Język Malajski: Język z rodziny austronezyjskiej

Jest rodzimym językiem Malajów zamieszkujących Półwysep Malajski, południową Tajlandię, Singapur oraz pewne regiony Sumatry i Borneo. Stanowi także język wehikularny (lingua franca) w całym regionie Nusantary. Jest językiem urzędowym Malezji i Brunei oraz jednym z czterech języków urzędowych Singapuru. W Indonezji i Timorze Wschodnim jest znany jako język indonezyjski – w tym pierwszym kraju służy jako język urzędowy, a w drugim pełni funkcję języka roboczego. Łącznie posługuje się nim szacunkowo 200–250 mln ludzi (2009).

bahasa Melayu
بهاس ملايو

Obszar	Malezja, Brunei, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Indonezja i inne
Liczba mówiących	ok. 200–250 mln (2009)
Pismo/alfabet	łacińskie, arabskie (jawi)
Klasyfikacja genetyczna
Języki austronezyjskie Języki malajsko-polinezyjskie Języki malajskie Język malajski
Status oficjalny
język urzędowy	Malezja (zwany również malezyjskim)  Indonezja (jako język indonezyjski)  Brunei  Singapur
Organ regulujący	Dewan Bahasa dan Pustaka Dewan Bahasa dan Pustaka Brunei Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa
Kody języka
ISO 639-1	ms
ISO 639-2	msa/may
ISO 639-3	msa
IETF	ms
Glottolog	indo1326, mala1546
Ethnologue	msa
GOST 7.75–97	маз 420
BPS	0030 3
SIL	MLI
Występowanie
Rozprzestrzenienie odmian języka malajskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wiki w języku malajskim Słownik języka malajskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język malajski używany w Malezji to bahasa Melayu („język malajski”) lub bahasa Malaysia („język malezyjski”), natomiast w Singapurze i Brunei przyjęto jedynie nazwę bahasa Melayu. Język malajski został ponadto zaadaptowany do roli języka urzędowego przez Indonezję w momencie uzyskania przez ten kraj niepodległości, a jego miejscowy wariant, czerpiący z malajskiej tradycji literackiej, otrzymał nazwę bahasa Indonesia (język indonezyjski). Indonezyjski jest najbardziej rozpowszechnioną odmianą malajskiego.

Malajski charakteryzuje się dużym stopniem dyglosji, tj. znacznym rozwarstwieniem ze względu na sferę użycia i idącą za tym silnie zarysowaną różnicą między językiem pisanym a mówionym (według jednego z badań większą niż np. w przypadku niemieckiego i japońskiego). Dialekty języka malajskiego cechują się różnym poziomem wzajemnej zrozumiałości. Do rangi standardu została wyniesiona odmiana johor-riau, związana z tradycją piśmienniczą sułtanatu Johor-Riau. W Indonezji ta sama forma odegrała kluczową rolę w rozwoju języka indonezyjskiego.

Malezja i Indonezja dzielą w dużej mierze zbliżony (choć nie tożsamy) język standardowy, największe podziały lingwistyczne ujawniają się natomiast w przypadku potocznych i regionalnych odmian języka, które są silnie zróżnicowane wewnętrznie, podobnie jak np. języki słowiańskie czy odmiany języka arabskiego. Z perspektywy typologii standardowy malajski (w tym indonezyjski) ma w dużej mierze charakter aglutynacyjny, lecz odmiany potoczne zbliżają się do typu izolującego (uproszczona morfosyntaktyka).

W lingwistyce funkcjonuje pojęcie języków malajskich, które oprócz języka malajskiego obejmuje szereg innych blisko spokrewnionych języków austronezyjskich. Na gruncie językoznawstwa nie wypracowano precyzyjnego rozróżnienia między językami malajskimi (odrębnymi językami austronezyjskimi) a różnymi dialektami j. malajskiego właściwego. Standard ISO 639-3 odnotowuje istnienie tzw. makrojęzyka malajskiego (kod: msa), w ramach którego grupuje szereg powiązanych języków malajskich.

W przeciwieństwie do wielu innych języków Azji Południowo-Wschodniej (choć zgodnie ze specyfiką języków austronezyjskich) malajski nie jest językiem tonalnym. Jest zapisywany alfabetem łacińskim, który w znacznej mierze wyparł pismo arabskie.

