വന്ദേ മാതരം: ഒരു ഭാരതീയ ദേശീയ ഗീതം

സംസ്കൃത ഭാഷയിലെ ഏതാനും വാക്കുകളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നുണ്ട്. 1870 കളിൽ എഴുതപ്പെട്ട ഈ കവിത തന്റെ ആനന്തമഠം എന്ന നോവലിൽ കർത്താവ് ചേർത്തിരുന്നു. ബന്ദേ മാതരം എന്നും ഇത് ഉച്ചരിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. 1896-ലെ കോൺഗ്രസ് സമ്മേളനത്തിൽ രവീന്ദ്രനാഥ ടാഗോർ ഈ കവിത ആലപിച്ചതോടെയാണ് ശ്രദ്ധയാകർഷിക്കുന്നത്. കവിതയുടെ ആദ്യത്തെ രണ്ട് വരികൾ ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയഗീതമായി (National Song) കോൺഗ്രസ് പ്രവർത്തക സമിതി സ്വീകരിക്കുകയായിരുന്നു. എന്നാൽ ദേശീയഗാനമായ ജനഗണമനയുടെ ഔദ്യോഗികപരിവേഷം ഇതിനില്ല. ഇന്ത്യന് സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തന്റെ ഊർജ്ജ സ്രോതസ്സായിരുന്നു ഈ ഗാനം. പ്രശസ്ത ബംഗാളി കവിയായിരുന്ന ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി ആണ് ഇതിന്റെ രചയിതാവ്. ബംഗാളിയിലാണ് ഇത് രചിച്ചിരിക്കുന്നതെങ്കിലും സംസ്കൃതത്തിന്റെ സ്വാധീനം വേണ്ടുവോളമുണ്ട്. ഭാരതാംബയെ സ്തുതിക്കുന്ന ഗീതമായാണ് ഇതിന്റെ രചന. ദേശ് എന്ന രാഗത്തിലാണ് ഇത് ചിട്ടപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്.

വന്ദേ മാതരം

ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി രചിച്ച വന്ദേമാതരം ആകാശവാണിയിൽ അവതരിപ്പിച്ച രാഗ് ദേശിന് സജ്ജമാക്കിയപ്പോൾ
ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയഗീതം (ഗാനം
വരികൾ (രചയിതാവ്)	ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി, ആനന്ദമഠം (1882)
സംഗീതം	ഹേമന്ത മുഖർജി (സിനിമാ പതിപ്പ്) ജാദുനാഥ് ഭട്ടാചാര്യ (ഒറിജിനൽ)
സ്വീകരിച്ചത്	24 ജനുവരി 1950
Music sample
[[:File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg|2017ൽ വിശ്വ മോഹൻ ഭട്ട് വന്ദേമാതരം ആലപിച്ചത്.]]

ഭാരതത്തിന്റെ ദേശീയപ്രതീകങ്ങൾ
പതാക	ത്രിവർണം
ചിഹ്നം	സാരനാഥിലെ അശോകസ്തംഭം
ഗാനം	ജന ഗണ മന
ഗീതം	വന്ദേ മാതരം
മൃഗം	രാജകീയ ബംഗാൾ കടുവ
പക്ഷി	മയിൽ
പുഷ്പം	താമര
ജലജീവി	സുസു
വൃക്ഷം	പേരാൽ
ഫലം	മാങ്ങ
കളി	ഹോക്കി
ദിനദർശിക	ശകവർഷം

 

1876 ൽ ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കു കീഴിൽ ജോലി ചെയ്യുമ്പോഴാണ് ഈ ഗാനം എഴുതിയത്. 1870-കളിൽ, ബ്രിട്ടീഷ് രാജ്ഞിയെ സ്തുതിക്കുന്ന "ദൈവം രാജ്ഞിയെ രക്ഷിക്കട്ടെ" എന്ന ഗാനം എല്ലാവരും നിർബന്ധമായും ആലപിക്കണമെന്ന ബ്രിട്ടീഷ് നിബന്ധനയോടുള്ള പ്രതിഷേധമായാണ് ഈ ഗാനം രചിക്കപ്പെട്ടത് എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. 1882-ൽ പുറത്തുവന്ന ആനന്ദമഠമെന്ന പുസ്തകത്തിലാണ് ഈ ഗാനം ആദ്യമായി പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടത്. പിന്നീട്, ജദുനാഥ് ഭട്ടാചാര്യ ഈ ഗാനത്തിന്റെ സംഗീതസംവിധാനം നിർവ്വഹിച്ചു.

