भूगोल

भूगोल ही पृथ्वी, पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील व भूगर्भातील वैशिष्ट्यांचा, तसेच पृथ्वीवरील जैवविविधतेचा आणि या सर्वांतील परस्पर आंतरक्रियांचा अभ्यास करणारे शास्त्र आहे. भूगोलाच्या मानवी भूगोल व भौतिक भूगोल अश्या दोन ढोबळ उपशाखा आहेत. या दोन्ही उपशाखांमध्ये पर्यावरण आणि जीवावरण यांच्या निर्मितीचा अभ्यास होतो. मानवी दृष्टिकोनातून मानवाचा प्रभाव व मानवाचे पृथ्वीवरील महत्त्व यांचा अभ्यास करणे हे मानवी भूगोलाच्या उपशाखेचे उद्देश्य असते, तर भौतिक भूगोलाच्या उपशाखेत पर्यावरण, वातावरण, वनस्पती, जीवन, माती, जल आणि भूरचना हे सर्व कश्या प्रकारे एकमेकांवर प्रभाव टाकतात यांचा अभ्यास केला जातो.

स्पेन (स्पॅनिश:(España)एस्पान्या) (IPA|es'paɲa), अधिकृत नाव स्पेनचे राजतंत्र (स्पॅनिश:Reino de España रेइनो दे एस्पान्या) हा दक्षिण युरोप मधील एक देश आहे. स्पॅनिश घटनेत स्पेनच्या अधिकृत नावासंबंधी कोणताही स्पष्ट उल्लेख नाही. स्पेनसंदर्भात बोलताना साधारणत: एस्पान्या (España), स्पेन (Spain), स्पॅनिश राज्य (Estado español, एस्तादो एस्पान्योल), स्पॅनिश राष्ट्र (Nación española, नेसियॉन एसपान्योला) असा उल्लेख केला जातो. इ.स. १९८४ मध्ये स्पेनच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने "आंतरराष्ट्रीय करारांमध्ये स्पेनचा स्पेन किंवा स्पेनचे प्रजातंत्र यांपैकी कोणताही उल्लेख अधिकृत समजला जाईल" अशी घोषणा केली. स्पेनच्या अखत्यारित भूमध्य समुद्रातील बालेआरिक व कॅनेरी बेटे आणि अटलांटिक समुद्रातील काही बेटे तसेच उत्तर आफ्रिकेतील काही भूभाग आहे. स्पेनच्या उत्तरेस बिस्के, दक्षिणेस व पूर्वेस भूमध्य समुद्र आणि पश्चिमेस अटलांटिक महासागर असून ह्या देशाच्या सीमा पश्चिमेस पोर्तुगाल, पूर्वेस फ्रान्स व आंदोरा आणि दक्षिणेस मोरोक्को व जिब्राल्टर यांना लागून आहेत. फ्रान्सनंतर स्पेन हा पश्चिम युरोपमधला दुसरा मोठा व इबेरियन द्वीपकल्पातील तीन देशांपैकी सर्वात मोठा देश आहे.

स्पेनमध्ये अध्यक्षीय लोकशाही असून हा देश युरोपीय महासंघाचा १९८६ पासून सभासद आहे. हा देश आर्थिकदृष्ट्या विकसित असून स्पॅनिश अर्थव्यवस्था जगात आठव्या आणि युरोपीय महासंघात पाचव्या क्रमांकावर आहे.

क्षेत्रफळाच्या हिशोबात स्पेन हा जगात ५१व्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा देश आहे. ५,०४,७८२ किमी² क्षेत्रफळाचा हा देश आकारमानाने तुर्कमेनिस्तानाइतका असून अमेरिकेतील कॅलिफोर्निया राज्यापेक्षा मोठा आहे. इबेरियन द्वीपकल्पाचा ८४% भाग स्पेनने व्यापलेला आहे.

तांत्रिकदृष्ट्या स्पेन लोकशाही देश असला तरी वस्तुतः तो संवैधानिक राजेशाही प्रकारात मोडतो. राजेपद वंशपरंपरागत असून सत्ता द्विगृही संसदेच्या (कोर्तेस जनरालेस) हातात आहे. राष्ट्राध्यक्ष सर्वसत्ताधिकारी असून त्याला मंत्रीमंडळ कारभारात मदत करते. संसदीय निवडणुकांनतर राजा राष्ट्राध्यक्षपदासाठी संसदसदस्यांच्या संमतीने त्यातील एका सदस्याची निवड करतो.

संसदेचे कनिष्ठ गृह, जेथे कायदे केले जातात, ३५० सदस्यांचे काँग्रेसो दि लॉस दिप्युतादोस आहे. हे गृह भारताच्या लोकसभेसारखे आहे व त्यातील सदस्यांची निवड थेट गुप्त मतदानाने देशातील प्रजा करते. वरिष्ठ गृह (राज्यसभासमान) २५९ सदस्यांचे सेनादो असून त्यातील २०८ सदस्यांची निवड थेट होते तर ५१ इतर सदस्यांची नेमणूक प्रत्येक राज्यातील विधानसभा करते. दोन्ही गृहांची मुदत चार वर्षे असते.

पुढे वाचा...

• ...मृत समुद्र भौगोलिक दृष्ट्या तळे आहे.

• मानवी भूगोल: राजकीय भूगोल · देश
• भौतिक भूगोल: भौगोलिक रचना · हवामानशास्त्र · भूगर्भशास्त्र · समुद्र

• आपण भूगोल विषयातील रसिक, अभ्यासक, शिक्षक, लेखक अथवा वाचक असल्यास आपले येथे स्वागत आहे. भूगोलविषयक लेखांच्या विस्तारीकरणाचे व अन्य संबंधित कामांचे सहयोगी पद्धतीने व्यवस्थापन करण्यासाठी विकिपीडिया:विकिप्रकल्प भूगोल हा विकिप्रकल्प चालवला जात आहे. या विकिप्रकल्पात सहभागी होऊन आपण अन्य उत्सुक सदस्यांच्या साथीने नवीन लेख तयार करू शकता, तसेच विस्ताराच्या प्रतीक्षेत असलेल्या लेखांमध्ये भर घालू शकता.

• नवीन सदस्यांना विनंती :कृपया मराठी विकिपीडियावर आपले सदस्य खाते उघडावे आणि अधिक माहिती आणि मदती करिता विकिपीडिया:चावडी येथे भेट द्यावी.