 

Najstarsza znana kamienna inskrypcja w języku staromalajskim została znaleziona na wyspie Sumatra. Zapis sporządzono w wariancie pisma grantha zwanym pallava. Pochodzi z VII wieku. Odkrycia tej inskrypcji dokonał w 1920 r. Holender M. Batenburg w Kedukan Bukit (region Sumatra Południowa), nad brzegiem Tatangu, dopływu rzeki Musi. Jest to niewielki kamień o rozmiarach 45 cm × 80 cm. Najstarszym zachowanym rękopisem w języku malajskim jest zaś Prawo Tanjung Tanah, tekst prawny przeznaczony dla ludu Minangkabau.

Do najstarszych zachowanych dokumentów malajskojęzycznych należą listy sułtana Abu Hayata(inne języki) z wyspy Ternate w archipelagu Moluków. Listy te sporządzono w latach 1521–1522 z zaadresowaniem do króla Portugalii. Język użyty w tych tekstach wykazuje znaczne wpływy obce, co świadczy o tym, że ich autor nie był rodowitym (ani w pełni biegłym) użytkownikiem języka malajskiego. Język ternate należy bowiem do rodziny zachodniopapuaskiej i nie jest spokrewniony z malajskim. W XVI wieku malajski był w użyciu jako język handlowy, ale nie służył w tym regionie jako język ojczysty.

Język malajski ma duże znaczenie jako lingua franca w regionie Azji Południowo-Wschodniej i wywarł wpływ na różne języki Indonezji, Malezji, Brunei, Filipin i południowej Tajlandii. Objął swoim zasięgiem region zwany Nusantarą, od Sumatry (na zachodzie) po wybrzeża zachodniej Nowej Gwinei (na wschodzie). Świadectwem jego historycznego prestiżu jest obecność pożyczek malajskich w tekstach starojawajskich, z których niektóre datowane są na wiek VIII n.e. W czasach przedkolonialnych pod dużym wpływem j. malajskiego znalazł się tagalog (tagalski), jeden z głównych języków Filipin. Pożyczki z j. malajskiego są obecne również w języku malgaskim. Wynika z tego, że przodkowie dzisiejszych Malgaszów znaleźli się w sferze wpływów malajskich bardzo wcześnie, bo jeszcze w I tysiącleciu n.e., zanim zdążyli dotrzeć do Afryki Wschodniej. Wskazuje to na ogromne, ugruntowane historycznie znaczenie j. malajskiego w roli źródła zapożyczeń i środka kontaktów międzyetnicznych. W językach zachodniej Indonezji wpływy malajskiego dosięgnęły cech morfosyntaktyki, gdzie niejednokrotnie doszło do daleko idących zmian, rzutujących na typologię tych języków. Malajski był wykorzystywany przez królestwo Śriwidźaja (VII–XI w.) na Sumatrze, a następnie przez państwa Bintan, Tumasik, Malakka, Johore i Riau.

Od XVI wieku źródłem informacji nt. języka malajskiego są m.in. klasyczne teksty malajskie – zbiór dawnych kronik, kodeksów i opowieści, sporządzonych w piśmie jawi, zmodyfikowanej wersji pisma arabskiego. Swój udział w rozwoju malajskiej tradycji literackiej miały ośrodki kulturowe takie jak Malakka i Johor-Riau. O ile język staromalajski cechował się obfitością pożyczek z sanskrytu, to w piśmiennictwie klasycznym zaczęły się pojawiać wpływy języka i filozofii arabskiej (np. słowa badan – „ciało”, dunia – „świat”, kabar – „wieści”, ilmu – „nauka”). Choć stosowany w nim język nie był jednolity (czerpał z różnych obszarów dialektalnych), to wypracował pewne konwencje stylistyczne i językowe, które odróżniały go od mówionych odmian języka malajskiego. Ugruntował się jako specyficzny styl literacki, o większym prestiżu niż ustne dialekty, a w czasach kolonialnych posłużył jako model dla oficjalnych form języka malajskiego.

