Охрид: град во Општина

Се наоѓа на североисточното крајбрежје на Охридското Езеро, кое по градот го носи и своето име. Охрид и Охридското Езеро се едни од главните туристички места во Македонија. До него се стигнува преку регионалниот пат Битола — Ресен — Охрид. Охрид е осми град по број на жители во Македонија со вкупно население од 42.033 жители (2002 г.) и се наоѓа на 135 километри јужно од градот Тетово.

Охрид
Град
Знаме Грб
Прекар(и): Балкански бисер Европски Ерусалим Град на светлина
Охрид Местоположба на Охрид во Македонија
Координати: 41°07′00″N 20°48′00″E / 41.11667° СГШ; 20.80000° ИГД / 41.11667; 20.80000
Држава	Република Македонија
Регион	Југозападен Регион
Општина	Општина Охрид
Управа
• Градоначалник	Кирил Пецаков (ВМРО-ДПМНЕ)
Надм. вис.	&010101010101010101010101010101414999999695−740 м
Население (2021)
• Вкупно	38,818
Демоним	Охриѓани (мн.)
Часовен појас	UTC+1
• Лете (ЛСВ)	UTC+2 (UTC)
Повик. бр.	+389 046
Рег. таб.	OH
Патрон	Свети Климент Охридски
Мреж. место	www.ohrid.gov.mk
Светско наследство на УНЕСКО
Службен назив: Природно и културно богатство на Охридскиот регион
Тип:	Природно, Културно
Критериуми:	i, iii, iv, vii
Прогласено:	1979 (3то заседание)
Број	99
Држава:	Македонија
Регион:	Европа и Северна Америка
Дополнувања:	1980, 2019

Поради големиот број на цркви и манастири, градот е познат како Балкански и Европски Ерусалим. Охрид е познат и како „Градот на Светлината“, што претставува буквален превод на неговото старо име — Лихнид. Охридскиот Регион е вклучен во светското наследство на УНЕСКО.

Името на градот настанало од старословенските зборови „во хриди“, т.е. „во ридот“, како описно име за местоположбата на градот којшто со векови опстојувал во јужната вдлабнатина на карпестиот рид.

Според една легенда, која ја запишале Браќата Миладиновци, кога се правела Охридската крепост, царот Јустинијан се качил на ридовите на кои лежи градот и гледајќи ја прекрасната околина извикал „ох рид“, т.е. каков убав рид и оттогаш останало градот да се вика Охрид.

Античка историја

 

Современиот Охрид е наследник на античкиот Лихнид. Според податоците, градот првпат се споменува 2.400 години пред новата ера. Лихнид се наоѓал на патот Вија Егнација, наjстарата и наjзначаjната римска сообраќаjница на Балканот. Бригијците и Енхелеjците го сочинуваат наjстарото население кое може според името да се идентификува во пошироката област на Охридското Езеро. Бригиjците се исто што и Фригиjците.

По Третата македонска воjна против кралот Персеј, Лихнид станува главна римска база во северните области на Македонија. Тоа е времето кога за него наjмногу се слуша. Последната вест за Лихнид е веста за неговото разурнување. Во еден земјотрес, кој според историските извори се случил на 29 и 30 мај 526 година, настрадале повеќе десетици илјади лица во Лихнид. Потоа градот повеќе не се споменува во историските извори.

Средновековна историја

Охридската област во крајот на VI век била изложена на масовна словенска колонизација. Охридската област до 30-тите години на VII век била целосно колонизирана од словенското племе Берзити. Лихнид оттогаш го добил името Охрид.

 

Охридскиот крај уште во втората половина на VIII век станал привлечно подрачjе за бугарската држава. За време на бугарскиот цар Борис I Михаил македонските територии во воено-административен поглед биле опфатени во неколку „комитати“. Охрид бил во комитатот што ги опфаќал Охридско-деволските краишта. Во 886 година Климент, по краткото задржување во бугарскиот двор, бил испратен во Македонија со важна државна мисија. Тој бил испратен во областа наречена Кутмичевица како учител. Областа ја опфаќала Југозападна Македонија и Јужна Албанија, со главните градови Охрид и Девол.

