Pencemaran Sisa Kimia Sungai Kim Kim 2019

Beberapa pelajar dan pekerja kantin dari dua sekolah berhampiran sungai mula jatuh sakit dan mengadu kesukaran bernafas, sehingga mereka dihantar ke Hospital Sultan Ismail. Gelombang keracunan air kedua berlaku pada 11 Mac dengan 106–207 lagi mangsa telah dimasukkan ke hospital sebelum meningkat kepada lebih daripada 1,000 mangsa. Pembuangan secara haram itu mengeluarkan asap toksik, menjejaskan 6,000 orang dan 2,775 menerima rawatan. Kebanyakan mangsa ialah pelajar sekolah—110 sekolah kemudian ditutup di sepanjang sungai.

Pencemaran sisa kimia Sungai Kim Kim 2019
ڤنچمرن سيسا کيميا سوڠاي کيم٢ 2019

Pencemaran sisa kimia Sungai Kim Kim 2019 (Malaysia)
Tarikh	7 Mac 2019; 5 tahun yang lalu (2019-03-07)
Lokasi	Sungai Kim Kim, Pasir Gudang, Johor, Malaysia
Koordinat	1°27′52″N 103°56′21″E / 1.464548°N 103.939289°E / 1.464548; 103.939289
Penyebab	Pembuangan 2.43 tan sisa kimia oleh lori tangki
Kecederaan	2,775 orang awam menerima rawatan, 7 dirawat di Unit Rawatan Rapi (ICU).
Suspek	Dua pemilik syarikat dan seorang pekerja yang berusia antara 40 hingga 50 tahun.

Melalui penyiasatan, sebuah lori tangki dipercayai telah membuang sisa kimia ke Sungai Kim Kim pada awal pagi sebelum mangsa jatuh sakit. Jabatan Alam Sekitar (JAS) Johor telah menangkap seorang pemilik kilang kimia di Kulai pada 10 Mac diikuti dengan penangkapan lain yang melibatkan pemilik kilang sisa dan salah seorang pekerja di Taman Pasir Puteh pada hari berikutnya selepas beberapa siri penyiasatan. Pasukan penyiasat juga telah mengenal pasti bahan kimia yang dilupus secara haram sebagai minyak marin yang mengeluarkan gas metana yang mudah terbakar dan asap benzena. Beberapa gas toksik lain dikenal pasti terbebas berikutan interaksi bahan kimia yang bertindak balas dengan air dan udara termasuk akrolein, akrilonitril, etilbenzena, hidrogen klorida, D-limonena, toluena dan xilena yang boleh menyebabkan sakit kepala, loya, pengsan dan kesukaran bernafas jika disedut.

Sembilan orang lagi ditahan oleh polis berkaitan dengan kes itu, dengan dua ditahan di Johor Bahru manakala tujuh ditahan di luar kawasan Johor Bahru pada 17 Mac. Dua suspek utama yang dipercayai berperanan dalam mengatur pengangkutan bahan toksik telah ditangkap pada 19 Mac, menjadikan jumlah itu seramai 11 orang. Seorang suspek kemudian dibebaskan dengan jaminan selepas terbukti tidak berkaitan dengan kes itu. Dua pemilik syarikat dan seorang pekerja yang berusia antara 40 hingga 50 tahun telah ditangkap kerana disyaki menjadi dalang kepada pembuangan sisa kimia di Sungai Kim Kim. Polis juga telah meminta bantuan Interpol bagi menjejaki seorang lelaki warga Singapura dalam lingkungan usia 30-an yang disyaki terlibat dengan insiden pencemaran bahan kimia di Sungai Kim Kim.

Insiden ini bermula pada 7 Mac 2019 selepas beberapa pelajar dan pekerja kantin dari dua sekolah berhampiran sungai mula jatuh sakit dan mengadu kesukaran bernafas. Kedua-dua sekolah itu diarahkan untuk ditutup dan semua mangsa dihantar ke Hospital Sultan Ismail sementara siasatan dijalankan oleh pihak berkuasa kesihatan negeri. Dua puluh satu orang telah dimasukkan ke hospital dan beberapa orang daripada mangsa tersebut telah dimasukkan ke unit kecemasan serta unit rawatan rapi (ICU). Beberapa pelajar yang dibawa ke hospital telah pengsan dan muntah-muntah manakala mereka yang tidak terjejas teruk diberi rawatan pesakit luar dan dibenarkan pulang. Semasa pulih, beberapa mangsa yang menghidapi penyakit serius berkongsi pengalaman mereka tiba-tiba sakit selepas menghirup bau yang tidak menyenangkan di persekitaran sekolah merekat. Bilangan mangsa yang dimasukkan ke hospital disebabkan oleh asap beracun meningkat kepada 76 orang pada hari berikutnya dan pada 9 Mac, lima laporan polis telah dibuat mengenai isu itu.

