आपल्याला १००% कॉपीराइटमुक्त पब्लीक डॉमेन इतिहास संशोधनातील केवळ प्रमाण संशोधन साधने अथवा मूळ ग्रंथ इंटरनेटवर उपलब्ध करून देणे शक्य असल्यास विकिपीडियाच्या विकिस्रोत या मुक्तस्रोत बन्धू प्रकल्पात आपल्या अशा योगदानाचे आणि परिश्रमाचे स्वागत असेल.
विकिपीडियाचा दर्जा राखण्यासाठी या लेखास किंवा विभागास विकिकरणाची गरज आहे. उपयुक्त विकिदुवे देऊन या लेखाचे विकिकरण करण्यास कृपया मदत करा]. संक्षिप्त मार्गदर्शन दाखवा |
छ्त्रपती शिवाजी महाराज यांच्या किल्ल्यांची यादी खाली दिल्याप्रमाणे आहे. यामध्ये डोंगरी किल्ले, भुईकोट व सागरी किल्ल्यांचा समावेश आहे, तसेच महाराष्ट्र, कर्नाटक तामिळनाडू व गोवा या सध्याच्या राज्यातील किल्ल्यांचाही समावेश आहे.[ संदर्भ हवा ]
यापैकी सुमारे १११ किल्ले शिवाजी महाराजांनी बांधल्याची नोंद एका बखरीत आहे. तसेच त्यांनी ४९ किल्ले डागडुजी करून त्यात आवश्यक ते बदल केले व ते अभेद्य बनविले.[ संदर्भ हवा ]
या किल्ल्यांच्या यादीत छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अखत्यारित (स्वराज्याच्या मालकीच्या) त्यावेळी असलेल्या, (शिवाजी महाराजांनी जिंकलेल्या/शिवाजी महाराजांनी बांधलेल्या) किल्ल्यांचा समावेश आहे. या यादीचा उद्देश शिवाजी महाराजांचे माहिती व त्यांंचे काम दाखविण्याचा आहे. त्यांची मजल कोठपर्यंत होती हे दाखविणे हाही एक उद्देश आहे.
शिवाजी महाराजांनी स्वराज्याची सुरुवात बारा मावळ या प्रदेशातून केली. हा प्रदेश जरी लहान होता तरी तो जंगल झाडी, डोंगर व नद्या यांनी युक्त होता. तेथे आठ किल्ले होते[ संदर्भ हवा ]. हा प्रदेश लष्करी दृष्टीतून अजिंक्य असाच होता. शिवाजी महाराजांचा कल अजिंक्य भूभागावर किल्ले बांधण्याचा होता. त्यांनी घाट तेथे किल्ला हे धोरण अंगिकारले. हे किल्ले एक प्रकारच्या तपासणी चौक्याच होत्या. तेथून कोणीही आत प्रवेश करू शकत नव्हते. प्रवेश केलाच तर परत जाण्याची हमी नव्हती.
हे किल्ले म्हणजे एक प्रकारचे पहारेकरीच होते. तसेच त्यांनी समुद्रावरून मारा होऊ नये म्हणून किनारपट्टीही सुरक्षित केली.त्यांनी तेथे प्रत्येक १० ते १२ मैलांवर सागरी किल्ला बांधला.एकट्या रत्नागिरी जिल्ह्यात त्यांचे ५२ किल्ले होते. पुण्यात ३० डोंगरी व २ भुईकोट असे ३२ किल्ले होते. ज्या रस्त्याने शत्रू येण्याची शक्यता होती त्या मार्गात जास्त किल्ले बांधले गेले.
स्वराज्य अजिंक्य रहावे म्हणून त्यांनी किल्ल्यांची रिंगणे तयार केली.बारा मावळ क्षेत्रात असलेल्या ८ किल्ल्यांना अशेरी किल्ला, विशाळगड, सिंहगड, पुरंदर, वज्रगड, रायगड, तोरणा, तळा, घोसाळा आणि सुधागड अशा बाहेरच्या रिंगणातील किल्ल्यांचे संरक्षण होते. ह्यास पूरक म्हणून त्यांनी त्याबाहेरही साल्हेर, मुल्हेर, रोहिडा, रांगणा असे रिंगण तयार केले. त्यासोबतच त्यांनी सागरी किल्ले किल्ल्यांचीही एक साखळी तयार केली. सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग, पद्मदुर्ग, खांदेरी, कुलाबा, सुवर्णदुर्ग यांनी स्वराज्य अभेद्य ठेवले.
एकदा त्यांना पंत अमात्यांनी अर्ज केला " किल्ले बहुत जाहले. त्यांच्या मागे पैका विनाकारण खर्च होत आहे."
महाराजांचे उत्तर होते - "जसा कुणबी शेतात माळा घालून ते राखतो तसे किल्ले हे राज्याच्या रक्षणासाठी आहेत. तारवास खिळे मारून बळकट करतात तशी राज्यास बळकटी किल्ल्यांची आहे. किल्ल्यांच्या योगाने औरंगशहासारख्याची उमर गुजरून जाइल पण तो आम्हाला जिंकु शकणार नाही त्याची स्वारी आमच्यावर झाली तर त्याला जुने नवे अशे तीनशे साठ किल्ले आहेत. एक एक किल्ला तो १ वर्ष लढला तरी त्यास ३६० वर्षे लागतील."
(सध्याचे मावळ, सासवड, जुन्नर आणि खेड हे तालुके.) येथे त्यांचे एकूण १९ किल्ले होते.
यांत ४ किल्ले होते.
एकूण १३ किल्ले
एकूण ५९ किल्ले आहेत.
1* साल्हेर 2*मुल्हेर 3*सालोटा 4*मोरागड 5*हरगड 6*न्हावीगड 7*हनुमानगड 8*तांम्रगड 9*मांगीतुंगी 10*पिसोळ 11*डेरमाळ 12*कर्हेगड 13*बिष्टागड 14*दुंधागड 15*अजमेरागड 16*चौल्हेरगड 17*भिलाईगड 18*पिंपळा 19*कंचणा 20*इंद्राई 21*धोडप 22*राजधेर 23*कोळधेर 24*चांदवड 25*प्रेमगीरी 26*कंक्राळा २७*लळिंग
(धारवाड जिल्ह्यातील बराचसा भाग)
या संपूर्ण लेखाचा संदर्भ - पुस्तक- आयएसबीएन: 978-81-910980-0-6 पुस्तकाचे नाव-गनिमी कावा (जागतिक कीर्तीच्या मराठा युद्धतंत्राचा खरा वेध), राजमाता प्रकाशन,मुंबई.
This article uses material from the Wikipedia मराठी article शिवाजी महाराजांच्या किल्ल्यांची यादी, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). इतर काही नोंद केली नसल्यास,येथील मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आहे. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मराठी (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.