نروژ

نروژ یا نروج (نروژی جه: Norge؛ تلفظ وانه: نُرگِه) اتا کشور هسته که شمالی اروپا دله دَره. نروژ اسکاندیناوی ِغربی کشور هسته، و ونه شرقی سامون ره سوئد دانّه و ونه جنوب شمال دریا و غرب جه نروژ دریا ره خانّه. ونه نیشتنگا (=پایتخت) نوم اسلو هسته. وشون پول ِیکا کرون هسته. نروژ ِکلمه‌ی ِمعنی هم «شمالی مسیر» هسته.

Kongeriket Norge / Kongeriket Noreg نروژ
ملی شعار: همه‌چی نروژ وسّه
ملی سرود: اَره شه سرزمین ره دوست دارمی
نیشتنگا		شهر اسلو شرقی′۷°۱۰ شمالی′۹°۵۹ / ۱۰٫۱۱۷غرب ۵۹٫۱۵جنوب / −۱۰٫۱۱۷;−۵۹٫۱۵
گت‌ترین شهر		اسلو
رسمی زوون		نروژی (بوکمال و نینورسک)
حکومت ِنوع		پارلمونی دموکراسی مشروطه پادشائی جه
حاکمون نوع   • شا  • نخست‌وزیر		هارالد پنجم ارنا سلبرگ (CDU)
گتی
-	گتی	۳۸۵٬۲۰۷کیلومتر مربع (۶۱ام)
-	‌ئو‌ (٪)	۷
جمعیت
-	سرشماری	۵٬۵۵٠٬٢٠٣  (۲۱۳ام)
-	جمعیت انبسی	۱٤٫٤‎/km۲‏ (۲۰۲ام)
پول یکا		کرون ()۱ (NOK)
زمونی منطقه		CET (جهونی ساعت+۱)
-	تابستونی (DST)	CEST (جهونی ساعت)
اینترنتی دامنه		.no
تلفن پیش‌شماره		+۴۷

این کشور ِجمعیت ۵ میلیون نفر هسته که ویشته دِتا زوون بوکمال و نینورسک جه گپ زنّه که هر دِتا نروژی ِگِنِش (=گویش) هستنه. بوکمال (Bokmål) اتا کتابی زوونه که دانمارکی ره موندِنه و نینورسک (Nynorsk) جدیدِ نروژی هسته که سوئد ِشمال ِمردمون ِزوون واری هسته. این دِتا زوون سال ۱۸۸۵ جه هر دِتا نروژ ِرسمی زوون بَیینه.

نروژ ِسلطنتی حکومت ِریشه‌ئون بیش از هزار سال قبل جه رِسِنه و اتا قدیمی سلسله هسته. هارالد پنجم اسا این کشور ِحاکم هَسته. نروژ اروپای اتحادیه په‌روو نی‌یه و این کشور ِمردِم شه اتا رفراندوم سَر رأی هِدانه که نِخانّه این اتحادیه دله عضو بَواشِن.

نروژ ِمردِم ۸۳٫۶ درصد مسیحیت په‌روو هستنه که ۷۹٫۴ درصد وشون دله لوتری مذهب دارنه. نظرسنجی‌ها و سرشماریون دله ۲۰ درصد بائوتنه که وشون زندگی دله دین و مذهب اهمیت دانّه و عادی زندکی دله دَره و بقیه وسّه مهم نیّه. این کشور دله فقط ۲ درصد هَستنه که کلیسائون ِمراسم دله حاضر وانّه که همینسه پایین‌ترین درصد ره اروپایی کشورون دله دارنه.

