Каткова, Зинаида Фёдоровна

Зинаида Каткова 1922 ийын шыжа тылзын 7-ше кечынже Марий автоном область Кужэҥер кундем Кӱшыл Ӱшӱт ялыште кресаньык ешеш шочын.

Шымияш школым тунем пытарымеке Йошкар-Оласе педагогике училищыш тунемаш пура, окса укелан кӧра тунеммым чарнаш верештын. Изиш ертымеке вербовка дене мӱндыр эрвелыш кая да эл кӧргӧ паша органлаште, юстицийыште тыршаш тӱҥалеш. 1949 ий гыч Сахалиныште да Приморьеште самырык-влаклан лекше газетын пашаеҥже. 1954 ий тӱҥалтышыште Йошкар-Олашке пӧртылеш. Газет редакцийыште, Тӱвыра Министерствыште, ялозанлык радион редакторжылан тырша. 1971 ий гыч писатель-профессионал лиеш.

Газетыште пашам ыштымыж годым чӱчкыдын репортаж, корреспонденций, очерк дене калык ончылно шке усталыкшым ончыкта. Икымше ойлымашыже 1958 ийыште «Ончыко» журналеш савыкталтын. Тудо ийынак ош тӱням серыш дене возымо «Сар ок лий ыле гын» повестьше ужын. Саде произведений автобиографий сынан.

1965 ийыште З. Каткова колхоз илышлан пӧлеклалтше «Кушто улат, пиалем?» романым савыкта. Тиде роман возышын ик эн сай произведенийланже шотлалтеш, руш йылмыш кусаралт кок гана савыкталтын.

«Живой родник» романыштыже пашам ыштыше марий-влакын илышыштым тӱткын эскера, революций тушман да у строй ваштареш кучедалмыштым ончыкта.

Зинаида Каткова – кумда усталык диапазонан возышо. Тудо антирелигиозный темылан ойлымаш-влакым возен (сборник «Заколдованный дом», йоча-влаклан пӧлеклалтше ( ойлымаш «Маленький Самар», повесть «Сомсок», пьесе «Ший памаш») драме «А вуй ӱмбалне яндар кава».

Кок йылме дене возымыжо возышын усталык ойыртемжылан шотлаш лиеш. Шочмо йылмыж дене «Кушто улат, пиалем?» романым возен да савыктен. Руш йылме дене «Живой родник» романым, ойлымаш-влак да повесть-влак сборникым «От себя не уйдешь», «Адресат выбыл» савыктен. Руш йылмыш шке произведений-влакшым шкак кусарен.

Паша лектышыжлан да литератур вияҥмылан возышо «Чап Тамга» орден дене да Марий АССР-ысе тӱвыран сулло пашаеҥже лӱм дене палемдалтын.

• Сар ок лий ыле гын...: повесть [Если бы не война...] // Ончыко. 1958. № 5. С 9–44.
• Кушто улат, пиалем?: роман [Где ты, счастье мое?]. Йошкар-Ола, 1965. 364 с.
• Тошто язык: повесть [Старые грехи] // Ончыко. 1969. № 6. С. 5–29.
• Юлымо пӧрт: ойлымаш-вл. [Заколдованный дом: рассказы]. Йошкар-Ола, 1972. 52 с.
• Если бы не война...: повести и рассказы. Йошкар Ола, 1976. 112 с.
• А вуй ӱмбалне яндар кава: драма [А над головой чистое небо] // Ончыко. 1977. № 5. С. 34–70.
• Живой родник: роман. Йошкар-Ола, 1978. 320 с.
• Ший памаш: йомак-пьеса // Ончыко. 1979. № 4. С. 100–112.
• От себя не уйдешь: повести и рассказы. Йошкар Ола, 1982. 176 с.
• Живой родник: роман. М., 1983. 304 с.
• Ӱмыл: повесть [Тень] // Ончыко. 1985. № 4. С. 7–60.
• Шӧртньӧ эҥыремышвот: драма // Ончыко. 1990. № 5. С. 23–62.
• Сомсок: повесть да ойлымаш-вл. Йошкар-Ола, 1991. 64 с.
• Страницы жизни: из поэтич. тетради. Йошкар-Ола, 1992. 36 с.
• Йӧсӧ шӱм йолташым йомдараш: ӱдырамашын дневникше гыч // Ончыко. 1995. № 4. С. 3–53.
• Кечшудо: йоча ойлымаш-вл. [Подсолнух: рассказы|. Йошкар-Ола, 2006. 24 с.

• Если бы не война: повесть / пер. на рус. Ю. Новикова. Йошкар-Ола, 1962. 60 с.
• Где ты, счастье мое?: роман / пер. на рус. автора. Йошкар-Ола, 1973. 432 с.
• Где ты, счастье мое?: роман / пер. на рус. Н. Нефедова. М., 1974. 368 с.
• Сомсок: рассказ // Зеленая роща. М., 1976. С. 38–65.
• Война агыл ылгецӹ...: повесть / пер. на горномар. А.Канюшкова // Шошым. Йошкар-Ола, 1981. С. 3–58.
• Адресат выбыл: повести и рассказы / пер. на рус. автора. Йошкар-Ола, 1987. 272 с.

• Казаков М. Из гущи жизни // Мар. правда. 1972. 7 окт.
• Гладышева О. Литературная жизнь Поволжья // Волга. 1974. № 5. С. 143.
• Васин К. Шолшо памаш // Ончыко. 1982. № 4. С. 106–110.
• Иванов И. Порылыкын мурызыжо // Марий коммуна. 1982. 6 окт.
• Васин К. Живой родник творчества // Восхождение. Йошкар-Ола, 1984. С 75–87.
• Богомолова 3. Тӱҥжӧ – илыш // Ончыко. 1985. С. 83–85.
• Писатели Марийской АССР: биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 1988. С 130–133.
• Зинаида Каткова: буклет. Йошкар-Ола, 1988.
• Каткова 3. «Куатле илыш тамым паленам...» // Ончыко. 1997. № 9.С. 4–17.
• Зайниев Г. Сулымо ӱшан // Ончыко. 2002. № 9. С. 109–113.
• Сабанцев Г. Тыштак улмаш пиалем... // Марий Эл. 2002. 8 окт. МБЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 165–166.

•   «Чап Тамга» орден (1976).
• СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1971).
• Марий АССР-ын Калык серызыже (1992).
• Марий АССР-ысе тӱвыран сулло пашаеҥже (1982).
• Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1972).

• Каткова, Зинаида Федоровна.(руш)

1. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. – Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. – 752 с. С. 322–324.