Хятад хэл (хятадаар 汉语/漢語 Hànyǔ; 华语/華語 Huáyǔ; 中文 Zhōngwén) нь нэг талаас үзвэл нэгэн хэл, нөгөө талаас үзвэл харилцан адилгүй хувиар хоорондоо ойлголцдог хэдэн янз хэлийг багтаасан хэлний бүлэг юм.
Хятад хэл | |
---|---|
Өөрийн нэр | 汉语/漢語, 华语/華語, 中文 |
Тархалт | Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс (товч. БНХАУ), Бүгд Найрамдах Хятад Улс (ө.х Тайвань), Сингапур гэх 3 улсын хүн амын олонход тархсан. Мөн Малайз, Индонез, Тайланд гэх мэтээр дэлхий даяар тархсан. |
Ард түмэн | Хятад, Хотон үндэстэн г.м |
Төрөлх хэлтний тоо | 1.3 тэрбум орчим |
Хэлний ангилал | Хятад-Төвөд язгуур
|
Хэв ёсны | Умард Хятад хэл |
Онцлох аялгуу | Юэ Мин Шиан Хакка Гань |
Бичиг үсэг | Хятад үсэг (ө.х Ханз) |
Албан ёсны хэрэглээ | |
Улс | Хятад Тайвань |
Тохируулагч байгууллага | Хятадад: Улсын хэл бичгийн ажлын хороо Тайваньд: Улсын хэлний хороо |
Томьёолбор | |
ISO 639-1 | zh |
ISO 639-2 | chi (B) zho (T) |
ISO 639-3 | zho – Хятад хэл бүхлээрээ Дотор нь ялгасан нь: cdo – Min Dong cjy – Jin Chinese cmn – Mandarin Chinese cpx – Pu Xian czh – Huizhou Chinese czo – Min Zhong gan – Gan Chinese hak – Hakka Chinese hsn – Xiang Chinese mnp – Min Bei Chinese nan – Min Nan Chinese wuu – Wu Chinese yue – Yue Chinese och – Old Chinese ltc – Middle Chinese lzh – Classical Chinese |
Хятад хэлний тархалтын газрын зураг Зургийн тайлбар: Хятад хэлийг гол, засаг захиргааны буюу төрөлх хэл болгон ашигладаг улсууд 5,000,000-с дээш ярилцагчтай улсууд 1,000,000-с дээш ярилцагчтай улсууд 500,000-с дээш ярилцагчтай улсууд 100,000-с дээш ярилцагчтай улсууд Хятад хэлээр ярилцагчид олноор оршин суудаг хотууд |
Хэлний ангиллаар ямартаа ч Хятад-Төвөд хэлний язгуурын нэг салаа нь болно. Төрөлх хэлт хүмүүс үндсэндээ Хятадад (өнөөгийн БНХАУ, Тайвань) суурьшсан байдаг. Үндэстэн улсаа байгуулсан Хятадууд ялгагдах хэл яриагаа «аялга» гэж үздэг. Харин бусад хэл шинжээч, хятад судлаач нар "Хятад хэлний бүлэг" гээд хэд хэдэн «хэл» болгон ангилжээ.
Дээрх ялгаатай хэсгүүдийг нутаг орны байршлаар Умард (өөрөөр Мандарин гэнэ, 850 сая орчим хэлэлцэгчтэй), Ву (90 сая), Юэ (өөрөөр Кантон, 70 сая), Мин (50 сая), Шиан (36 сая) зэрэг 7-13 бүлэгт багцладаг.
Үүнээс Умард Хятад хэл/аялгануудын доторх Бээжин нутгийн аялгад тохируулсан Баримжаа хятад хэл (Pu tong hua/普通话) нь Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс (БНХАУ) болон Бүгд Найрамдах Хятад Улс хоёрт төрийн цор ганц, Сингапур улсад албан ёсны 4 хэлний нэг болж хуульчлагдан батлагджээ. Мөн НҮБ-ийн албан ёсны 6 хэлийн нэг болдог.
Бичгийн систем нь хятад үсэг буюу ханз (дүрс бичиг) бөгөөд муж, тойрогоосоо хамаарч уламжлалт эсвэл хялбаршуулсан ханз хэрэглэдэг. Галиг үсгийн хувьд латин цагаан толгойн дээр тулгуурласан Пинь-Инь хэрэглэнэ. Юүе хэлэнд мөн адил латин цагаан толгойнд тулгуурласан Жьюп-Пинь зэргийг ашигладаг. Эртний галиг үсэг болох жүинь нь толь бичгийн хэмжээнд хэрэглэдэг.
This article uses material from the Wikipedia Монгол article Хятад хэл, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Тусгай тайлбар байхгүй бол энэ агуулгыг CC BY-SA 4.0 лицензийн дагуу хэрэглэх боломжтой. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Монгол (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.