 

Како учител и епископ Климент заедно со Наум ги поставиле основите на т.н. Охридска глаголска книжевна школа. Благодареjќи на деjноста на Климент и Наум, градот Охрид, во втората половина на IX век израснал во еден од наjразвиените и наjпознатите средновековни словенски културни центри.

Во време на царот Самуил, Охрид станал религиозен центар и главен град на царството. Неговите тврдини и ден денес стојат високо над самиот град. Есента 1015 година византискиот цар Василиј II успеал да го заземе Охрид, но тврдината останала и понатаму под власта на царот Јован Владислав, наследникот на Гаврило Радомир, син на цар Самуил.

Императорот Василиj II Бугароубиец дозволил Охрид и понатаму да остане седиште на Охридската архиепископија.

Во 1204 година, за време на четвртата крстоносна војна Охридскиот крај заедно со другите југозападни македонски области биле вклучени во рамките на Солунското латинско кралство. Во 1334 година српскиот крал Душан ги презел градовите Охрид, Прилеп и Струмица. Во 1378 година, била доградена црквата Света Богородица Перивлепта (Свети Климент) во Охрид.

Охрид не само што бил најважниот град во регионот, туку бил и најважниот образовен центар и извор на писменоста на сите словенски народи. Во Охрид се наоѓа најстариот универзитет во Европа (IX век), додека во местото Плаошник близу градот се наоѓа реставрираната црква Св. Климент чии наоди укажуваат на фактот дека пак таму имало универзитет од XIII век.

Османлиски период

Кон самиот крај на XIV век турскиот султан Бајазит I успеал речиси насекаде во Македонија да ја наложи својата власт. Во 1408 година, Охрид потпаѓа под власта на Османлиите и наредните пет века опстојува како дел од тогашната Отоманско Царство. Турците, по своето доаѓање во овој крај, се населиле во рамничарскиот дел на исток и на запад од градот, додека поугледните и побогатите турски бегови изградиле и свои живеалишта покрај езерскиот брег, надвор од тврдината, во месноста Трсија.

Султанот Мехмед II во 1466 година наредил во Цариград да бидат депортирани охридскиот архиепископ Доротеј, заедно со многу охридски клерици и болјари, најверојатно поради нивното антиосманлиско дејствување за време на востанието на Скендербег.

Познатиот турски патописец Евлија Челебија кој го посетил Охрид во 1670 година, во својот патопис за овој град забележал: „Градот е добро населен, со рајски мирис, исто како градот Дамаск. Куќите му се приземни и на кат, со оформени седумнаесет маала (десет муслимански и 7 христијански). Куќите на големците се наоѓаат покрај езерото. Во градот има 17 муслимански храмови (големи и помали џамии), неколку медреси, седум мектеби, две јавни бањи, три трговски ана...Чаршијата е расфрлена на четири места со околу 150 трговски и занаетчиски дуќани“.

 

Во 1767 година била укината Охридската архиепископија.

 

Основањето на првиот комитет на ТМОРО во Охрид се случило во август 1894 година. Пролетта 1901 година се пристапило кон создавање на чета со враќањето на неколкумина печалбари. За време на Илинденското востание во Охридско се воделе непрекинати борби во текот на целиот месец август 1903 година. Во време на востанието во Охридско имало 31 борба. Четите од Илинденското востание својата борба ја продолжиле и во текот на Младотурската револуција во 1908 година.

Современа историја

 

 

Охридската околија за време на Првата балканска војна била поделена од страна на Србија и Бугарија на два дела: еден кој припаднал под српска власт и друг чиј статус требало да се решава по крајот на војната. Српската војска во Охрид влегла на 22 ноември 1912 година. Во војната се вклучиле и голем број охриѓани со надеж дека Македонија ќе биде ослободена.

