ဗွိုက်လတက်မန် (အၚ်္ဂလိက်: Mon traditional dressess) ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကယျိုင်ကယျဝ် မဆေင်ကဵု ဂၠိက်/ဂၞိန် ကေုာံ ပဠောအ် မစၟတ်သမ္တီလဝ် ကယျိုင်အခိုက်ကၞာမန်ရ၊၊ ဗွိုက်လတက်မန် မစၟတ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲအခိင်လၟုဟ်ဂှ် နူကဵု သၞာံ ၁၉၇၁ တေအ် နူကဵု ဂကောံကွးဘာမန်တက္ကသိုလ်မန်ဂမၠိုင် ချပ်ဂၞန်၊ လ္ၚတ်တုဲ ဖန်ဗဒှ် ခၞံကၠောန်ပတိုန်လဝ်ရ၊၊ ဗီုပြင် ကၞင်ဂၠိက်ကီု၊ ခံက်အင်ဂၞိန်တအ်ကီုဂှ် ညးတအ် ဒုင်သဇိုင် ကုဂၠိက်ယာတ် ညးဇၞော်ဇၞော်တအ် နူကဵု မပ္တံ ယာတ်ကလော်သ္ၚိတအ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ရ၊၊
ပၞောဝ်ကဵုဂကူဂမၠိုင် ပ္ဍဲဍုင်ဗၟာဂှ် ဂကူမန် ကဵု ဂကူဗၟာဂှ် ဟိုတ်နူမမံင် ဒေသဍုင်ကွာန် တိဗလးတုပ်၊ မမံင်ကြပ်ညောန် ရေင်သကအ် နူကဵု ဂကူဗၟာ မစစိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲကဵုဒေသဗုကာံ မဒှ်ဒေသ ဂကူမန်တအ် မမံင်ကၠုင်လဝ်ဂှ်တုဲ ဂကူကၠောအ်က္ဍ နှဴပြံက်ကၠုင် ရေင်သကအ်ရ။ ဗွဲကြဴ ပ္ဍဲဒေသဗုကာံ နူၜိုတ် ၁၁ ဗွဝ်ကၠံဂှ် (ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲအခိင် သၟိင်ကျာန်သေတ်တာ မတိုန်နန် ဒှ်ဨကရာဇ်) ဂကူဗၟာတအ် ကလိဂွံ အဝဵုလပါ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်တုဲ အရေဝ်မန် ပ္ဍဲဒေသဍုင်ဗၟာလဒေါဝ်ဂှ် မၞိဟ်ဟီုလေပ် အောန်စှ်ေတုဲ ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုင် ဟီုအရေဝ်မန် ဟွံလေပ် ဒှ်အာ ဂကူဗၟာရ။ စိုပ်ခေတ် သၟိင်မဂဒူ ကလေင်ပတိုန် ဍုင်ဗၠးၜးဂကူမန် ပ္ဍဲဒေသ ဍုင်ဗၟာသကုတ်သၟဝ်တုဲ အရေဝ်မန်၊ လိက်မန်ဂှ် ကလေင်ဇၞော်မောဝ်တိုန် မွဲဝါပၠန် ပ္ဍဲကဵု ဒေသ ဍုင်ဗၟာ သကုတ်သၟဝ်ရ။ စိုပ်ခေတ် သၟိင်ဒကာရတ်ပိ မဒှ်ကောန်စဴ သၟိင်ဓမ္မစေတဳဂှ် အဝဵုသြဇာပရေင်ဍုင်ကွာန် အိုတ်အာတုဲ ဂကူမန် ပ္ဍဲကဵု ဒေသဍုင်ဗၟာသကုတ်သၟဝ်ဝွံလေဝ် စဍိုန်လျစှ်ေပၠန်ရ။ စိုပ် သၞာံခရေတ် ၁၇၄၀တအ်ဂှ် ၜိုန်ရ အဝဵုသြဇာ ပရေင်ဍုင်ကွာန်မန် ကလေင်စမံက်ကၠုင် မွဲဝါပၠန် ပ္ဍဲဒေသဍုင်ဗၟာ သကုတ်သၟဝ်ဂှ်ကီုလေဝ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင် ဗွဲတၟေင် နူဍုင်လ္ဂုင် လပါ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဟီုအရေဝ်မန် ဟွံလေပ် ဒုင်ပထောအ် ဂကူဗၟာအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံခရေတ် ၁၇၅၇ ဍုင်မန်ဟံသာဝတဳ ဒးဒုင်သီကဵု သၟိင်ဗၟာအံင်ဇေယျတုဲ ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုင် ဒးဒုင်ဂစိုတ်ပဠက်ဂကူ၊ တုဲပၠန် ဗွဲဂမၠိုင်ဂှ်လေဝ် ဒးဒြေပ်ဒဴ လုပ်ဍုင်မံင် ဍုင်သေံတုဲ လၟိဟ်မၞိဟ် ပ္ဍဲရးဗဂေါ၊ ရးဖာသီ၊ ရးလ္ဂုင်တအ်ဂှ် အောန်စှ်ေအာ ဗွဲမလောန်ကီုလေဝ် စဵုကဵုစိုပ် သၞာံၜိုတ် ၁၈၀၀တအ် လပါ်အိုတ်ဂှ် ဂကူမန် ပဒတဴကၠုင် ပ္ဍဲဒေသရးလ္ဂုင် ကေုာံ ရးဨရာဝတဳ ရးဗဂေါ ဗွဲမဂၠိုင်ဏီဖိုဟ်ရ။
ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယတုဲ အတိုင်တင်လတုပ်စိုတ် အကြာအင်္ဂလိက် ကဵု အမေရိကာန် ကုဍုင်အင်္ဂလိက် မပလဝ် ကဝ်လဝ်နဳတအ်ဂှ် ဒးကဵု သၠးပွးရောင်တုဲ အင်္ဂလိက် စဖန်ကဵု ဍုင်ဗၠးၜး ကုဍုင်အိန္ဒိယ၊ သဳရိလင်္ကာ၊ ပါကာတ်သတာန် သီုကဵု ဍုင်ဗၟာရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဂကူမန် လတူဍုင်ဇၞော်တအ်ဂှ် ဟီုအရေဝ်မန် ဟွံလေပ် ဒုင်ပထောအ် ဂကူဗၟာဂှ် ဂၠိုင်ကွေဟ်ဟ်ရ။ ဟိုတ်နူ ဟိုတ်တအ်ဏအ်တုဲ စပ်ကဵု ယေန်သၞာင် မဆေင်ကဵု ဗွိုက်လတက် ဂကူမန် ကဵု ဂကူဗၟာဂှ် တုပ်ရေင်သကအ် ပါ်ၜါဟွံဂွံရ။ တုပ်တဴ ညံင်ရဴ ဒြပ်ဇကု စိုပ်အာတဲညးတၞဟ်လအ်တုဲ ကလေင်ကေတ် ဟွံလောဲသွာကီုရ။
ဂကူမန် ကဵု ဂကူဗၟာဂှ် ၜိုန်ရ အရေဝ်တၞဟ်ခြာ ကုဗၟာကီုလေဝ် နကဵုကယျိုင်ကယျဝ် ဗွိုက်လတက် မဆေင်ကဵု ယေန်သၞာင်တအ်ဂှ် တုပ်ရေင်သကအ်ဗွဲမလောန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသဘင်အကြာဂကူနာနာတအ်ဂှ် ညးလဵု ဒှ်ဂကူမန် ညးလဵုဒှ်ဂကူဗၟာဂှ် ရုဲစှ်ပါဲခြာဟွံဒးရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုဂကောံကွးဘာတက္ကသိုလ်မန်ဂမၠိုင် ချပ်ဂၞန်ကၠုင်သကအ် သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီ ဗွိုက်လတက်မန်ရ။
တၞဟ်နဂွံ ခၞံဗဒှ် ပတိုန် ဗွိုက်လတက်မန်ဂှ် နူကဵု ဂကောံကွးဘာတက္ကသိုလ်မန် နူကဵုတက္ကသိုလ်နာနာ ဒက်ပ္တန်ပတိုန် ကမ္မတဳဗမံက်ပတိုန် ဗွိုက်လတက်မန် (မွန်အမျိုးသားဝတ်စုံ ထုတ်ဖေါ်ဖြစ်မြောက်ရေး ကော်မတီ) မွဲရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုကမ္မတဳဂှ် မာံမောင်တိုး ဒှ်ဥက္ကဌ၊ မာံဗညာအောင်မိုး (ဒံက်တာ) ဒှ်ညးရေင်တၠုင်ဖဵုတုဲ မာံအောင်မြိုင်စိန် ဒှ် ဖက်ဆောံ ညးရေင်တၠုင်ဖဵုရ၊၊ ကမ္မတဳဂှ် ကော်ကောံဓရီု အလန်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကဵု ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန် မၞုံပ္ဍဲဂၠံင်ကျာ်၊ ဗဒါဲဂၠံင်တိုန်ကျာ်လ္ဂုင် လပါ်သၟဝ်ကျာ ပ္ဍဲ သၞာံခရေတ် ၁၉၇၁ ဂိတုအဝ်ဂေတ် ၂၁ တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ရ၊၊ နူကဵုကောံဓရီုဂှ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်