نروژ دله نفت، طبیعی گاز، معدنی مواد، ماهی، چو، شیرین ئو و برقی تأسیسات زیاد دَره. حدوداً یک‌چاروم دله‌یی ناخالص تولید ره نفت ِصنعت تشکیل دِنه و این کشور چارومین درآمد ره جهون دله دانّه. نروژ رفاه‌محور کشورون ِشابلون په کار کانده که اروپای شمالی مناطق استفاده وانه. این شابلون (=الگو) دله دولت مالیات ره سنگین گَنّه و ونه عَوِض همه ره درمانی بیمه دِنه، آموزش وسّه یارانه یِنّه و تأمین‌اجتماعی ره سر و سامون دِنه. سال ۲۰۰۱ جه تا سال ۲۰۰۶، و اَی دِباره سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱، نروژ بالاترین انسانی توسعه‌ی ِشاخص ره جهون دله داشته.

وایکینگون مهم‌ترین قومی بینه که نروژ ِتاریخ دله دَرنه. سده چاردهوم جه تا ۱۸۱۴ دانمارکی شائون نروژ دله حکومت کاردنه. نروژ ناپلئونی جنگون ِپه خله تِلاش داشته که شه‌‎مختار بائه ولی سوئدی شائون وه ره اشغال هاکِردنه و بعد نروژ ِپارلمون ره بعضی اختیارات هِدانه. نروژ دله ناسیونالیسم خله این گادِر زیاد بی‌یه و سال ۱۹۰۵ نروژ ِمردِم اتا رفراندوم دله بِخاستنه که اتا سِوا کشور بَواشِن و اسکار دوم، سوئد ِشاه، قبول هاکِرده وشون ِکشور ره رسمیت بِشناسه تا قضیه بی‌جنگ و مرافع تموم بَواشه.

نروژ ِمردِم حتی قبول نَکاردنه که اتا سوئدی شازده وشون ِکشور ِجدید ِحاکم بَواشه و اتا جدید ِرای‌گیری دله هاکون هفتم، اتا دانمارکی شازده، ره شه حاکم و شاه هاکِردنه. نروژ جهونی جنگ اول دله بی‌طرف بی‌یه و جهونی جنگ دوم دله هم بی‌طرفی اعلام هاکرده ولی نازی آلمان ِارتش وشون کشور ره سال ۱۹۴۰ اشغال هاکردنه. آلمانیون اتا دولت بِساتنه که ونه رهبری ره ویدکون کویسلینگ داشته. نروژ میون سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵ آلمان ِاشغال دله دَیّه و این دوره وشون ِزیرساختون خله آسیب بَدینه و مردِم زیاد سختی بَکشینه. نروژ شاهون هم که بورد بینه لندن، همونجه جه جنگ ره کنترل کاردنه و شه کشتی‌ئون ره دستور دانه که چِتی متحدون جه جنگ هاکِنِن.

۸ مه ۱۹۴۵، آلمان تسلیم بَیّه و نروژ ات‌بار دیگه اتا آزاد ِکشور بیی‌یه. حدوداً ۵۰٫۰۰۰ نفر این جنگ ِپه خائن بنومِسته بَینه. وشون کسونی بینه که نروژ ملی سوسیالیست حزب دله دَیینه و آلمانی‌ها پِشتی ره کاردنه. وشون‌ها دله ۲۵ نفر اعدام بَیینه. همون سال ۱۹۴۵، کشور ِبازساجی شروع بیّه. تولید و صادرات زیاد بیّه و تجاری کشتیون ره دِباره بِساتنه و نروژ ِاقتصاد تدریجاً بتتر بیّه و این دوره تا اواخز دهه‌ی ۱۹۵۰ طول بَکشی‌یه.

سال ۱۹۴۹ نروژ شه بی‌طرفی ره کنار بی‌یِشته و ناتو دله عضو بیّه تا سرد جنگ دوره امپریالیستون ِجبهه دله دَواشه. نفت و گاز ِاکتشاف اواخر دهه‌ی ۶۰ میلادی نروژ ِاقتصاد ره متحول هاکرده. نروژ سال ۱۹۷۲ اروپای ِجامعه دله عضو بیّه ولی دِتا رفراندوم سَره قبول نَکارده که اروپا اتحادیه دله عضو بَواشه.