Penyebaran asap toksik dan pencemaran air

Pada 11 Mac, gelombang keracunan air kedua berkuat kuasa dengan 106–207 lagi mangsa telah dimasukkan ke hospital sebelum meningkat kepada lebih daripada 1,000 mangsa dengan lapan dimasukkan ke ICU. Penyebaran asap beracun adalah bantuan oleh cuaca panas digabungkan dengan angin kuat yang membuat lebih ramai orang jatuh sakit. Ketua Pengarah Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia Mohammad Hamdan Wahid menjelaskan bahawa penyebaran asap toksik seterusnya mungkin tidak muncul semula jika bahan kimia yang dibuang secara haram yang ditemui awalnya segera dihapuskan kerana pihak berkuasa tidak membuang bahan kimia itu selepas menyimpulkan tidak lagi reaktif, didakwa kerana kos yang terlibat. Sehingga 19 Mac, lebih 76 laporan polis telah dibuat. Pada 20 Jun, beberapa pelajar dari sekolah-sekolah di kawasan Pasir Gudang mula mengadu mual, pening dan muntah yang berpengalaman yang akhirnya menyebabkan penutupan sementara sekolah-sekolah di kawasan itu. Pihak berkuasa kemudian mengesahkannya sebagai gelombang ketiga keracunan udara akibat pencemaran sungai yang tidak dibersihkan sepenuhnya.

Pada Ogos, penduduk di Kampung Wells Acheh yang tinggal berhampiran sungai Daing dan Kopok yang merupakan anak sungai Sungai Kim Kim yang mengadu bahawa perairan di kedua sungai telah berubah menjadi hitam dan berminyak dengan bau busuk yang tidak dapat ditanggung yang dipercayai tersebar dari bahan kimia pencemaran Sungai Kim Kim. Seorang penduduk yang ditemubual dalam isu itu berkata, sungai-sungai pernah menjadi tempat tinggal kepada pelbagai ketam, ikan air tawar dan udang dengan kanak-kanak yang digunakan untuk berenang di perairan tetapi segala-galanya telah rosak sejak pencemaran semakin buruk pada April.

Melalui penyiasatan, sebuah lori tangki dipercayai telah membuang sisa kimia ke Sungai Kim Kim pada awal pagi sebelum mangsa jatuh sakit. Sebagai tindak balas kepada pencemaran sungai ini, Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri telah mengaktifkan jawatankuasa kerja bagi menangani kejadian pembuangan sisa tersebut. Pengaktifan jawatankuasa ini adalah bertujuan untuk menyelaras dan memantau kejadian tumpahan bahan kimia yang berlaku. Dalam pada itu, kerajaan negeri Johor juga telah meluluskan peruntukan sebanyak RM 6.4 juta (AS$1,565,184) melalui Mesyuarat Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri untuk meningkatkan proses pembersihan Sungai Kim Kim yang akan dilakukan dengan segera di sepanjang 1.5 kilometer (0.93 bt).

Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri turut melantik kontraktor yang dilesenkan oleh Jabatan Alam Sekitar (JAS) untuk melakukan kerja-kerja pembersihan pembuangan minyak di Sungai Kim Kim. Kerja pembersihan bagaimanapun menjadi lebih teruk akibat tindak balas kimia kerana kontraktor yang terlibat tidak berpengalaman dalam menangani sisa kimia. Pasukan pertahanan kimia, biologi, radiologi dan nuklear dari 12 Skuadron Rejimen Askar Jurutera Diraja (CBRN) Angkatan Tentera Malaysia kemudian dihantar untuk membantu usaha pembersihan kimia bersama pasukan Hazmat.