Innym źródłem informacji lingwistycznych stały się spisy słów, opisy gramatyczne i zbiory tekstów opracowane przez wczesnych kolonistów. Najstarszą europejską listę słów sporządził w 1522 r. Włoch Antonio Pigafetta, uczestnik wyprawy Magellana. Słowa zostały zebrane na wyspie Ternate (lub Tidore) w Indonezji (archipelag Moluki, obecna prowincja Moluki Północne), co wskazuje na historyczną obecność języka malajskiego w tym zakątku świata. W 1603 r. Fryderyk de Houtman wydał listę słów malajskich, malgaskich i holenderskich, wraz z materiałami do nauki malajskiego.

Z perspektywy socjolingwistyki istniało kilka form języka malajskiego, którymi posługiwano się przed przybyciem pierwszych Europejczyków. Do tych socjolektów zaliczają się: literacki język malajski, malajski bazarowy i dialekty tradycyjne. Malajski bazarowy (zwany również niskim) nie miał jednej specyfiki gramatycznej, charakteryzował się różnymi cechami, których użycie było zapewne uzależnione od pochodzenia ich użytkowników. Można jednak wyróżnić szereg cech, które wyróżniają go na tle pozostałych form języka malajskiego. Są nimi: uproszczona morfologia (szersze wykorzystanie czasowników posiłkowych), często uproszczona fonologia, użycie orang („człowiek”) jako wykładnika liczby mnogiej w zaimkach osobowych, tworzenie konstrukcji dzierżawczych przy użyciu łącznika punya i szyku possessor-possessum (określnik dzierżawczy występuje przed rzeczownikiem określanym), uboższy zasób przyimków. Tradycyjne, autochtoniczne dialekty języka malajskiego, które tworzą kolejną kategorię jego odmian, w mniejszym stopniu uległy wpływom języków obcych.

W XVI i XVII w. malajski znalazł się w strefie wpływów europejskich. Stał się językiem chrześcijaństwa, zwłaszcza we wschodniej części archipelagu indonezyjskiego. W tym samym czasie zaczął być zapisywany alfabetem łacińskim i zaczerpnął liczne elementy słownictwa portugalskiego i holenderskiego. Są to np. słowa sepatu – „but”, topi – „kapelusz”, tempo – „czas” (z portugalskiego); duit – „pieniądze”, jelek – „brzydki”, bak – „zbiornik” (wczesne pożyczki holenderskie).

W Holenderskich Indiach Wschodnich język malajski był używany i promowany w szerokim zakresie domen życia publicznego. Pierwsze gazety w języku malajskim pojawiły się w Surabai (1856), a poza archipelagiem indonezyjskim – w Sri Lance (1869). W późniejszym okresie gazety indonezyjskie drukowano na Jawie i w Medanie. Na początku XX wieku dzieła lingwistyczne, które sporządził Charles Adriaan van Ophuijsen, przyczyniły się do standaryzacji języka malajskiego w Indonezji. Pisarz Raja Ali Haji stworzył gramatykę i słownik języka malajskiego, stał się także głównym informatorem podczas prac nad słownikiem malajsko-holenderskim. Polityka holenderskiego rządu kolonialnego, który stronił od popularyzacji języka niderlandzkiego, była oparta na idei, że liczba Indonezyjczyków władających holenderskim powinna pozostać niska. W związku z tym język ten znajdował się poza zasięgiem miejscowej ludności archipelagu, a większe znaczenie przypisywano malajskiemu.

Na pierwszą połowę XX wieku datuje się wzrost rozwoju technicznego i gospodarczego Indonezji, a także powstanie indonezyjskiego nacjonalizmu. W 1928 r. doszło do złożenia Przysięgi Młodzieży(inne języki) i afirmacji języka malajskiego (od tej chwili zwanego indonezyjskim) jako języka państwowego. W 1945 r. indonezyjski został wyniesiony do rangi języka narodowego. Język indonezyjski rozwija się do dziś i przejmuje elementy indonezyjskich języków regionalnych. Niezależnie od tego na terenie Indonezji wciąż istnieją liczne dialekty i odmiany miejscowe, w tym szereg form uważanych za kreolskie (wywodzących się z handlowej odmiany malajskiego) – należą do nich np. malajski wyspy Ternate, malajski miasta Manado czy malajski amboński. Przypuszczalnie stanowią pochodną jednej kontaktowej odmiany języka (Eastern Indonesia Trade Malay), która powstała w północnych Molukach lub w archipelagu Banda, a następnie rozprzestrzeniła się poza swój region pod wpływem znaczenia tych wysp w handlu korzennym. Potoczne odmiany indonezyjskiego (silnie zróżnicowane) stopniowo wypierają inne języki kraju.

