این منطقه دله وارد بیّه. محمد اون گادِر عمرو بن العاص و ابازید الأنصاری ره بَرِسِنی‌یه عمان تا مردِم ره مسلمون هاکِنِن که این کار دله موفق بَیینه و آلجلندی اسلام ره رسمی دین هاکردنه. بعد اون که محمد بمرده هم عمان ِشائون اسلام جه وفادار بموندِستنه و خلفا ره کومِک کاردنه و جنگ‌هایِ مختلف دله شرکت داشتنه.
عمان ِمردمون تجارت جه مشهور بینه و وشون ِبارکِش ِکشتی‌ئون تا چین و ماداگاسکار شینه-اِمونه. این دوره دله صحار عمان ِمهم ِبنادر جه بی‌یه. اما اواسط قرن شیشم هجری جه بنی نبهان مجبور بَیینه شه نیشتگا ره بَوِرِن دله‌یی مناطق دَرون و ساحل جه دور بَواشِن، همینسه پرتغالی استعمارکَرون سواحل ره بَییتنه و قرن نهم بنی نبهان ِحکومِت ره رِقِد بِدانه.
قرن ۱۶ میلادی گادِر، پرتغالی‌ها رأس الرجاء الصالح جه بگذشتنه و تقریباً تموم ساحلی شهرون ره آفریقا دله بَییتنه و اونجه جه هند اوقیانوس ره کنترل داشتنه و هند ِسواحل ره حمله کاردنه. سال ۱۵۰۷ میلادی پرتغالی‌ها تصمیم بَییتنه عمان ره حمله هاکِنِن و بعد جنگ‌هایی که عربون جه داشتنه، موفق بَیینه عمان ره اشغال هاکنن. پرتغالی‌ها ات قرن و نیم عمان دله دَیینه.
سال ۱۶۲۴ «یعاربه» ِدولِت ره ناصر بن مرشد الیعربی تأسیس هاکرده. وه مردِم ره متحد هاکرده و پرتغالی‌ها جه زمین و دِریا دله بجنگِسته ولی خله عُمر نَکارده و نتونِسته تماماً دِشمِنون ره دَر هاکنه. ونه بمردن په، سیف بن سلطان الیعربی، که ونه ریکا بی‌یه، ونه راه ره دمباله بَییته و سال ۱۶۴۹ میلادی مسقط ره پرتغالی‌ها جه بَییته. این جنگ‌ها تا سال ۱۶۹۸ میلادی ادامه داشته و عمانی‌ها بتونِستنه تموم پرتغالی‌ها ره خاورمیونه و شرقی آفریقا دله جه بریم هاکِنِن. تا دهه شصت ِقرن بیستم عمان تموم هند اوقیانوس ره شه کنترل دله داشته و آفریقایِ سواحل من‌جمله زنگبار ره کنترل کارده. این دوره عمان ِتاریخ ِاوج حیساب وانه. عمانی‌ها این گادِر اتخله قنات بساتنه و شه کشاورزی ره قوی هاکردنه.
بعد چند سال که یعاربه مملکت ره آروم و ثروتمند داشتنه، احمد بن سعید البوسعیدی که صحار ِوالی بی‌یه، علیه یعاربه شورش هاکرده و صحار، رستاق، الحل و العقد ِمردِمون ِپـِشتی جه سال ۱۷۴۴ میلادی بتونِسته آل بوسعید ِپادشائی ره بسازه که هَنتا حکومِت سَر دَره. آلبوسعیدی ِشائون هم قبلی دولت واری خله تجارت و دِریایی مسائِل دله قوی بینه و عمان سال‌ها شه منطقه دله قوی‌ترین کشور بی‌یه.<
عمان معاصر تاریخ دله کم‌کم شه قدرت ره از دست هِدا و بریتانیایِ مقامات این کشور ِاوضاع دله نفوذ هاکردنه ولی هیچ گادِر نتونِستنه این کشور ره رسماً اتا مستعمره هاکِنِن.
مردمون
ونه مردم ویشته عربی زوون ره گپ زننه و اسلام دین ره په‌روو هسنه. عمان ِمسلمون‌ها ویشته اباضیه هستنه که اتی مذهب هسته که تسنن و تشیع هیچ‌کامین ره قبول ندارنه. البته اهل تسنن الظفار منطقه دله و ونه اطراف اکثریت ره تشکیل دِنّه. شیعیون هم اتا مذهبی اقلیت هستنه که سه‌تا چلّه جه تقسیم وانّه: «عجم‌ها» و «لوایتا» و «بحارنه». وشون ویشته باطنه‌یِ سواحل پَلی و مابین مسقط و مطرح زندگی کانّه. مسیحیت ِپه‌روون هم مسقط و سلاله دله درنه.
این کشور دله اکثریت عرب هستنه ولی بعضی ایرانیج زوونون هم اقلیت دله درنه. کومزاریون اتی لوری مردمون هستنه که ویشته مسندم ِمنطقه دله دَرنه. بلوچی یا بلوشی مردمون هم یک‌سوم جمعیت بومیون ره کشور دله تشکیل دِنّه. عمان دله بلوچون حتی اداری و نظامی مقوم هم دارنه.
جوغرافی
_sand_dunes_imaged_by_Terra_(EOS_AM-1).jpg){kind=spacer}
اینتا کشور گتی۲۱۲۰۰۰ کیلومترموربع هسه و دومین گتِ کشوری هسته که عربستون جزیره مونا دله دَره. این کشور ِسامون دَرون ویشته کوهستونی هسته و ساحلی خط ۱٬۷۰۰ کیلومتر درازی دارنه. این کشور صخره‌نوردی وسّه خجیر ِجا هسته. ونه کوهون ِرشته‌کوه تا عمان دریا بـِن دمباله دانّه و تتیس ِباستانی اوقیانوس دله دَکِته.
تقسیمات
این کشور جه دِتا پچوکِ تیکه سِوا بَیی هستنه که اتا مُسندم نوم دانّه و هرمز تنگه بـِن دَره و دومی مدحاء هسته که امارات ِکشور دله کـَته. شه خادی مدحاء دله اَی دِباره چنتا پچوک-پچوک مَله دَرنه که امارات ِشِنه.
این کشور دله چار تا اوستان و پنج‌تا منطقه وجود دارنه:
- اوستان‌ها:
- مسقط
- مسندم
- ظفار
- البریمی
- منطقه‌ئون:
- الباطنه منطقه
- الظاهره منطقه
- الداخلیه منطقه
- الشرقیه منطقه
- الوسطی منطقه
منابع
| ویکی تلمبار دله بتونّی پرونده‌ئونی که عمان خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
This article uses material from the Wikipedia مَزِروني article عمان, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا جه تحت CC BY-SA 4.0 دسترسی دارنی، مگر اینکه خلافش ثابت بَواشه. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki مَزِروني (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.