സ്വാതന്ത്ര്യസമരകാലത്ത് ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിൽ നിന്നുള്ള മോചനത്തിനുവേണ്ടിയുള്ള തീക്ഷ്ണമായ ശബ്ദമായി വന്ദേമാതരം മാറി. സ്വാതന്ത്ര സമരത്തിന്റെ ഭാഗമായ റാലികളിലും പ്രകടനങ്ങളിലും "വന്ദേമാതരം" മുഴക്കിക്കൊണ്ടാണ് ജനങ്ങൾ ദേശസ്നേഹം പ്രകടിപ്പിച്ചത്. അങ്ങനെ ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്രത്തിന്റെയും ദേശിയ ഐക്യത്തിന്റെയും പ്രതീകമായി വന്ദേമാതരം മാറി. ഇതിൽ വിളറി പൂണ്ട ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകൂടം വന്ദേമാതരം പരസ്യമായി ആലപിക്കുന്നത് ഒരിടയ്ക്ക് നിരോധിച്ചു. നിരവധി സ്വാതന്ത്രസമരസേനാനികൾ ഈ കുറ്റത്തിന് തുറങ്കിലടയ്ക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

കോൺഗ്രസിനെ 1896-ലെ കൊൽക്കത്ത സമ്മേളനത്തിൽ രവീന്ദ്രനാഥ ടാഗോർ ഈ ഗാനമാലപിച്ചു. ഒരു രാഷ്ട്രീയ പൊതുവേദിയിൽ വന്ദേമാതരം ആലപിക്കപ്പെട്ട ആദ്യത്തെ സന്ദർഭമായിരുന്നു ഇത്.

(സംസ്കൃതം മൂലഗീതം) वन्दे मातरम् वन्दे मातरम् सुजलां सुफलां मलयजशीतलाम् सस्य श्यामलां मातरंम् . शुभ्र ज्योत्सनाम् पुलकित यामिनीम् फुल्ल कुसुमित द्रुमदलशोभिनीम्, सुहासिनीं सुमधुर भाषिणीम् . सुखदां वरदां मातरम् . कोटि कोटि कन्ठ कलकल निनाद कराले द्विसप्त कोटि भुजैर्ध्रत खरकरवाले के बोले मा तुमी अबले बहुबल धारिणीम् नमामि तारिणीम् रिपुदलवारिणीम् मातरम् तुमि विद्या तुमि धर्म, तुमि ह्रदि तुमि मर्म त्वं हि प्राणाः शरीरे बाहुते तुमि मा शक्ति, हृदये तुमि मा भक्ति, तोमारै प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे. त्वं हि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी कमला कमलदल विहारिणी वाणी विद्यादायिनी, नमामि त्वाम् नमामि कमलां अमलां अतुलाम् सुजलां सुफलां मातरम् श्यामलां सरलां सुस्मितां भूषिताम् धरणीं भरणीं मातरम्.

