Йылмылончыш шанчыште палыму́т — лӱммутын але олмештышмутын палыжым (могай улмыжым) ончыктышо ойлымаш ужаш.
Палымут могай?, кусо? да кунамсе? йодышлан вашмутым пуа.
Южо палымут кужун да кӱчыкын каласалтеш: ошо - ош, шеме - шем, йошкарге - йошкар, ужарге - ужар, кошарге - кошар, ныжылге - ныжыл. Лӱммут ончылно рашемдык семын кӱчык формо кучылталтеш, мутлан: ош куэ, ужар лышташ, шем чодыра, кошар тоя. Лӱммут почеш але шкетшым каласыме годым тыгай палымут кугу сынан лиеш, мутлан: куэ ошо, лышташ ужарге.
Наста-влакын икгай палышт тӱрлӧ ойыртеман — изи але кугу — лийын кертыт. Тидым каласен пуаш йылмын посна йӧнжӧ уло. Тудым таҥастарымаш таҥдыш маныт. Тыгай таҥдышыже кокыт уло: таҥастарыме да превосходный.
Таҥастарыме | Превосходный | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
тыглай | йыжыҥан | ||||||
изирак | утларак изи |
| |||||
ошырак | утларак ошо | ||||||
сылнырак | утларак сылне | ||||||
кӱчыкрак | утларак кӱчык |
Таҥастарыме таҥдыш ик настан палыже вес настан деч утларак але шагалрак улмым ончыкта. Таҥастарыме таҥдышын кок сынже уло: тыглай да йыжыҥан. Тыглай сынжым -рак супикс ышта, мутлан: Памаш яндар, мо яндар — яндаррак мемнан шӱмна. Мардеж писе, мо писе — писырак ме улына. (Б. Данилов) Таҥастарыме таҥдышын йыжыҥан сынже утларак шомак полшымо дене ышталтеш, мутлан: Вес пӧлемже утларак кугу да волгыдо. (А. Юзыкайн)
Таҥастарыме таҥдышан палымут ойлончышто рашемдык але предикат лиеш.
Палымутын превосходный таҥдышыже марий йылмыште ушныман сынжан гына. Тудо моло настан качествыж дене таҥастарымаште эн кугу качествым ончыкта.
Превосходный таҥдыш кок семын ышталтеш:
Ышталтме ойыртемышт дене палымут-влак кок кугу тӱшкалан шелалтыт:
Палымут-влак вес шомак гыч кум йӧн дене ышталтыт:
Тӱҥ палымут | Вес мут гыч лийше палымутЛЭмД | ||||
---|---|---|---|---|---|
Ойлымаш ужаш | супикс | тыглай | йыжыҥан | ||
пырля | кореш гоч | ||||
чулым поро сай шыма чолга сылне ужар яндар кумда | лӱммут | -ан -аш -ле (-ло, -лӧ) | ушан, кечан, тылзаш, талукаш, тамле, йӧнлӧ | пелганде, вичияш, икоян, иктаҥаш, икгай, сылнымутан | изи-кугу, кадыр-кудыр, волгыдо-кӱрен, ошалге-канде, киддыме-йолдымо, тӱрлӧ-тӱрлӧ |
лӱммут | -дыме (-дымо, -дымӧ) | вийдыме, омыдымо, йӱкдымӧ | |||
лӱммут наречий | -се (-со, -сӧ, -ысе, -ысо, -ысӧ) | оласе, пасусо, мӧҥгысӧ, эҥерысе, тупысо, кӧргысӧ, эрласе, ожнысо, тӱнысӧ |
Южо палымут лӱммутыш вончен, тыгай улыт, мутлан: рвезе, шоҥго, поян, нужна, йорло, икмарда. Нуно палымут семынат, лӱммут семынат кучылталтыт: Ужар шӱман рвезырак олмапу тӱҥыш мераҥ нултымо деч кож лӱсым шондаш гай пидме. Шкеже Иван Васильевич вич кугурак рвезым пеленже налешат, руэн, кылме олмапу пундышым куклаш тӱҥалеш. (Шабдар Осып)
Йыгыр палымут-влак кок йӧн дене ышталтыт:
Ушалтме йӧн дене лийше йыгыр палымут-влак пырля возалтыт, мужыран йыгыр палымут-влак — кореш гоч.
Лӱммутан йыгыре кучылталтмыштым алмаштен, палымут ойлончышто лӱммут семын шкетынак кучылталтеш да чот, вочмык, лица дене вашталт кертеш, ойлончын тӱрлӧ йыжыҥже лиеш, мутлан: 1. Юл гыч Чарлашке йошкарге-влак толыт. (С. Чавайн) 2. Ожно изи ешанынат мландыже кугу лийын, кугу ешанже изи мланде дене илен. (Д. Орай) 3. Эр марте йошкаргылан полыш толын шуын. (С. Чавайн)
И. | йошкарге | йошкарге-влак | ешан |
Р. | йошкаргын | йошкарге-влакын | ешанын |
Д. | йошкаргылан | йошкарге-влаклан | ешанлан |
В. | йошкаргым | йошкарге-влакым | ешаным |
М. | йошкаргыште | — | ешаныште |
Н. | йошкаргышке | — | ешанышке |
О. | йошкаргеш | — | ешанеш |
Ед. ч. | Мн. ч. | ||
---|---|---|---|
1. | шергаканем | шергаканна | шергаканем-влак |
2. | шергаканет | шергаканда | шергаканет-влак |
3. | шергаканже | шергаканышт | шергакан-влакше |
This article uses material from the Wikipedia Олык Марий (Olyk Marij) article Палымут, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контентым CC BY-SA 4.0 лицензий почеш кучылт кертыда (весым возымо огыл гын). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Олык Марий (Olyk Marij) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.