Jabatan Alam Sekitar (JAS) Johor telah menangkap seorang pemilik kilang kimia di Kulai pada 10 Mac lalu diikuti dengan penangkapan lain yang melibatkan pemilik kilang sisa dan salah seorang pekerja di Taman Pasir Puteh pada hari berikutnya selepas beberapa siri penyiasatan. Dengan penangkapan itu, JAS menyelesaikan kertas siasatannya yang kemudiannya dihantar kepada pendakwa raya untuk tindakan selanjutnya. Pasukan penyiasat juga telah mengenal pasti bahan kimia yang dilupus secara haram sebagai minyak marin yang mengeluarkan gas metana yang mudah terbakar dan asap benzena. Sisa ini adalah bahan buangan yang dijadualkan sebagai bahan yang memerlukan pelupusan yang betul kerana sifatnya yang berbahaya.

Pada 17 Mac, sembilan orang lagi ditangkap oleh polis berkaitan dengan kes itu; dua ditangkap di Johor Bahru manakala tujuh ditahan di luar kawasan Johor Bahru. Dua suspek utama yang dipercayai berperanan dalam mengatur pengangkutan bahan toksik telah ditangkap pada 19 Mac, menjadikan jumlah itu seramai 11 orang dengan satu suspek kemudian dibebaskan dengan jaminan selepas terbukti tidak berkaitan dengan kes itu. Operasi pembersihan di sepanjang 1.5 kilometer (0.93 bt) sungai terjejas telah siap pada hari yang sama dengan sejumlah 900 tan tanah dan 1,500 tan air tercemar telah dibersihkan. Dua pemilik syarikat dan seorang pekerja yang berusia antara 40 hingga 50 tahun telah ditangkap kerana disyaki menjadi dalang kepada pembuangan sisa kimia di Sungai Kim Kim. Namun demikian, perbicaraan terhadap suspek yang sepatutnya dijalankan pada 14 Mac telah ditangguhkan kerana kertas siasatan belum siap dilengkapkan bagi mendakwa tertuduh.

Beberapa gas toksik lain dikenal pasti terbebas berikutan interaksi bahan kimia yang bertindak balas dengan air dan udara termasuk akrolein, akrilonitril, etilbenzena, hidrogen klorida, D-limonene, toluena dan xilena yang boleh menyebabkan sakit kepala, loya, pengsan dan kesukaran bernafas jika disedut. Polis telah meminta bantuan Interpol bagi menjejaki seorang warga Singapura yang disyaki terlibat dengan insiden pencemaran bahan kimia di Sungai Kim Kim, Pasir Gudang. Lelaki dalam lingkungan usia 30-an itu dikenal pasti sebagai pemilik kilang memproses tayar terpakai yang dikatakan terlibat dalam insiden itu.

Pada 25 Mac, dua suspek utama yang terdiri daripada seorang warga Singapura dan seorang rakyat Malaysia telah ditahan di Mahkamah Sesyen di Johor kerana melupuskan bahan kimia secara haram ke dalam sungai dan syarikat mereka, P Tech Resources memiliki 15 pertuduhan namun dinafikan dakwaan terbabit. Kedua-duanya didakwa di mahkamah yang sama kerana bersekongkol dengan pemandu lori untuk membuang buangan terjadual ke dalam sungai.

Sultan Johor, Sultan Ibrahim mendesak tindakan segera yang diambil terhadap pelaku yang terlibat dalam pencemaran alam sekitar yang membahayakan nyawa orang awam sambil menyatakan penghargaannya kepada pasukan perubatan yang telah bekerja dengan gigih untuk merawat mangsa yang terjejas di hospital. Sultan telah menjanjikan sejumlah RM1 juta untuk membantu agensi penyelamat dan pihak berkuasa mengumpul peralatan dan peralatan yang diperlukan untuk menyelesaikan perkara itu dan juga menyatakan pandangannya bahawa insiden itu menunjukkan perlunya sebuah hospital kerajaan dibina di Pasir Gudang. Perdana Menteri Mahathir Mohamad yang diiringi oleh Timbalan Perdana Menteri Wan Azizah Wan Ismail yang melawat mangsa pencemaran di hospital di Johor Bahru pada 14 Mac berkata keadaan itu "terkawal" di mana penduduk tidak perlu dipindahkan dari kawasan itu sambil memberitahu terdapat kemungkinan bahawa Akta Kualiti Alam Sekitar negara 1974 perlu dikaji semula berdasarkan pencemaran yang serius. Kerajaan persekutuan telah meluluskan peruntukan sebanyak RM8 juta untuk kerja pembersihan sungai dan telah mengarahkan pelbagai agensi termasuk polis, tentera dan pasukan Hazmat untuk menyokong keadaan di kawasan yang terjejas di mana mereka menjelaskan tidak ada permintaan untuk keadaan darurat yang diterima dari negeri itu kerajaan Johor.