အတိုင်မဖျေဟ်လဝ် သ္ဂုတ်သွာတ်ဂှ် ဂကောံကွးဘာမန်တအ် ပါ်က္ဍိုပ်တုဲ ဗက်စှ်ေဂၠာဲ တင်ဂၞင်ဂမၠိုင် နူဒေသ လ္ဂုင်၊ မတ်မလီု၊ ဗဂေါ၊ ပံင်၊ တကအ်ခၟိုင်၊ မုဟ်ဍုင်၊ ဇြပ်ဗု၊ ရေဝ်၊ ကျာ်မြဟ် ကေုာံ ဒေသကရေင် မကော်ဂး ကဝ်ဒူလေတအ်ရ၊၊ တင်ဂၞင် မကလိဂွံတအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ကပေါတ်နူကလော်သ္ၚိ (ဗွဲတၟေင် ကလော်ယာတ်၊ ညးမဂိုင်ဒေပ်လဝ် ဂၠိက်ယာတ် ဇုဇညးတအ် မပ္တံကဵု ဂၠိက်ယာတ်၊ ပလောအ်၊ ယာတ်ဍောတ်(ပုဝါ)၊ ဗီုရုပ်တြေံတြေံတအ်ရ၊၊ အတိုင်မဖျေဟ်လဝ် သ္ဂုတ်သွာတ်ဂှ် ကမ္မတဳဂှ် ကလေင်ကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲဂိတုသေတ်တေန်ပါ ၅ ဂှ် ဂၠိက်ယာတ်ပလောအ် သီုဖအိုတ်တအ်ဂှ် အသာ်ဗကေတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုင်အိုတ်ရ၊၊ ဂၠိက်တအ်ဂှ်လေဝ် လတူအသာ်ဗကေတ်ဂှ် ကၞင်အသာ်ဗုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုင်အိုတ်၊ ဂၞိန်ဂှ်မ္ဂး လတူအသာ်ဗကေတ်ဂှ် အပြံက် အသာ်လမ္စံက်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊
ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၂-၀၉-၁၉၇၁) ဂှ် ကလေင်ကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲတိုက်ပိဋကတ်မန် မွဲဝါပၠန်ဂှ် ကွးဘာတက္ကသိုလ်ဂမၠိုင် ကေုာံ ခမဳသင် ညးစိုတ်မလုပ်စတအ် တိုန်စိုပ်ကီုရ၊၊ လတူဗီုမူအပြောမ် မကၠောန်ပ္တိတ်လဝ်ဂှ် ဗီုပြင်ဂှ် မၞိဟ်ဒစဵုဒစး ဟွံမဲကီုလေဝ် ပ္ဍဲပလောအ်ဓရောပ် (တိုက်ပုံ)မၞိဟ်တြုဟ် မဒှ်အသာ်လမ္စံက်ဂှ် ခမဳသင် ကေုာံ မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တအ် ဟွံဒးဂၞပ်ရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး အသာ်လမ္စံက်ဂှ် ဂကူမန်တအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် မဒှ်အသာ် အမင်္ဂလ ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ စၞးအသာ်လမ္စံက်ဂှ် ကေတ်အသာ်ဗုတုဲ လတူဗုဂှ် စုတ်ကၞင်ဗကေတ်ရ၊၊ သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်တုဲအိုတ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ်ဟေင် ပဒတန် ဗွိုက်လတက်မန် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊
