Инфляци буюу Үнийн өсөлт, мөн мөнгөний үнэгүйдэл (Англи: inflation; Орос: инфляция; латин.
inflatio «хөөрөгдөл») гэдэг нь бараа, үйлчилгээний ерөнхий үнэ өсөхийг хэлнэ. Улмаар мөнгөний ханш буурах үйл явц юм. Эсрэг утга нь "Дефляци" гэнэ.
Инфляци өсөхийн хэрээр мөнгө таваарын гүйлгээ, төлбөр хийх үүргээ алддаг. Инфляци мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр алдагдахад үүсч бий болох ба улмаар үйлдвэрлэл хэрэглээг бүхэлд нь хамарч байдаг. Инфляци хүчтэй болох тутам төрөөс түүний эсрэг зохицуулалтын арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд улам бүр хүндрэлтэй болдог. Үүнд мөнгөний зах зээл, төрийн санхүү, хөрөнгө оруулалт, хэрэглээ зэрэг эдийн засгийн бусад салбарыг хамарсан гиперинфляцийн үед түүний эсрэг тэмцэх нь төрийн маш чухал бодлого болно. Энэ үед эдийн засгийг хөгжүүлэх тухай асуудал нь хоёрдугаар зэрэгт тавигддаг. Инфляци буурч багасах, нэмэгдэх хэлбэртэй байдаг. Жишээ нь: үнийн тасралтгүй өсөлтөөс үүссэн нээлттэй инфляци нь таваарын зах зээлийг сэргээж үйлдвэрлэл ба ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлж, хувьцааны эрэлтийг өсгөдөг. 1960-аад оноос 1970-аад оны эх хүртэл олон хөгжингүй орны засгийн газар эдийн засгийн богино хугацааны тохируулгын хэрэгсэл болгон зохиомол албадмал инфляцийг ашигласан. Албадмал инфляци нь таваарын хомсдолд оруулж барааг бараагаар солих (бартер) хэмжээнд хүргэж эдийн засгийг ухраахад хүргэдэг. Чухамхүү ингэж мөнгө өөрийнхөө үүргийг үлэмж ихээр алдахад гиперинфляци (жолоодлогогүй) үүсдэг. Зохиомол инфляци нь зах зээлийн механизмыг гажуудуулж эдийн засгийн үр ашгийг бууруулдаг.
Жишээ нь: Хувьцааны эрэлт өсч, түүний үнэ нэмэгдэж хадгаламж эзэмшигчид түүнийг олж авахыг эрмэлздэг. Инфляциас хамаарч хэрэгцээ өөрчлөгдөхгүй, бүтцийн өөрчлөлт хийгдэхгүйд хүрдэг. Албадмал инфляци удаан үргэлжилбэл зогсонги байдал үүсдэг. Гэхдээ инфляцигүй эдийн засаг гэж байдаггүй. Дараах тохиолдолд инфляцигүй эдийн засаг байдаг.
Эрэлтийн тал дахь эдийн засгийн цаг үеийн гажилт нь үнийг тасралтгүй дээшлүүлэхэд хүргэх ба түүний өсөлтийн хурдаар инфляцийн түвшин нь хэмжигддэг. Гэвч үнийн тогтмол өсөлт бол инфляцийн ганц шинж тэмдэг биш. Инфляцийг хоёр хуваадаг:
Инфляцын эсрэг үйл явц буюу бараа, үйлчилгээний үнэ буурахыг Дефляци гэдэг. Дефляц нь удаан үргэлжилдэггүй гол төлөв улирлын чанартай байдаг. Жишээ нь: намар ургац хураах үед буудай, ногооны үнэ буурдаг.
Инфляци бол мөнгөний зах зээл дээр үүсч төрдөг. Мөнгөн гүйлгээний гажилт нь олон шалтгаантай.
Хэрвээ макро эдийн засгийн тэнцвэрт бус байдал нь үнийн тогтмол өсөлтөөр илэрч байвал түүнийг нээлттэй (задгай) инфляци гэж нэрлэдэг.
Задгай инфляци зах зээлийн механизмыг эвддэггүй. Учир нь нэг зах зээл дээрх үнийн өсөлттэй нэгэн зэрэг нөгөөхийнх нь үнэ хямдрах явдал ажиглагддаг. Энэ нь эдийн засагт үнийн дохио өгч, хөрөнгө оруулалтыг урамшуулж, үйлдвэрлэлийг өргөтгөх хүчин зүйл болж зах зээлийн механизмыг үргэлжлүүлэн ашиглах бололцоог олгодог. Эдийн засгийн практикт задгай инфляцийн дараахь хэлбэрүүд бий:
Энэ нь үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчийн сэтгэл зүйг инфляцийн нөхцөлд дасган хувиргахтай холбоотой асуудал юм. Үнэ нэмэгдсэн үед хэрэглэгч ойрын ирээдүйд буурна гэж тооцож байдаг ба энэ тохиолдолд Пигуг үр дүнд хүрч байдаг. Пигуг үр дүн гэдэг нь инфляци болоход хувь хүн бэлэн байгаа мөнгөөрөө илүү ашиг олж болох таваар худалдан авч үлдэгдэл мөнгөө банкинд хадгалдаг. Энэ нь чөлөөт зах зээлийн механизмд тэнцвэргүй байдлын улмаас мэдэгдэхүйц үр дүн олдог. Үүнийг Пигугийн үр дүн гэнэ.
Эрэлтийн инфляци гэдэг ойлголтыг эдийн засагт хэрэглэдэг. Эрэлтийн үсрэлтийн үед үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийг үлэмж ихээр ашиглаж эхэлдэг. Зах зээлийн хэвийн үед үнэ нэмэгдэх нь хөрөнгө оруулалтын дохио болно. Татварын инфляци гэж бий. Энэ нь төрийн татварын бодлоготой холбогдон гарч ирдэг. Хэрвээ татварын хувь өндөр байвал үйлдвэрлэлийн өсөлтийг хязгаарладаг. Ашгийн ихээхэн хэсгийг нь төсөвт авахад хүрвэл хөрөнгө оруулалтын санхүүжүүлэлтэнд хүнд байдал үүснэ. Үнийн нэмэгдлийн инфляци гэж байна. Эдийн засагт зохион байгуулалтын том хэмжээний өөрчлөлт хийхэд төр уг инфляцийг зориуд бий болгодог.
Хэрвээ макро эдийн засгийн тэнцвэрийг төрөөс үнийн хяналтаар хангаж байвал түүнийг албадмал инфляци гэнэ.
Хурдтай инфляци гэж
This article uses material from the Wikipedia Монгол article Инфляци, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Тусгай тайлбар байхгүй бол энэ агуулгыг CC BY-SA 4.0 лицензийн дагуу хэрэглэх боломжтой. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Монгол (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.