Astronomija

Din ix-xjenza tistudja l-oriġini, l-evoluzzjoni, fiżika u kimika ta' l-oġġetti li jistgħu jiġu osservati fis-sema (u li huma barra mill-atmosfera). Fi ftit kliem, l-Astronomija hija l-investigazzjoni ta' dak kollu li jiġri 'l barra mid-Dinja. Hija waħda mill-eqdem xjenzi għax nibtet malli n-nies bdew jiktbu dwar dak li jaraw fis-sema u wkoll hija waħda mill-ftit xjenzi fejn id-dilettanti għadhom jistgħu jieħdu sehem, speċjalment fl-iskoperti u l-monitoraġġ ta’ fenomeni transitorji. L-Astronomija m’għandhiex tiġi mħallta ma' l-Astroloġija, li tassumi li d-destin tal-bnedmin huwa marbut mal-pożizzjoni apparenti ta' l-oġġetti fis-sema. Għalkemm iż-żewġ oqsma jgawdu oriġini komuni, huma totalment differenti għax waqt li f'l-astronomija jintuża metodi xjentifiċi, l-astroloġija m'għandhiex bażi xjentifika.

Fil-bidu ta' l-istorja tagħha, l-astronomija ħadet biss ħsieb l-osservazzjoni u l-previżjoni tal-mixi tal-oġġetti ċelesti (tas-sema) li setgħu jiġu osservati mingħajr l-użu ta' apparat partikolari ħlief l-għajn għera. L-ewwel astronomi kienu qassisin ta' ċertu kult reliġjuż, li kienu kapaċi jaqdu lis-socjetà bil-ħolqien ta' l-ewwel kalendarji, indispensabbli għall-organizzazzjoni tal-ħajja soċjali u agrikola.

 

 

Il-Griegi kienu l-iktar nies li taw kontribut lill-astronomija, speċjalment Ipparku u Ewdossju; li laħqu l-milja tagħhom bix-xogħol ta' Klawdju Tolemew (Klaudios Ptolemaios ċa. 85-ċa. 165). Fiż-Żminijiet tan-Nofs, id-dinja tal-Punent rat staġnar fl-iżvilupp ta' dix-xjenza, imma li xi astronomi Għarab komplew bl-istudju tal-korpi ċelesti.

Matul ir-Rinaxximent, Nikola Koperniku ħadem ħafna biex jippromwovi l-idea tiegħu ta' "sistema eljoċentrika" (għalkemm ta' min jgħid li ma kienx l-ewwel wieħed li ħareġ bl-ipoteżi ta' sistema bix-Xemx fin-nofs, imma żgur l-ewwel wieħed li argumenta b'mod xjentifiku it-teorija tiegħu). Ħidmietu serviet ta' bażi soda għax-xogħol ta' Galileo Galilei u Kepler. Dan ta' l-aħħar kien l-ewwel astronomu li kiteb liġijiet li jispjegaw korretament id-dettalji kollha taċ-ċaqliq tal-pjaneti madwar ix-Xemx. Iżda hu ma tax raġunijiet fiżiċi għas-sejbiet tieghu; dan kellu jkun ix-xogħol ta' Isaac Newton li elabora l-prinċipji tal-mekkaniżmu ċelesti u l-liġi tal-gravità universali.

L-astronomija hija maqsuma f'ħafna sezzjonijiet, dan minħabba l-għadd kbir ta' kategoriji li jaqgħu taħtha.

Metodi użati biex tinġabar l-informazjoni

Fl-astronomija, il metodu ewlieni biex tinkiseb informazjoni tirrikjedi ir-rilevazjoni u l-analiżi ta' Radjazzjoni elettromanjetika. Tradizzjonalment l-astronomija tinqasam f'd-diviżjonijiet li jikkorrespondu mar-reġjuni differenti ta' l- ispettru elettromanjetiku osservati:

• Astronomija ottika - tirriferi għat-tekiċi użati għal rilevar u analiżar ta' dawl li jista'jkun perċepit mill-għajn tal-bniedem (minn 400 - 800 nm ċirka). L-istrument l-iktar użat f'din id-diviżjoni huwa t-teleskopju.
• Astronomija ta' l-infra-aħmar - tibbaża fuq r-rilevament tar-radjazzjoni infra-ħamra. L-istrument l-iktar użat f'din id-diviżjoni huwa t-teleskopju ottimiżat għal dawn l-iskopijiet. It-teleskopji mqegħda fl-orbita huma użati biex jiġi evitat il-"ħoss" tal- interferenzi elettromanjetiċi ikkawżati mill-atmosfera.
• Radjuastronomija - tuża strumenti kompletament differenti biex taqbgħad ir-radjazzjonijiet b'tul ta' mewġa bejn xi millimetru u ċentimetru. Ir-riċevituri jixbħu ħafna l-istrumenti wżati għat-trasmissjoni ta' sinjali televiżivi u radjufoniċi.

