Григориан Кечышот

Тунам изарня, 4 Шыжа деч вара вигак 15 Шыжа тӱҥалын. Григориан кечышотышто идалыкын кужутшо — 365,2425 сутка. Кужемдыме идалыкыште 366 кече, тыглай идалыкыште — 365 кече.

Григориан кечышот ик суткалан садыгак вараш кодеш, но тиде сутка 10 000 ий жапыште погына (юлиан кечышотышто — 128 ийыште).

Григориан кечышот почеш идалык 12 тылзылан шелалтеш, тылзыште 28 гыч 31 кече марте лийын кертеш.

Юлиан кечышот почеш илымеке, калык шижын — пагыт пайрем-влак кечышотлан келшен огыт тол. Мутлан, шошо кечешогымаш дене Кугече кечым палемденыт, но Кугечылан тылзе темшаш. А каваште тылзе нигузе тиде жаплан темын шуктен огыл. Григорий XIII деч ончыч проектым Павел III ден Пий IV шукташ тыршеныт, но пашашт лектышан лийын огыл. Григорий XIII папан йодмыж почеш реформым Христофор Клавиус ден Луиджи Лилио астроном-влак ямдыленыт.

• У кечышотым пуртымо кече 10 суткалан ончыко каен колтен. Шуко ий жапыште шуко йоҥылыш погынен.
• Кужемдыме идалыкым (високос ийым) ынде куштылгын шотлен лукташ лиеш. Идалыкыште 366 кече, кунам:

1. идалыкын номерже 400-лан шелалт кертеш (мутлан, 1600, 2000, 2400);
2. моло идалык-влак 4-лан шелалтын 100-лан шелалтшаш огытыл (1892, 1896, 1904, 1908).

• Кристиан йӱласе Кугечым шотлен лукмашым шотыш кондымо.

Тыге, жап эртыме дене юлиан кечышот григориан кечышот деч чотрак да чотрак ойыртемалтеш: кажне 100 ий жапыште ик суткалан.

1583 ийыште Григорий XIII Константинопольысе Иеремия II патриархлан у кечышотыш куснаш темлымаш дене серышым колтен. Константинопольышто у кечышот дене келшен огытыл.

Российыште григориан кечышотым 1918 ийыште Совнаркомын декретше почеш пуртеныт. Тыге 1918 ийыште 31 Шорыкйол деч вара вигак 14 Пургыж тӱҥалын.

1923 ий гыч танле черке-влак (Руш, Иерусалим, Грузий, Серб, Афон черке-влакым шотлыде) григориан кечышотлан келшыше у юлиан кечышотыш куснат. Тихон патриарх Руш танле черкыш тудым 1923 ийыште 15 Шыжан пуртен ыле, но Черкыште тидын ваштареш шогалыныт, сандене Тихон у кечышотым жаплан кораҥден. У стиль РТЧ-ште 24 1948 ийыште Танле черке-влакын Москосо каҥашыштышт луктыныт: Кугечым юлиан кечышот почеш шотлыман. Кызыт григориан кечышот почеш Кугечым Финн танле черке пайремла.

 

• 1900 ийыште южо эллаште 29 Пургыж лийын (Российыште, мутлан), южо эллаште лийын огыл.
• Южо эл-влак шке кумылышт почеш григориан кечышотыш кусненыт, но сар-влак деч вара эрыкыштым йомдарымеке, угыч юлиан кечышот деке пӧртылыныт.
• Южо вере григориан кечышот деке куснымаш кугу кредалмаш-влак дене кылдалтын. Польшын кугыжаже Стефан Баторий Рига олаште у кечышотым пуртен (1584 ий), купец-влак тудын ваштареш лектыныт, вет 10 кечым йомдарымеке, шукыштлан сатум кондымо жапышт шагалемеш - парыш ок лек. Кредалше-влак оласе черкым шалатеныт.
• Тыгак, тӱрлӧ йӧн дене кечым шотлмашлан кӧра ме эртымгорным йоҥлыш палемден кертына. Мигель Сервантес ден Уильям Шекспир 23 Вӱдшорышто, 1616 ийыште коленыт, но тиде колымаш-влак коклаште 10 кече ойыртем уло (Испанийыште у стиль почеш тӱҥалтыш гычак иленыт, а Кугу Британийыште григориан кечышотым 1752 ийыште гына пуртеныт.
• Аляскыште тыгак оҥай лийын. Ты верысе кечешотлымашын ойыртемланже кӧра тушто 1867 ийыште 5 Шыжа кечысе (тошто стиль) кугарня деч вара 18 Шыжа кечысе кугарня (у стиль) логалын. Кок кугарня почыла ик арняште лийын.

• Юлиан кечышот
• Идалык
• Руш танле черке