ပလောအ်၊
ပလောအ် (အပ္ဍဲ) ပလောအ်ရှာတ်
ပလောအ်ဥလာရ် (တိုက်ပုံအင်္ကျီ)
(ဥလာရ် ဂှ် မအရေဝ်မန်တြေံ မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်တၟအ်သြိုင်နန်၊ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ပလောအ်မလတက် ပ္ဍဲအခိင်မတိုန်ကေင်ကာမ္ၚဵု။ ဥလာရ် ဂှ် မန်လွဳစလဝ် နူပါဠိ ဥဠာရ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မသၠုင်ပြဲ)
ဂၠိက်
ပလောအ်
ဂၞိန်
အတိုင်မစၟတ်သမ္တီလဝ်ဂှ် ပ္ဍဲ သဘင်မဒုင်တၠုင်ကွးဘာတၟိ (မွန်မောင်မယ်သစ်လွင် ကြိုဆိုပွဲ) တက္ကသိုလ်လ္ဂုင် သာပ်ကမ္မတဳလိက်ပတ် ယေန်သၞာင်မန် တက္ကသိုလ်လ္ဂုင် မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ၁၀-၁၀-၁၉၇၁ ဂှ် ဗိုက်လတက်ကၠာအိုတ်ရ၊၊ သီုကဵု ဒယှ်ေဒွက် ဗိုက်လတက် ကယျိုင်မန်အိုတ်စိုအ် ကီုရ၊၊ စတမ်နူဂှ်တုဲ ဇၟာပ်မကၠောန် ပရေင်ချဳဓရာင် ပ္ဍဲကဵု တက္ကသိုလ်မ္ဂး ကွးဘာမန်တအ် ကျိုင်ကယျိုင်မန်ဂှ် အိုတ်ရ၊၊ နူကဵု ဂကောံကွးဘာတက္ကသိုလ် လ္ဂုင် မကၠောန်ပ္တိတ် ကြက္ကဒိန် သၞာံ ၁၉၇၂ ဂှ်လေဝ် နကဵုကယျိုင်ကယျဝ်မန်ဂှ် တက်ပ္တိတ်လဝ်ကီုရ၊၊ စနူဂှ်တုဲ ကယျိုင်မန်ဂှ် ပြးဇးအာ အလုံမွဲဂကူတုဲ နဒဒှ် ဗွိုက်လတက်မန်ဂှ် ဗွဲမပြဟ် ဇၟာပ်တြး စိုပ်အာ အလုံဂကူမန်မွဲရ၊၊
ကြဴနူ မဂွံစၟတ်သမ္တီ ဗွိုက်လတက်မန်တုဲ ကောန်ဂကူမန် နဒဒှ် မထ္ၜးဆီဂကူ၊ နဒဒှ် မထ္ၜးပရေင်တုပ်သၟဟ် identity ဂကူဂှ် ပ္ဍဲကဵု သဘင်ကၞာ ပေါဲမ္ၚဵုဂမၠိုင်ဂှ် ကျိုင်ကၠုင်ဇၟာပ်ပ်ဒၞာဲရ၊၊ ပရေင်ကောံသၟဟ် ပရေင်စရာဲဂကူတၞဟ်ခြာမွဲဂှ် ကလိဂွံကၠုင်ပေင်င်ရ၊၊ ဟိုတ်မဒှ် အသာ်ဗုဗကေတ်တုဲ နကဵုကယျိုင်ဂှ် ထ္ၜးဆီဇာတိ ဂကူမန်မာန်ပေင်င်ကီုရ၊၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် လ္ၚတ်ရံင် အခိုက်ပြဝေဏဳမန်မ္ဂး ယာတ်ဗုဗကေတ်ဂှ် နဒဒှ် ယာတ်ကလော်သ္ၚိဂှ် ဂကူမန်တအ် စၟတ်သမ္တီကၠုင်လဝ်ရ၊၊ ကလော်သ္ၚိဂှ် ဒှ်ပရေင်ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ ဂကူမန်ကၠာအိုတ်တုဲ အသာ်ဗု ကဵု အသာ်ဗကေတ်ဂှ် ဒှ်အခိုက် သင်္ကေတဂကူမန်တအ်မွဲဂှ် နူကဵု ဗွိုက်လတက်ဂှ် ထ္ၜးပြာကတ်ဒၟံင်တုဲ အသာ်တအ်ဂှ် စောဲလာံဒၟံင် ပ္ဍဲဂကူမန်တအ်တုဲတုဲဂှ်ရ ကယျိုင်မန် မၞုံကဵုအသာ်ဗုဗကေတ်ဂှ် စောဲဗာန်ကၠုင် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ဂကူမန်တအ် နူခေတ်အဆက်ဆက် ဟီုဂွံရ၊၊