(ബംഗാളി മൂലഗീതം) বন্দে মাতরম্ বন্দে মাতরম্ সুজলাং সুফলাং মলয়জশীতলাম্ শস্যশ্যামলাং মাতরম্॥ বন্দে মাতরম্ শুভ্রজ্যোত্স্না পুলকিতযামিনীম্ পুল্লকুসুমিত দ্রুমদলশোভিনীম্ সুহাসিনীং সুমধুর ভাষিণীম্ সুখদাং বরদাং মাতরম্॥ বন্দে মাতরম্ কোটি কোটি কণ্ঠ কলকলনিনাদ করালে কোটি কোটি ভুজৈর্ধৃতখরকরবালে কে বলে মা তুমি অবলে বহুবলধারিণীং নমামি তারিণীম্ রিপুদলবারিণীং মাতরম্॥ তুমি বিদ্যা তুমি ধর্ম, তুমি হৃদি তুমি মর্ম ত্বং হি প্রাণ শরীরে বাহুতে তুমি মা শক্তি হৃদয়ে তুমি মা ভক্তি তোমারৈ প্রতিমা গড়ি মন্দিরে মন্দিরে॥ ত্বং হি দুর্গা দশপ্রহরণধারিণী কমলা কমলদল বিহারিণী বাণী বিদ্যাদায়িনী ত্বাম্ নমামি কমলাং অমলাং অতুলাম্ সুজলাং সুফলাং মাতরম্. শ্যামলাং সরলাং সুস্মিতাং ভূষিতাম্ ধরণীং ভরণীং মাতরম্.

(മലയാളം മൂലഗീതം) വന്ദേ മാതരം വന്ദേ മാതരം സുജലാം സുഫലാം മലയജശീതളാം സസ്യശ്യാമളാം മാതരം വന്ദേ മാതരം ശുഭ്രജ്യോത്സ്നാ പുളകിതയാമിനീം ഫുല്ലകുസുമിത ദ്രുമദളശോഭിണീം സുഹാസിനീം സുമധുരഭാഷിണീം സുഖദാം വരദാം മാതരം വന്ദേ മാതരം കോടി കോടി കണ്ഠ കള കള നിനാദ കരാളേ ദ്വിസപ്ത കോടി ഭുജൈധൃത ഖരകരവാളേ കേ ബോലേ മാ തുമി അബലേ ബഹുബല ധാരിണീം നമാമി താരിണീം രിപുദളവാരിണീം മാതരം വന്ദേ മാതരം തുമി വിദ്യാ തുമി ധർമ, തുമി ഹൃദി തുമി മർമ ത്വം ഹി പ്രാണാ: ശരീരേ ബാഹുതേ തുമി മാ ശക്തി, ഹൃദയേ തുമി മാ ഭക്തി, തോമാരൈ പ്രതിമാ ഗഡി മന്ദിരേ മന്ദിരേ ത്വം ഹി ദുർഗാ ദശപ്രഹരണധാരിണീ കമലാ കമലദള വിഹാരിണീ വാണീ വിദ്യാദായിനീ, നമാമി ത്വം നമാമി കമലാം അമലാം അതുലാം സുജലാം സുഫലാം മാതരം ശ്യാമളാം സരളാം സുസ്മിതാം ഭൂഷിതാം ധരണീം ഭരണീം മാതരം

• 'വന്ദേ മാതരം' ഇംഗ്ലീഷിലേക്ക് പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയത് അരബിന്ദോയാണ്. വിവിധ ഇന്ത്യൻ ഭാഷകളിലേക്ക് ഈ ഗാനം വിവർത്തനം ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

കുറേ കാലഘട്ടത്തേക്കെങ്കിലും വന്ദേമാതരം ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയഗാനമായാണ് കരുതപ്പെട്ടിരുന്നത്^{[അവലംബം ആവശ്യമാണ്]}. ഭാരതത്തെ മാതാവായി കണക്കാക്കി പൂജിക്കുന്നു എന്ന കാരണത്താൽ ഇസ്ലാം മതവിശ്വാസികൾ ഇത് ഉൾക്കൊള്ളാൻ വിസമ്മതിച്ചിരുന്നു. വന്ദേമാതരം ഉൾപ്പെട്ടിരുന്ന ആനന്ദമഠം എന്ന പുസ്തകത്തിൽ മുസ്ലിം വിരുദ്ധ സന്ദേശങ്ങൾ ഉണ്ട് എന്നതാണ് വിമർശനത്തിന്റെ കാതൽ

ചില പദങ്ങൾ ഉച്ഛരിക്കാനുള്ള പ്രയാസം ആദ്യകാലഘട്ടത്തിലേ വിമർശിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.^[ആര്?]