Ko te reo Tahiti (te reo Mā‘ohi) te reo e kōrerongia ana i runga i te motu o Tahiti, he wāhanga o Porinīhia Wīwī.
Nō te mea hoki kua riro tēnei motu hei pokapū matua mō ngā motu kē o Porinīhia Wīwī, e whakamahia ana tēnei ingoa e ngā tauiwi me te kāwanatanga o Wīwī ki te kōrero mō ngā reo e rima e kōrerongia ana e ngā tāngata whenua o ngēnei motu. He tino whanaunga te reo Tahiti ki te reo Māori. E mōhiotia whānuitia te kōrero mō te taenga mai o Kāpene Kuki ki Aotearoa. Ko tētahi rangatira nō Tahiti i runga i tana kaipuke, ko Tupaea tērā; tāna mahi he kōrero ki ngā Māori o Aotearoa nei i roto i te reo Tahiti: mārama noa tana reo ki a rātou, kāore i tino uaua te whakarongo mai, whakarongo atu.
Kāore anō tēnei reo kia whakamōhiotia hei reo motuhake, otirā, kua karangahia kētia tēnei reo hei "reo-ā-iwi". E ai ki te ture o Wīwī, ko te reo Wīwī anake te reo e tiakina ana i raro i te maru o te ture.
Ko ngā ingoa tika o ngā reo Porinīhia e kōrerongia ana i roto i a Porīnihia Wīwī ko te reo Tahiti, ko te reo ʻEnana, te reo Tuamotu, te reo Mangareva me te reo Tuhaʻapae
Kīanga
ʻIa orana
Kia ora
E aha tō ʻoe huru?
Kei te pēhea koe?
Maitaʻi vau.
Kei te pai ahau.
ʻAe
Āe
ʻĒ
ʻAita
Kāo
Māuruuru
Ngā mihi
Nānā
Ka kite anō.
Pūnaha tātaki kupu
14 ngā reta o te arapū Tahiti. Ka whakaaturia ngā reta me ngā oro ki Te Arapū Oromotu Tāwāhi.
Arapū
Reta
A
E
F
H
I
M
N
O
P
R
T
U
V
ʻ
Oro
/a/
/e/
/f/
/h/
/i/
/m/
/n/
/o/
/p/
/ɾ/
/t/
/u/
/v/
/ʔ/
Ka tuhia ngā oropuare roa ki ngā tohutō.
Oromotu
Orokati
Ngutu
Niho
Korokoro
Whakamutu
p
t
ʔ
Iho
m
n
Patō
ɾ
Tiotio
f v
s
h
Ka whakahuatia te /iho/ hei [iço] i ngā kupu katoa.
Oropuare
Takamua
Takamuri
Tata
i iː
u uː
Waenga
e eː
o oː
Tuwhera
a aː
Wetereo
Tūkapi
Takitahi
Takirua
Takitini
Kiritūnei
Kauawhi
tāua
tātou
Kaupare
vau, au
māua
mātou
Kiritūnā
ʻoe
ʻōrua
ʻoutou
Kiritūrā
Whānui
ʻoia
rāua
rātou
Hokinga
ʻōna
Hokinga
(ai)
Tūkapi riro
Whānui
Tuku, whaioranga
Whānui
“A”
tā
nā
“O”
tō
nō
Kiritūnei takitahi
Poto
taʻu
“A”
tāʻu
nāʻu
“O”
tōʻu
nōʻu
Kiritūnā takitahi
Poto
tō
Kiritūrā takitahi
Poto
tana
“A”
tāna
nāna
“O”
tōna
nōna
Pūtohu
Takitahi
Takirua
Torutoru
Pū tautuhi
te
nā
tau
Pūnoa
Whānui
e
Tētahi
te hōʻē
Tētahi atu
tetahi
Ka taea te tāpiri te “mau” ki muri, kia whakatakitinitia te tūingoa, e whai ake rā.
Tūwāhi
Mea
Wāhi
Tūkapi
Tūkē
Whānui
ʻō
Tū nei
teie
ʻō nei
nei
Tū nā
tēna
ʻōna
-na
Tū rā
tēra
ʻōra
-ra
Hokinga
ia, taua, te reira
reira
Tūwāhi
niʻa
runga
raro
raro
roto
roto
rāpae
waho
mua
mua
muri
muri
rōpū
waenga
rotopū
waenganui
pihai nei
tua nei
pihai atu
tua
pihai aʻe
e tata ana ki
pihai iho
te taha
Pūhono
i
i, ki
Ka whakamahia te “iā” i te wā, ka whakamahi ai ki ngā ingoa, ki ngā tūkapi rānei. Ka kōmitimitihia ki te “au”, ka puta ai te “iāʻu”. Ka kōmitimitihia ki te “ʻoia”, ka puta ai te “iāna”.
tei
tei
I te nui o te wā, ka whakamahia ki te tīmatanga anake o te rerenga kōrero. Ka whakamahia ki te “iā” mō ngā ingoa, mō ngā tūkapi hoki.
ei
hei
mai
mai i
a, o
a, o
nā, nō
nā, mā, nō, mō
mā
me, ki
ē
e (hei kupukiri)
Whakarerekē
pinepine
Putuputu
ēna, aʻe nei
kē
ā
tonu
noa
noa, tonu
roa, rahi
rawa
ihoā
tika
mai(ra)
mai
atu(ra)
atu
aʻe(ra)
ake
iho
iho
iho nei, ihona, ihora
inātatanei
(ta)ʻatoʻa, pauroa
katoa
faʻahou
anō
hoʻi
hoki
anaʻe
anake
paha
pea
hia
-tia
Ko te “faʻa-”, ko te “haʻa-” hoki ngā kūmua pūtake. Ka whakamahia tētahi mō ia kupu.
Kūmuri
-a
-tia
-raʻa
-tanga
Tūpātai
aha
aha
vai
wai
hea
hea
inafea
inahea
nōnafea
nōnahea
a(na)fea, ahea
āhea
tēhea
tēhea
nafea
pēhea
hia
hia
Wāmahi
e
e (hei wāheke), me
tē
e (hei motukore)
Ka whakamahia hoki te “nei”, te “-ra” rānei i muri i te tūmahi. I te nui o te wā, ka whakamahia ki te tīmatanga anake o te rerenga kōrero. Ka whakakapia e te “e” i ētahi atu wā.
ʻua
kua, i
ʻia
kia
ʻa
e (hei tūhau)
Whakakore
eʻere
ehara
ʻaita
kāore (mō te wāmua, mō te wātū rānei)
eʻita
kāore (mō te wāheke)
ʻore
kore
ʻeiaha
kaua
Ētahi atu kīanga
ʻē
me
ʻaorera
rānei
tērara, ʻāreʻara
engari
mai te peu (ē), mai te mea (ē)
mehemea, ina
noa atu, ʻātīrā
ahakoa
nō reira
nō reira
nō te mea, i te mea
nō te mea, i te mea
i tōʻu manaʻo
ki aku nei whakaaro
e tae noa atu ki
tae noa ki
e (riro) paha
tērā pea
e au ē
te āhua nei
This article uses material from the Wikipedia Māori article Reo Tahiti, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Māori (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.