ဟိုတ်နူ မစၟတ်သမ္တီထောအ် ဗွိုက်လတက်မန် ဗီုဏအ်တုဲ ကယျိုင်ကကျဝ် ဗီုကဵု ကၞင်တၞဟ် အစံက်တၞဟ် ဗီုကဵု ယာတ်ဆိက်တအ်ဂှ် အလဵုလဵု ဒှ်အာ ညံင်ကဵု အခိုက်ကယျိုင်ကယျဝ်မန် ဟွံသေင်တုဲ ဒှ်အာ ညံင်ကဵု ကယျိုင်ကယျဝ်ဗၟာ ဖအိုတ်ရ၊၊ ရံင်နကဵု မတ်ယေန်သၞာင်မ္ဂး ဗွိုက်လတက်တအ်ဂှ် မဒးနွံကဵု ဗီုပြင်နာနာ ညံင်ရဴကၠအ်ဥဒျာန် မၞုံကဵု ပကဴသြဴနာနာရောင်မ္ဂး အရာမစၟတ်သမ္တီဝွံ ဒှ်အာ ကဟောံဗြမ် ပရေင်ယေန်သၞာင်မွဲရ၊၊
ယေန်သၞာင် ကေုာံ ဗွိုက်လတက်ဂှ် သၞာံဗွဲမလအ် ထိင်ဒဝ် ဖျေဟ်လဝ် ကိုန်ဂစိုတ် ဟွံလောဲသွာရ၊၊ နူစ မစၟတ်သမ္တီ ဗွိုက်လတက်မန်တုဲ ၜိုတ် ပန်ဗွဝ်စှ်ဂှ် ပရေင်ပြံင်လှာဲ စကတဵုဒှ်ကၠုင်တုဲ အခိင်လၟုဟ် ဗီုပြင် စပြံင်လှာဲကၠုင်ဒၟံင် ညိည သိုက်သိုက်ရ၊၊ တုဲပၠန် အခိုက်ကၞာမဆေင်ကဵုမန် နူကဵုမန်မစိုပ်အာ ဍုင်သေံ ဗီုကဵုယာတ်ဍောတ်တအ် အစံက်ပကဴတအ်ဂှ် ပံင်စုတ် ပ္ဍဲဗွိုက်လတက် မစၟတ်သမ္တီလဝ်ဂှ် စကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲမ္ၚဵုတၟေင် ဗီုကဵု ပေါဲမ္ၚဵုထပ်တဲတအ်ဂှ် ညံင်ဂွံခိုဟ် ညံင်ဂွံကျေဝ်ဂၠိုင်တိုန်ဂှ်လေဝ် ဖန်ဇန်ဒၟံင်ကီုရ၊၊ တၠပညာဂကူမန် ဗီုကဵု အစာနာဲဖေသိင်ဇြာမ္ဂး စၞးမကျိုင်ကယျိုင် မွဲဗီုဓဝ် ပ္ဍဲဇၟာပ်ဒၞာဲဂှ် ညံင်ဂွံစၟတ်သမ္တီကဵု ဗွဲမဗဗွဲကဵု သာမယျ ဥပမာ ကယျိုင်မ္ၚဵုထပ်တဲမ္ဂး မွဲဗီု၊ ကယျိုင်ပထပိုယ်ပယျင်မ္ဂး မွဲဗီု ညံင်ဂွံစုင်လေင်ဂှ် ဖန်ဇန်ပတိတ်ကဵု ဗွဲတၞဟ်ခြာထေက်ရောင်ဂှ် ကဵုကၠုင်ကသပ်ရ၊၊ နကဵုလညာတ် အစာနာဲဖေသိင်ဇြာမ္ဂး ကယျိုင်မ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ဒးဒှ် ဗီုကယျိုင်ကောန်သၟိင်တၠ ခေတ်ဨကရာဇ်တေအ် ထေက်ရောင်၊၊ ကာလဂှ်ဟေင် ဂကူမန်တအ် မဒှ်ဂကူ မကေင်နွံကဵု ဨကရာဇ် ဂကူသၟိင်တၠဂှ် မၞိဟ်ဗွဲကြဴတအ် ဂွံတီကေတ်မာန် ဂွံဒုင်စသိုင် အလဵုဇကုညးတအ်မာန်ရ၊၊
This article uses material from the Wikipedia မန် article ဗွိုက်လတက်မန်, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ပရောပရာတၚ်လညာတ်တၞဟ်ယဝ်ရဟွံမွဲတှ်ေပ္ဍဲ CC BY-SA 4.0 မဒုၚ်ကေတ်မာန်ရ။ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki မန် (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.