Гэрлийн Хурд
Гэрлийн хурд нь c үсгээр тэмдэглэгддэг физикийн тогтмол.
Хэмжээ нь яг 299,792,458 метр/секунд бөгөөд 300,000 километр/секунд гэсэн ойролцоо утгыг өргөнөөр ашигладаг (баруун талын хүснэгт ашиглан бусад нэгжүүд дахь утгыг харна уу). Энэ нь хурдыг нь сааруулах атом, молекул, бусад төрлийн матери оршин байхгүй вакуумд цахилгаан соронзон цацрагийн (радио долгион, үзэгдэх гэрэл, гамма долгион гэх мэт) тархах хурд юм.
| метр/секунд | 299,792,458 (яг) |
| километр/секунд | 300,000 |
| километр/цаг | 1,079 сая |
| миль/секунд | 186,000 |
| миль/цаг | 671 сая |
| одон орны нэгж/өдөр | 173 |
| Планкийн нэгж | 1 (яг) |
| Зай | Хугацаа |
|---|---|
| нэг фут | 1.0 нс |
| нэгметр | 3.3 нс |
| нэг километр | 3.3 μс |
| нэг миль (хууль ёсны) | 5.4 μс |
| дэлхийн экваторын урт | 134 мс |
| сарнаас дэлхий хүртэлх зай | 1.3 с |
| наргаас дэлхий хүртэлх зай | 8.3 мин |
| нэг парсек | 3.26 жил |
| Өмнөд Хаалгын гялаанаас дэлхий хүртэлх зай | 4.4 жил |
| Тэнгэрийн заадасаар | 100,000 жил |
| Адаг чуулган галактикаас дэлхий хүртэлх зай | 2.5 сая жил |
Хүн төрөлхтний түүхийн явцад гэрэл нь агшин зуурд тархдаг, эсвэл ердөө л маш хурдан тархдаг эсэх нь мэдэгдэж байсангүй. 17-р зуунд Данийн одон орон судлаач Оле Рөмэр Бархасбадийн дагуул Иогийн үзэгдэх хөдөлгөөний судалгаа дээр үндэслэн гэрэл хязгаартай хурдаар тархдаг болохыг баталжээ. Үүнээс хойш олон зууны туршид улам нарийн хэмжилтүүдийг хийснээр 1975 онд гэрлийн хурдыг тэрбумны дөрөв нарийвчлалтайгаар 299,792,458 м/с болохыг тогтоожээ. 1983 онд СИ системд метрийг "1⁄299,792,458 секундэд гэрлийн тарах хурд" хэмээн тодорхойлсон, иймд өнөө үед c-ийн м/с-ээрх тоон утга нь метрийн тодорхойлолт ёсоор тогтсон.
Харьцангуйн тусгай онолоор c нь орон зай-цаг хугацааны нэгдсэн бүтцэд орон зай, цаг хугацааг холбож өгдөг ба үүний квадрат нь масс-энергийн тэнцэтгэл дахь пропорцилональ тогтмол юм. (E = mc2). Ямар ч инерциал цогц системд цацаргагч, ажиглагч хоёрын харьцангуй хурдаас үл хамааран c нь бүхий л массгүй бөөм, холбогдох орнуудын, үүнд чөлөөт орон зай дахь цахилгаан соронзон цацрагийн хурд; мөн татах хүч, гравитацийн орны хурд хэмээн таамаглагдаж буй. Гэлийн хурд нь энерги, матери, мэдээлэл дамжих хамгийн дээд хурд, яагаад гэвэл "үүнээс хурдалбал шалтгаан-үр дагаврын зайлшгүй холбоог үгүй болгоно." Ийм төрлийн цогц системд "үр дагавар" нь "шалтгаан"-ийнхаа өмнө үзэгдэх болно. Ийм шалтгаан-үр дагаврын хуулийг зөрчсөн тохиолдол байхгүй тул парадокс үүсгэнэ. Гэрлийн хязгаартай хурд нь электроникийн төхөөрөмжүүдийн ажиллагааны хурдыг хязгаарладаг хүчин зүйл.
Шил, агаар зэрэг тунгалаг материалаар гэрлийн тархах жинхэнэ хурд нь c-ээс бага. c ба тухайн материалд гэрлийн тархах v хурдын харьцааг материалын n хугарлын илтгэгч гэнэ (n = c / v). Жишээ нь үзэгдэх гэрлийн хувьд шилний хугарлын илтгэгч нь 1.5 бөгөөд энэ нь үзэгдэх гэрэл c / 1.5 ≈ 200,000 км/с хурдтай тархдаг гэсэн үг. Үзэгдэх гэрлийн хувьдах агаарын хугарлын илтгэгч нь 1.0003, ийнхүү агаар дахь гэрлийн тархах хурд нь вакуумынхтай ижил.
Эшлэл
Цахим холбоос
- Speed of light in vacuum (National Institute of Standards and Technology, NIST)
- Definition of the metre (International Bureau of Weights and Measures, BIPM)
- Data Gallery: Michelson Speed of Light (Univariate Location Estimation) (download data gathered by A.A. Michelson)
- Subluminal (Java applet demonstrating group velocity information limits)
- De Mora Luminis at MathPages
- Light discussion on adding velocities
- Speed of Light (University of Colorado Department of Physics)
- Usenet Physics FAQ
This article uses material from the Wikipedia Монгол article Гэрлийн хурд, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Тусгай тайлбар байхгүй бол энэ агуулгыг CC BY-SA 4.0 лицензийн дагуу хэрэглэх боломжтой. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Монгол (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.