Поради незадоволсвото од потпишувањето на Букурешкиот мировен договор и поделбата на Македонија, во септември 1913 година во Западна Македонија (Дебар, Охрид, Струга) е кренато востание, познато како Охридско востание. На 12 септември четите на Петар Чаулев и Павле Христов влегле во Охрид. Српската војска и администрација била протерана од Охрид, било свикано собрание и била формирана привремена управа, во која влегле: Лев Огненов, Иван Групчев, Павел Христов, Лев Кацков, Петар Филев и други истакнати граѓани. На 19 септември селата во Охридско биле освоени и опожарени од страна на српските чети, а четите на ВМРО се повлекле на запад кон Голо Брдо.

За време на Првата светска војна, Охрид и Охридско потпаднале под бугарска власт. За време на оваа окупација извршени се бројни ограбувања и однесени се предмети, книги и друго материјално богатство што се векови сведочело за достигнувањата на Охридската архиепископија. По пробивот на Македонскиот фронт во септември 1918 година, силите на Антантата ги поразиле бугарската и германската војска, така што тие ја напуштиле Македонија.

Охрид за време на Втората светска војна се наоѓал под бугарска окупација. Партизанските единици го ослободиле градот на 15 октомври 1944 година, но за кратко време, бидејќи биле под притисок на германските сили, тие се повлекле. По борбите меѓу партизаните и германските сили ноќта меѓу 7 и 8 ноември градот е ослободен.

Во 1958 година во црквата „Света Софија“ бил одржан Вториот македонско црковно-народен собор на кој била донесена одлука за возобновување на Охридската архиепископија и истата да го носи името Македонска православна црква. На Третиот македонски црковно-народен собор, кој исто така се одржал во црквата „Света Софија“ во 1967 година била донесена одлука за прогласување автокефалност на Македонската православна црква.

 

 

Градот Охрид се наоѓа во југозападниот дел на Македонија, на североисточната страна од Охридското Езеро, во Охридско-струшкото Поле. Градот е сместен во подножјето на планината Галичица, на надморска височина од 695 m, додека стариот дел од градот се наоѓа на повисока надморска височина до 740 m.

Сливното подрачје на Охридското Езеро брои над 40 реки и тоа 23 на албанска и 17 на македонска територија. Сепак, најголемиот дел од нив пресушуваат во летниот период и се незначителни. Во однос на нивниот проток, Сатеска, Коселска, Сушица и Черава се најзначајните реки кои се вливаат во езерото.

Охридски маала

Маала во Охрид се: Варош, Канео, Месокастро, Кошишта, Воска, Лабино, Кара-бего Маала, Крст-Џамија, Видобишта, Влашка Маала, Христо Узунов, Бараки, Црногорци...

 

Според статистиката на бугарскиот етнограф Васил К’нчов (Македонија. Етнографија и статистика) во 1900 година во Охрид живееле 14.860 жители, од кои 8.000 Македонци, 5.000 Турци, 800 Албанци (300 христијани и 500 муслимани), 460 Власи и околу 600 Роми.

Пописот од 1991 година не бил целосно одржан во градот Охрид, бидејќи дел од неговото население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, во градот нема целосни податоци.

Етнички групи

Според пописот на населението од 2002 година, во градот имало 42.033 жители и спаѓал во групата на средни градови. Заедно со туристичките приградски населби Рача (1.043 ж.), Населба Исток (117 ж.) и Свети Стефан (112. ж.) кои во статистиките се водат како одделни населени места, градот Охрид има 43.305 жители. Етнички гледано, населението (без приградските населби) е составено од:

Јазик

Во градот се зборуваат следниве јазици:

Вероисповед

Во Охрид се застапени следните религиски групи:

Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во градот Охрид:

* Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија (1948 — 2002), според податоци од официјалните пописи во соодветните години

Од 1018 до 1767 година Охрид бил седиште на Охридската Архиепископија. Таа како самостојна црковна организација го управувала верскиот живот на христијаните во Македонија и други балкански земји, а во одреден период под своја управа ги имала православните цркви во Далмација и делови од Италија. Затоа Охрид се нарекува „Балканскиот Ерусалим“. На територија на општина Охрид постојат повеќе од 100 православни цркви од кои 60 активни, 10 исламски верски објекти — џамии и една католичка црква. Во Охрид се наоѓа седиштето на Дебарско-кичевската епархија на МПЦ.

