Эрдэнэ Зуу Хийд

Эрдэнэ зуу хийд нь Монгол Улс дахь хамгийн эртний Бурханы шашны хийд юм.

Тус хийд нь Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын төвийн ойролцоо, эртний хот Хархорумын туурийн хажууд байрладаг. Энэ хийд Дэлхийн өвд бүртгэгдсэн Орхоны хөндийн соёлын дурсгалд багтдаг.126 суваргатай

Эрдэнэ зуу хийд
Эрдэнэ Зуу Хийд
Эрдэнэ зуу хийд алсаас
Товч мэдээлэл
БайрлалМонгол улс, Өвөрхангай аймаг, Хархорин сум
Байгуулсан ньАбтай сайн хан
Байгуулагдсан1585
Сэргээгдсэн1944, 1994
ХөлгөнИх хөлгөн
(Очирт хөлгөн)
Ёс, УрсгалБуяны ёс
Эрдэнэ Зуу Хийд
Эрдэнэ зуу хийдийн нэгэн сүм
Эрдэнэ Зуу Хийд
Эрдэнэ зуугийн "Алтан суварга"

Түүх

1580 онд Абатай сайн хан, дүү Түмэнхэн ноёны хамт Гуравдугаар Далай ламтай уулзаж өөрийн нутагт сүм хийд байгуулахаа амласанд, Далай лам Хархорум хотын нэгэн хуучин сүмийг сэргээхийг зөвлөсний дагуу 1585 онд эртний Тахай балгасан дахь сүмийг сэргээн босгож дуусгасан нь одоогийн Эрдэнэзуу хийдийн гол зуу сүм гэж Өндөр гэгээний намтар хэмээх гар бичмэлд бичжээ. Ийнхүү хийд босгоход Хархорум хотын туурийн чулууг ашигласан байдаг.

Дараа нь 1586-1674 онд гурван зуу сүмийн чуулбар ба Ригсүм гомбын сүмүүдийг барьжээ. Эрдэнэзуугийн III ширээт лам Лувсан-Одсэр хуучин Тахай балгасын хэрмийн нурангийн 4 өнцөгт нэг нэг суварга босгосон нь одоогийн хэрмэн хашааны эх суурь болжээ. Тус хийд 1680-аад оны үед дайны хөлд үрэгдсэн бөгөөд XVIII зууны эхнээс сэргээн босгож эхэлжээ. 1701-1705 оны хооронд Очирдарь бурхны сүм болон Авид бурхны сүмийн цогцолбор, Төвийн Их суваргын чуулбаруудыг босгожээ. 1771 оноос 1792 оны хооронд Цогчин Их дуган болон одоо байгаа Ламиран сүмийн цогцолборыг VII ширээт лам Дагвадаржаа удирдан байгуулжээ. 1796 онд Эрдэнэзуу хийдийн их засварын ажлыг Дагвадаржаа ламтан ерөнхийлөн удирдаж Хятадын Юн-да-а пүүстэй үнэ тохиролцон хийдийн барилгуудыг засуулсан байна. Энэ засварын үеэр 1796 оны өмнө баригдсан сүмийн барилгуудыг засуулсны гадна, хуучин Тахай балгасын хэрмэн нурангийг суурь болгон 50 ширхэг суварга босгосон байна. 1802-1813 оны хооронд буян үйлдэгч хаад, тайж, бэйл, лам, ардын хөрөнгөөр өмнө барьсан суваргуудын завсар хооронд нэмж 56 суварга болон хэрмэн ханыг барьж дуусгасан байна. Түүнээс хойш 1803 онд Дашчойлин аймгийн дуган, 1826 онд Даржаа гомун аймаг, Жанчивлин аймгийн дуган босгогджээ. Ийнхүү 1872 он гэхэд дотор нь байсан 62 сүмийг бүрэн сэргээн босгожээ.

Эрдэнэзуу хийдийг цогцлоон байсан эхний үед шарын шашны ёс горим төдийлөн нэвтрээгүй байсан учир хийдийн ерөнхий төлөвлөгөөг шийдвэрлэхдээ монголчуудын уламжлан баримталж байсан ертөнцийн зүг чигийг хүндэтгэх билэгдлийн дагуу шийдвэрлэжээ. Тиймээс уг хийд нь монгол гэрийн доторх тавилгын ерөнхий хуваарилалттай төсөөт байдлаар хаана ямар барилга барих, мөн тухайн хийдэд барилга барихаар газар гуйваас хаана газар өгөх зэрэг нарийн ёс горим баримталж байсны гэрч болон үлдсэн Монгол суурин газрын барилга, урлахуйн ухааны гайхамшигт дурсгал болж vлдсэн билээ.