Pihak berkuasa di Singapura terus mengawasi keadaan berikutan laporan lebih banyak tapak pembuangan sisa haram telah ditemui di Pasir Gudang. Pelbagai agensi Singapura sedang menjalankan pemeriksaan rutin dengan seorang menteri menjelaskan bahawa mereka mengambil perkara itu dengan serius kerana apa yang berlaku di negara jirannya Malaysia boleh menjejaskan keduanya.

Kritikan tindak balas kerajaan dan tindakan undang-undang

Putera Mahkota Johor Tunku Ismail Idris mengambil hal itu ke Twitter untuk menyatakan pendapatnya bahawa kerajaan sepatutnya mengisytiharkan keadaan darurat pada hari pertama kali berlaku dan memindahkan penduduk ke tempat sementara sehingga ada jaminan bahawa kawasan itu selamat. Bekas Perdana Menteri Najib Razak merujuk sambutan kerajaan negeri perlahan terhadap pencemaran dan penolakan kerajaan Pakatan Harapan (PH) yang sekarang untuk memperuntukkan lebih banyak dana untuk membersihkan sungai yang terjejas dilihat kerana mereka memberikan lebih banyak wang berbanding dengan kehidupan dan kesihatan rakyat yang terjejas. Timbalan Presiden Persatuan Cina Malaysia (MCA) Mah Hang Soon berkata langkah pencegahan yang tidak mencukupi meningkatkan tahap bahaya di kawasan yang terlibat. Pada bulan Julai, seorang lelaki dilaporkan mengalami penyakit seperti miokimia seperti Parkinson selepas terdedah kepada pencemaran, walaupun ini telah ditolak oleh Timbalan Menteri Kesihatan Malaysia, Lee Boon Chye yang mengatakan lelaki itu sudah lahir pramatang dan mempunyai sejarah kesesuaian kerana dia berusia empat tahun. Sekumpulan 160 mangsa pencemaran itu kemudiannya memfailkan saman dan mengambil Menteri Besar Johor bersama-sama dengan kerajaan negeri ke mahkamah untuk mendapatkan pampasan kewangan untuk budak lelaki itu dan kerosakan lain yang disebabkan oleh lambakan bahan kimia toksik yang menyalahi undang-undang.

Respons lain

Syarikat kimia Lotte Chemical Titan Holdings Bhd. telah menafikan khabar angin bahawa mereka terlibat dalam pencemaran Sungai Kim Kim. Dalam satu kenyataan kepada Bursa Malaysia, Lotte Chemical Titan menyatakan secara terperinci: "Syarikat ini dengan ini menafikan khabar angin dan ingin mengumumkan bahawa ia tidak mempunyai sebarang penglibatan dengan insiden tersebut". Penyanyi Indah Ruhaila meluahkan perasaan bimbang berhubung insiden tersebut, memandangkan ibu bapanya tinggal di Pasir Gudang. Beliau turut memujuk ibu bapanya agar meninggalkan kediaman mereka bagi mengelakkan kejadian pencemaran sisa kimia berlaku.

Felo Pusat Kajian Sains dan Alam Sekitar, IKIM, Rosmidzatul Azila Mat Yamin meluahkan pandangan beliau mengenai insiden ini: "Apabila bencana seumpama ini berlaku, pastinya sedikit sebanyak mencalarkan imej dan mengundang persepsi negatif terhadap peranan badan-badan berkaitan pengurusan alam sekitar yang terlibat di negara ini. Antara persoalan yang pastinya timbul adalah membabitkan kelemahan dari sudut penguatkuasaan dan pemantauan badan-badan alam sekitar terlibat,".

• Pencemaran bau Sungai Selangor 2019 – insiden serupa yang berlaku pada Julai 2019
• Gangguan bekalan air Selangor dan Kuala Lumpur 2020 – insiden serupa yang berlaku pada September 2020