•  
  Св. Софија
•  
  Св. Јован — Канео
•  
  Св. Климент и Пантелејмон
•  
  Пресвета Богородица Перивлепта
•  
  Св. Димитриј Мироточив
•  
  Света Богородица Каменско
•  
  Св. Богородица Челница
•  
  Мал Св. Климент
•  
  Св. Никола
•  
  Св. Константин и Елена
•  
  Св. Георгиј
•  
  Св. Никола Геракомија

 

Турскиот патописец Евлија Челебија го посетил Охрид во XIV век и забележал дека градот има 365 цркви, по една за секој ден од годината.

Цркви и манастири

• Катедралата Света Софија (XI век)
• Црквата Св. Јован Канео (XIII век)
• Црквата Св. Климент и Св. Пантелејмон во Плаошник
• Црквата Св. Богородица Перивлепта
• Црквата Св. Богородица Каменско
• Црквата Св. Богородица Болничка
• Црквата Св. Богородица Пандонос
• Црквата Св. Ѓорѓија
• Црквата Св. Варвара
• Црквата Св. Димитриј
• Црквата Св. Климент Охридски
• Црквата Св. Константин и Елена
• Црквата Св. 40 Севастиски Маченици
• Црквата Мали Свети Врачи
• Црквата Големи Свети Врачи
• Црквата Св. Никола
• Црквата Св. Никола Геракомија
• Црквата Св. Никола Болнички
• Црквата Св. Троица
• Црквата Св. Еразмо
• Црквата Лазарево Воскресение
• Црквата Св. Никола Чудотворец
• Црквата Св. Благовештение - Рача
• Црквата Св. Никола - Чекоштина - камен темелник поставен на 20 декември 2015 година. Се наоѓа во населбата Чекоштина, дел од осмата охридска парохија;
• Многу ранохристијански базилики како на пр. Базиликата на Св. Еразмо (4 век)

Тврдини, археолошки наоѓалишта, спомен-куќи и музеи

 

• Самуиловата тврдина (X/XI век)
• Галерија на икони-Охрид
• Завод за заштита на спомениците на културата и Народен музеј - Куќите на Робевци и Христо Узунов
• Музеј на словенската писменост (XVIII век)
• Антички амфитеатар
• Спомен-куќата на Григор Прличев
• Светиклиментовиот универзитет и археолошките наоѓалишта на Плаошник

Археолошки остатоци

• Храм на Изида

• „Прличеви беседи“ — денови на поетот Григор Прличев
• „ЕКО Фестивал“
• Mеѓународен фестивал од областа на екологијата и културниот туризам
• Ден на Охридското Езеро
• Балкански Фестивал на народни песни и игри
• Охридско лето — меѓународна музичко-сценска манифестација
• Меѓународен семинар за македонски јазик, литература и култура
• Охрид фест — фестивал на фолк- и поп-музика

 

 

Спортски клубови

• Веслачки клуб „ЈУГ"
• Кајак-кану клуб „Стрмец"
• Кајак клуб „Рибар"
• Кајак клуб „Пештани"
• Едриличарски клуб „Бофор"
• Спортско - риболовен клуб „Св. Апостол Петар"
• Пливачки - ватерполо клуб „Охридски бранови"
• Машки ракометен клуб „Охрид"
• Женски ракометен клуб „Мобидик Охрид"
• Фудбалски клуб „Охрид"
• Фудбалски клуб „Воска 2002"
• Фудбалски клуб „Воска Спорт"
• Фудбалски клуб „Лескоец"
• Фудбалски клуб „Рудар"
• Фудбалски клуб „Борец’
• Женски кошаркарски клуб „Профитнес"
• Машки кошаркарски клуб „Лихнидос"
• Атлетски клуб „Охрид"
• Боксерски клуб „Охрид"
• Тениски клуб „Охрид"
• Стрелачки клуб „Охрид“
• Извиднички Одред „Пионер“
• Ф.К. Мазатар Брежани