Għall-oġġetti ta' studju

 

L-astronomi jistudjaw oġġetti bħal pjaneti, kwiekeb, novi, galassji, nebulosi, eċċ. imma l-ebda astronomu ma josserva kull tip ta' oġġett. Suddivisione differenti tista' tkun magħmula għal regjuni tal-ispazju u tematiċi relatati:

• Astronomija galattika
• Astronomija ekstragalattika
• Formazzjoni u evoluzjoni tal-galassji
• Formazzjoni stellari
• Evoluzzjoni stellari
• Astronomija stellari
• Astrometrija: l-istudju tal-pożizzjoni tal-oġġetti fuq l-isfera ċelesti u taċ-ċaqliq tagħhom. L-astrometrija tieħu ħsieb ukoll tad-definizzjoni tas-sistema ta' riferiment u taċ-ċinematika tal-oġġetti appartenenti lil galassja tagħna.
• kosmoloġija: l-istudio tal-Univers kollu kemm hu, mit-tweliedsal-evoluzzjoni.
• Esobioloġija jewAstrobioloġija: l-istudju tal-formazzjoni ta' ħajja bioloġika lil hinn mill-pjaneta tagħna.
• Planetoloġija: l-istudju tal-pjaneti tas-Sistema Solari u l-ipotesijiet fuq il-pjaneti ekstrasolari.

 

• Sfera ċelesti
• Koordinati ċelesti
• Preċessjoni
• Eklittika
• Orbita
• Orbita retrograda
• Rotazzjoni
• Fażi
• Afelio
• Perielio
• Eklissi
• Punti ta' Lagrange
• Stilla
• Kostellazzjoni jew Imħalla
• Pjaneta
• Asterojde
• Galassja
• Parallasse
• Manjitudni
• Rivoluzzjoni orbitali
• Eċċentriċità
• Unità astronomica
• Kometa
• Diagramma H-R
• Klassifikazzjoni stellari
• Supernova
• Toqba sewda
• Sena dawl
• Tniġġis tad-dawl
• Triq ta' Sant' Anna

• Astronomy News - Daily Astronomy tipprovdi aħbarjiet kurrenti u informazzjoni relatata ma' kull taqsima ta' l-astronomija.

Organizzazzjonijiet

• American Association of Variable Star Observers
• American Astronomical Society
• Astronomical Society of the Pacific
• socjeta astronomika maltija
• Astronomical Society of Southern Africa
• Astronomical Society of Southern New England
• Cassini Imaging Laboratory - Ritratti tal-pjaneti li jgħaġbuk bi ġmielhom meħudha mill-vettura spazjali Cassini.
• Czech Astronomical Society
• Durham Region Astronomical Association
• European Southern Observatory
• Hawaiian Astronomical Society
• Herzberg Institute of Astrophysics
• Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics
• National Optical Astronomy Observatories
• North York Astronomical Association
• Open Encyclopedia Project - sezzjoni Astronomija.
• Royal Astronomical Society of Canada
• Royal Astronomical Society (UK)
• Royal Astronomical Society of New Zealand
• Saint Louis Astronomical Society
• Scientia Astrophysical Organization
• Society for Popular Astronomy (UK)
• International Astronomy Youth Camp (IAYC)

Referenzi: formulu u kostanti

• Astronomy Formulas
• Astronomical Constants Index
• Zombeck's Handbook of Space Astronomy and Astrophysics

Oħrajn

• Deep Sky Astronomy
• Astronomy facts and information
• Astrometry and Celestial Mechanics
• Astronomy sites for educators
• Astronomy news (ger.)
• Los Alamos Astrophysics e-Print Database
• Astronomy Picture of the Day
• Bruce Medalists (annual astronomical award since 1898)
• Islamic and Arab Astronomy
• University of Ottawa's Astronomy Knowledge Base
• Space.com Sit popolari dwar l-astronpmija
• About northern lights
• Universe Today Aħbarijiet dwar l-astronomija u l-ispazju
• Virtual Sky Ritratti tas-sema fil-għaxija
• NightSky Live NSL Project Home
• About stars and planets