W Malezji przyjęcie malajskiego w roli języka narodowego okazało się znacznie trudniejsze niż w Indonezji. O ile językiem tym władało 80% mieszkańców kraju, to stosunkowo niewielka część ludności znała jego standardową formę (w komunikacji codziennej przeważały lokalne dialekty, często bardzo odrębne od języka literackiego, a ludność pochodzenia chińskiego i indyjskiego posługiwała się bazarową formą malajskiego). Jednocześnie malajski musiał konkurować z angielskim, który dominował w nauce, technice czy mediach; ponadto ten drugi był (i nadal jest) językiem o znaczeniu światowym. Brak odpowiednich materiałów i wyrazów technicznych w języku narodowym stał się przeszkodą dla powodzenia edukacji wyższej, zarówno w Malezji, jak i Indonezji. Wcześniejszy rozwój języka indonezyjskiego sprawił, że w standaryzacji malajskiego w Malezji znaczny udział miały modele indonezyjskie (w zakresie materiałów edukacyjnych, terminologii i tradycji literackiej). Sytuację językową w kraju dodatkowo komplikuje fakt obecności mniejszości chińskiej i mniej licznej indyjskiej.

Po odłączeniu się Singapuru od Federacji Malajskiej w 1965 r. malajski pozostał językiem narodowym. Statusem języka urzędowego objęto jednak cztery języki: angielski, malajski, mandaryński i tamilski. Singapur to kraj zróżnicowany etnicznie. Większość Singapurczyków jest pochodzenia chińskiego, a malajski stanowi język ojczysty dla 15% ludności kraju. W Singapurze odnotowano wzrost użycia angielskiego wśród rodzin malajskich, na niekorzyść języka ojczystego. Malajski (w odmianie standardowej) jest także językiem urzędowym Brunei Darussalam, jednakże dużą rolę w kraju odgrywa również język angielski. W roli lingua franca przyjął się natomiast odrębny, lokalny dialekt języka malajskiego. W Timorze Wschodnim indonezyjski był wyłącznym językiem edukacji i w niepodległym kraju wciąż ma wysoką rangę społeczną.

Język malajski zapisuje się współcześnie pismem łacińskim. W przeszłości było znane pismo pochodzenia indyjskiego. Wraz z nadejściem islamu (XIV–XV w.) ukształtowała się lekko zmodyfikowana wersja pisma arabskiego, zwana jawi. Pismo arabskie wciąż jest wykorzystywane, aczkolwiek w ograniczonym zakresie (w Malezji i Brunei). Poniższe zestawienie przedstawia wykaz różnic w malajskiej i polskiej wymowie poszczególnych liter alfabetu łacińskiego (litery pominięte są w obu językach wymawiane tak samo):

• A może oznaczać samogłoskę centralną lub tylną (jak w polskim)
• C = polskie „ć”
• E może oznaczać samogłoskę półotwartą (jak w polskim) lub półprzymkniętą (jak w polskim między spółgłoskami miękkimi), może też oznaczać szwę [ə]
• H jest głoską krtaniową jak w j. angielskim (w polskim miękkopodniebienną), bezdźwięczną; w wygłosie niewymawiane
• J = polskie „dź”
• Kh = polskie „ch”
• Ng miękkopodniebienne jak w polskim słowie „ręka” ['rεŋka]
• Ny = polskie „ń”
• Q oznacza spółgłoskę języczkową (polskie „k” jest miękkopodniebienne)
• R może oznaczać spółgłoskę drżącą (jak w polskim) lub uderzeniową (występuje w j. polskim przy mniej starannej wymowie)
• Sy = polskie „ś”
• V może oznaczać głoskę wargowo-zębową dźwięczną szczelinową (jak polskie „w”) lub wargowo-zębową dźwięczną półotwartą
• W = polskie „ł”
• Y = polskie „j”

Oprócz spół- i samogłosek występują też dyftongi.

W piśmie jawi ukazywała się niegdyś gazeta „Utusan Melayu”. W sułtanacie Brunei pismo jawi jest promowane jako element tożsamości narodowej i istnieje wymóg jego użycia w przestrzeni publicznej (na znakach drogowych, tablicach reklamowych i szyldach).