Энэ хийд 102 суврагаархүрээлэгдсэн бөгөөд энэ зурган дээр 100 суврага нь наана, 2 нь цаана далдлагдсан байна. Уг нь 108 гэсэн тоо Буддын шашны хувьд ариун тоо, бөгөөд Буддын шашны эрхиний шүрний тоо бас 108 байдаг. Гэвч суврагын тоо нь энэ тоонд хүрч чадаагүй билээ.

1939 онд коммунист удирдагч Хорлоогийн Чойбалсангийн удирдлага дор Монголын олон зуун сүм хийдийг устгаж, арван мянга гаруй ламыг хядсан их хядлага энэ хийдийг тойрсонгүй. Гурван жижиг сүм, суврагууд бүхий гадна хана л үлдсэн бөгөөд сүмүүдийг 1947 онд музей болгожээ. Энэ хийдийг Иосиф Сталины шахалтаар Гандантэгчилэн хийдтэй хамт үлдээсэн гэх нь бий. Учир нь, нэг судлаачийн үзэж байгаагаар 1944 онд АНУ-ын дэд ерөнхийлөгч Хэнри А. Воллес тэргүүтэй төлөөлөгчид Монголд богино хугацааны айлчлал хийсэнтэй энэхүү явдал холбоотой ажээ. Сталин барууны орнуудад шашин шүтлэгийг хамгаалж байгаа мэтээр үзүүлэх гэсэн оролдлого гэжээ

Эрдэнэ-Зууг зөвхөн музей хэлбэрээр үлдээсэн бөгөөд Монголд ажиллаж байсан цорын ганц хийд нь нийслэл Улаанбаатар хот дахь Гандантэгчэнлин хийд байлаа. Гэвч 1990 онд Монголд коммунизм нуран унасны дараа хийдийг лам нарт нь эргүүлж өгч, Эрдэнэ Зуу ахин мөргөлийн газар болжээ. 2004 онд хийдэд шинээр бурханы шашны сургууль байгуулагдсан. Өнөөдөр Эрдэнэ зуу нь Буддын шашны ажиллагаатай хийд болсны зэрэгцээ жуулчдад нээлттэй музейгээ ажиллуулсаар байна.

Хийдийн гадна байх нэгэн толгой дээр эр бэлгэ эрхтэн хэлбэртэй чулуу бий. Энэ чулуу нь лам нарын бэлгийн дур хүслийг дарж, санваараа сахихад нь тусалдаг гэлцдэг.

Гэрэл зургууд

Лавлах баримтууд

Цахим холбоос

Эрдэнэ Зуу Хийд  Commons: Эрдэнэ Зуу хийд – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Tags:

Эрдэнэ Зуу Хийд ТүүхЭрдэнэ Зуу Хийд Гэрэл зургуудЭрдэнэ Зуу Хийд Лавлах баримтуудЭрдэнэ Зуу Хийд Цахим холбоосЭрдэнэ Зуу ХийдДэлхийн өвЗууМонгол УлсОрхоны хөндийн соёлын дурсгалТөвөдийн Буддын шашинХархоринХархорумХийдӨвөрхангай

🔥 Trending searches on Wiki Монгол:

ЭссеУвс нуурОмын хуульОрос-Украины дайнУлс орнуудын хүн амын тооХөх Түрэгийн хаант улсСанжаасүрэнгийн ЗоригИнтернэтСүхбаатар аймагМандухай сэцэн хатанНомхон далайНарны аймагМеталл биш элементБулган аймагЗамын хөдөлгөөний тэмдэгХовордсон зүйлЖавзандамба хутагтБаян-Өлгий аймаг2 сарын 29Азотын хүчилХалхЭлектролит диссоциациЦуурай2 сарын 28Дэлхийн нэгдүгээр дайнМонгол Алтайн нурууЭкваторАлтан улсЭргүнэ хунгийн домогБогд хааны ордон музейНэгдсэн Үндэстний БайгууллагаСократФранцЗүрхГлюкозЧингис хаанДонровын НамдагМонгол загасны нэрБодисСанхүүгийн хэрэгсэлМөнгө (химийн элемент)ХарганаХүйтэн оргилЭдийн засгийн өсөлтЭнзимТаван хошуу малМонголын сонгуульҮр хөндөлтЗүчиБарСоёмбо тэмдэгХөгжимАгаарын даралтДашийн БямбасүрэнГелиЕсүхэй баатарРНЧин улсЗарим амьтны насны нэрсСяньбиБаргаКовалент холбооЦөсХөөрөгМеталлШонхорЭлектронИх Монгол улсын их хааны тамгаМонгол Ардын НамСагсан бөмбөгЭукариотМонголчууд Алтан улсыг дайлсан ньДэлхийн агаар мандалТэмээАлун Гуа эхийн домогХөвсгөл аймагЭлэгМалгай🡆 More