 

نروژ ِمردم دله ۱۹٫۹ درصد زیر ۱۴ سال، ۶۵٫۲ درصد بین ۱۵ تا ۶۴ سال، و بقیه (۱۴٫۹ درصد) بالای ۶۵ سال سن دارنه. نروژیون ِسنّی میونگین ۳۷٫۷ سال هسته. متوسطاً مردها ۷۶٫۱۵ سال و زنان ۸۲٫۲۲ سال عُمر کانّه. دنیا بموئِن ۱۲٫۱۷ در هزار، و بمردن ۷۲٫۹ در هزار هسته. زنان ِباروری ۱٫۸ وَچه هر زن وسّه هسته.

نروژ ِمردم ویشته اسکاندیناویایی ِنژاد، وایکینگون ِتِبار و ژرمنون ِچلّه دله قرار گیرنه. البته سامیون هم این کشور دله دَرنه. سامی‌ها جمعیت دِنیا دله حدوداً ۱۰۰ هزار نفر هسته که تقریباً ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر نروژ دله دَرنه. سامیون شه وسّه مجلس دارنه، شه زوون جه گپ زنّه و ویشته اشکاری‌گو پرورش دِنّه و مال‌دار هَستنه.

نروژ اتا چن‌حزبی کشور هسته که هارالد پنجم ونه شاه هسته و پارلمون دله نخست‌وزیر انتخاب وانه. نروژ مهم ِحزبون اینان هستنه:

• سوسیالیست ِحزبون: سرخ ِانتخاباتی اتحاد (RV)، سوسیالیست ِچپ ِحزب (SV)، کارگر ِحزب (DNA).
• محافظه‌کاری حزبون: مرکزی حزب (SP)، مسیحی دموکرات ِحزب (KrF)، لیبرال ِحزب (V)، محافظه‌کار ِحزب (H)، ترقی ِحزب (FrP)

نروژ ۱۱تا استان دانّه که هرکامین اتا استاندار و اتا شؤرا دارنه. هر استانی شه چنتا کمون (kommune) جه سِوا-سِوا وانه:

 

<(fylke) 2024]]

#	بندانگشتی]]<2024	Administrative center
3	Oslo	Oslo
11	Rogaland	Stavanger
15	Møre og Romsdal	Molde
18	Nordland	Bodø
31	Østfold	Sarpsborg
32	Akershus	Oslo
33	Buskerud	Drammen
34	Innlandet	Hamar
39	Vestfold	Tønsberg
40	Telemark	Skien
42	Agder	Kristiansand
46	Vestland	Bergen
50	Trøndelag	Steinkjer
55	Troms	Tromsø
56	Finnmark	Vadsø

 

نروژ ۱٥تا استان دانّه که هرکامین اتا استاندار و اتا شؤرا دارنه. هر استانی شه چنتا کمون (kommune) جه سِوا-سِوا وانه:

1. آکرشوس (Akershus)
2. آست آگدر (Aust-Agder)
3. بوسکرود (Buskerud)
4. فینمارک (Finnmark)
5. هدمارک (Hedmark)
6. هوردالاند (Hordaland)
7. موره او رومسدال (More og Romsdal)
8. نوردلاند (Nordland)
9. نورد تروندلاگ (Nord-Trondelag)
10. اوپلاند (Oppland)
11. اسلو (Oslo)
12. اوستفولد (Ostfold)
13. روگالاند (Rogaland)
14. سون او فیوردانه (Sogn og Fjordane)
15. سور تروندلاگ (Sor-Trondelag)
16. تلمارک (Telemark)
17. ترومس (Troms)
18. وست آگدر (Vest-Agder)
19. وستفولد (Vestfold)

• نورس
• لاپلند
• نروژ حملات (۲۰۱۱)