Z punktu widzenia lingwistyki formy języka malajskiego używane w Singapurze, Brunei i Malezji oraz język narodowy Indonezji tworzą ten sam język. Jego standardowe (literackie) formy są do siebie zbliżone i wzajemnie zrozumiałe. Dodatkowo różnice między standardem z Malezji a krajowymi odmianami z Brunei i Singapuru są wyjątkowo nieznaczne. Malajski jest zatem wliczany w poczet języków policentrycznych, czyli takich, które mają więcej niż jedną odmianę narodową i standardową .

Różnice między odmianami standardowymi z Malezji i Indonezji dotyczą cech leksyki, wymowy i łączliwości morfologicznej. W zakresie słownictwa indonezyjski odróżnia się większym zasobem zapożyczeń z jawajskiego oraz niderlandzkiego. Przykładowo słowo „poczta” w Malezji to pejabat pos, a w Indonezji – kantor pos (postkantoor po niderlandzku znaczy „poczta”). Jawajczycy stanowią największą grupę etniczną Indonezji, a język jawajski jest najbardziej istotnym spośród lokalnych źródeł wpływów. Historycznie istniały również różnice w szacie ortograficznej obu standardów. We wczesnej ortografii indonezyjskiej dźwięk „u” był reprezentowany przez „oe”, tak jak w niderlandzkim, do momentu reformy w 1947 r. Dźwięk „ć” w malezyjskim oddawany jest przez „c”, a w indonezyjskim do pocz. lat 70. XX w. był zapisywany jako „tj”. W 1972 roku wprowadzono reformę pisowni, która ujednoliciła sposób zapisu w Malezji i Indonezji. W niepodległej Indonezji międzynarodowy angielski urósł do rangi najważniejszego języka obcego i kluczowego źródła innowacji językowych, wypierając w tej roli dotychczasowy niderlandzki.

Zjawisko wzajemnej zrozumiałości dotyczy przede wszystkim narodowych standardów, które znajdują zastosowanie w piśmiennictwie i oficjalnych sferach życia, choć nie funkcjonują w swobodnej praktyce językowej (zob. dyglosja). Dużo słabszym poziomem wzajemnej zrozumiałości charakteryzują się odmiany potoczne i regionalne, które są znacznie silniej zróżnicowane wewnętrznie niż standardy języka malajskiego. Bariera językowa dotyczy chociażby konsumpcji mediów, co objawia się np. słabą zrozumiałością indonezyjskich seriali telewizyjnych dla odbiorców malezyjskich. Istnieje tendencja do coraz silniejszego oddalania się indonezyjskiego od malajskiego z krajów ościennych. Przyczyniają się do tego kwestie tożsamości narodowej, współistnienie indonezyjskiego z licznymi językami etnicznymi oraz większa styczność z krajowymi środkami masowego przekazu. Od momentu ustanowienia Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia(inne języki) w 1972 r. wysiłki na rzecz koordynacji rozwoju języka standardowego ograniczają się do harmonizacji aspektów ortografii i terminologii.

Indonezyjczycy zwykle podkreślają odrębność języka indonezyjskiego od odmian malajskiego z sąsiednich krajów. W kontekście indonezyjskim nazwa „język malajski” określa jeden z języków regionalnych kraju, tj. rodzimy język ludności zamieszkującej Sumatrę i archipelag Riau.