Спортски манифестации

• Интернационален охридски пливачки маратон — дел од Светскиот пливачки куп; Патека “Климе Савин” Св. Наум — Охрид.
• Мал охридски пливачки маратон; патека Горица — Охрид.
• Меѓународна едриличарска илинденска регата.
• Илинденска веслачка регата

 

 

Аеродромот Охрид се наоѓа на 9 км од градот, на магистралниот пат Струга — Кичево — Скопје. Должината на полетно — слетната патека е 2.550 м, а ширината 45 м. Капацитетот на Аеродромот е 300 патници на час. Вкупниот аеродромски комплекс e со површина од 640.850 м, од кои 155.000 м за полетно — слетната патека, спојниците, пристанишната платформа и сервисните патеки. Врз основа на вака поставениот критериум се дефинира опслужното подрачје на Охридскиот аеродром за покриеност и на општините: Ресен, Струга, Охрид, Битола, Прилеп, Кичево, Дебар, Македонски Брод и Демир Хисар како општини со ограничени можности за просторна покриеност. Од статистичките податоци за физичкиот обем на сообраќајот во периодот 1997 — 2003, се добива податок дека се искористува приближно 40 % од расположливите сообраќајни капацитети на Аеродромот во текот на една година.

Во Охрид има една Автобуска станица каде што се одвива локалниот, меѓуопштинскиот и меѓународниот превоз на патници. Во 2002 се превезени скоро 2 милиона патници.

Низ територијата на Охрид поминуваат магистралниот пат М5 Охрид-Битола-Скопје со должина од 235 км и регионалните патишта Р501, Охрид — Св. Наум, 29 км и Р420, Охрид — Струга, 14 км.

Градот Охрид располага со паркиралишта од затворен и отворен тип. Ги има 6 со затворен тип и поголем број од отворен тип. На територија на Охрид во функција е граничниот премин “Св. Наум” — на државната граница со Република Албанија.

Охрид има издадена лиценца на околу 260 такси -возила и 91 комби-возило и минибуси преку кои се одвива локалниот и меѓуопштинскиот превоз на патници.

Постојат и две царински и шпедитерски терминали и тоа: Царински и шпедитерски терминал — Охрид и Царински и шпедитерски терминал — Аеродром Охрид.

 

Во Охрид функционираат следниве средни училишта:

• Општинско средно училиште „Св. Климент Охридски“
• Општинско средно економско и медицинско училиште „Св. Кирил и Методиј“
• Општински електромашински Училиштен Центар „Св. Наум Охридски“
• Општинско угостителско-туристичко училиште „Ванчо Питошески“

Од високото образование, во Охрид функционира државниот Универзитет за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле", како и Факултетот за туризам и угостителство при Универзитетот Св. Климент Охридски.

 

• Велестово
• Рамне
• Плаошник
• Елшани
• Љубаништа
• Пештани
• Св. Наум
• Трпејца
• Коњско
• Злести
• Белчишта

Градот Охрид е збратимен со градовите:

Следниве градови имаат потпишано протокол за соработка со Охрид:

Охрид како мотив во книжевноста

• „Вонземјани и крапови во Охрид“ — кус расказ на македонскиот писател Хигсов Бозон од 2011 година.
• „Охрид“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески.
• „Балада на охридските трубадури“ — песна на српскиот поет Бранко Миљковиќ.
• „Викенд во Охрид“ — книга на Владимир Петрушевски-Фили.

Охрид како мотив во музиката

• „Ој ти момче охриѓанче“ — македонска староградска песна.
• „Охрид, Охрид, убав мил“ — македонска староградска песна.
• „Охрид, Охрид“ — песна на македонскиот композитор Александар Џамбазов.
• „Охрид и јас“ — песна на Александар Џамбазов.