• języki Malezji

• K. Alexander Adelaar: Contact languages in Indonesia and Malaysia other than Malay. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 695–711, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.695. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 645902941. (ang.).
• K. Alexander Adelaar. Malay: a short history. „Oriente Moderno”. 19 (80) (2), s. 225–242, 2000. ISSN 0030-5472. JSTOR: 25817713. (ang.). 
• K. Alexander Adelaar: Structural diversity in the Malayic subgroup. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 202–226. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 0-7007-1286-0. OCLC 53814161. (ang.).
• K. Alexander Adelaar: The Indonesian migrations to Madagascar: making sense of the multidisciplinary evidence. W: Truman Simanjuntak, Ingrid H.E. Pojoh, Mohammad Hisyam (red.): Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium. Jakarta: LIPI Press, 2006, s. 205–232. ISBN 979-26-2436-8. OCLC 73745051. (ang.).
• K. Alexander Adelaar: Dialects of Malay/Indonesian. W: Charles Boberg, John Nerbonne, Dominic Watt (red.): The Handbook of Dialectology. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2018, s. 571–579. ISBN 978-1-118-82759-8. OCLC 1022117457. (ang.).
• Mukhlis Abu Bakar: Between Hopes and Reality: The Development of the Malay Language and its Community of Speakers in Singapore. W: Zainul Abidin Rasheed, Wan Hussin Zoohri, Norshahril Saat (red.): Beyond Bicentennial: Perspectives On Malays. Singapore: World Scientific Publishing, 2020, s. 215–232. DOI: 10.1142/9789811212512_0010. ISBN 978-981-12-1252-9. OCLC 1122928650. (ang.).
• Jean A. Berlie. Notes on East Timor: Languages and Education. „Asian Journal of Social Science”. 36 (3–4), s. 629–637, 2008. DOI: 10.1163/156853108X327119. ISSN 1568-4849. OCLC 9976079424. JSTOR: 23654989. (ang.). 
• John Bowden. Language Contact and Metatypic Restructuring in the Directional System of North Maluku Malay. „Concentric: Studies in Linguistics”. 31 (2), s. 133–158, 2005-12. DOI: 10.6241/concentric.ling.200512_31(2).0006. OCLC 1291812763. [dostęp 2021-06-18]. (ang.). 
• Susanna Cumming: Functional Change: The Case of Malay Constituent Order. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1991, seria: Discourse Perspectives on Grammar 2. DOI: 10.1515/9783110864540. ISBN 978-3-11-086454-0. OCLC 841171309. (ang.).
• Soenjono Dardjowidjojo, Hasan Alwi, Hans Lapoliwa, Anton M. Moeliono: Tata bahasa baku bahasa Indonesia. Wyd. 2. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1993. ISBN 979-407-177-3. OCLC 760660411. [dostęp 2023-03-23]. (indonez.).
• Maya Khemlani David: The Linguistic Scenario in the Temuan Community. W: R. Elangaiyan, R. McKenna Brown, Nicholas D.M. Ostler, Mahendra K. Verma (red.): Vital voices: endangered languages and multilingualism: proceedings of the Tenth FEL Conference, CIIL, Mysore, India, 25–27 October, 2006. Bath / Mysore: Foundation for Endangered Languages / Central Institute of Indian Languages, 2007, s. 127–134, seria: Central Institute of Indian Languages publication 572. ISBN 978-0-9538248-8-5. OCLC 183162621. (ang.).
• Will Derks: Sastra Pedalaman: Pusat-Pusat Sastra Lokal dan Regional. W: Keith Foulcher, Tony Day (red.): Sastra Indonesia Modern: Kritik Postkolonial. Koesalah Soebagyo Toer, Monique Soesman (tłum.). Wyd. popr. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia/KITLV, 2008, s. 401–430. ISBN 978-87-94615-61-7. (indonez.).
• Picus Sizhi Ding: Tone languages. W: Philipp Strazny (red.): Encyclopedia of Linguistics. T. 2: M–Z. New York–Abingdon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 1117–1120. DOI: 10.4324/9780203319208. ISBN 978-1-57958-451-1. OCLC 55679645. (ang.).
• Liaw Yock Fang: Bahasa Melayu dan Bahasa Indonesia: Persamaan dan Perbedaan. W: Abdul Rozak Zaidan, Dedi Puryadi, Abdul Gaffar Ruskhan, Sutejo, Saksono Prijanto (red.): Peranan bahasa dan sastra Indonesia/Melayu dalam pembinaan masyarakat madani. Jakarta: Departemen Pendidikan Nasional, 2003, s. 54–78. ISBN 979-685-296-9. OCLC 52269438. [dostęp 2024-03-01]. (indonez.).
• Jozef Genzor: Jazyky sveta: história a súčasnosť. Wyd. 1. Bratislava: Lingea, 2015. ISBN 978-80-8145-114-0. OCLC 950004358. (słow.).
• David Gil: Reflexive Anaphor Or Conjunctive Operator: Riau Indonesian Sendiri. W: Peter Cole, Gabriella Hermon, C.-T. James Huang (red.): Long Distance Reflexives. Bingley: Emerald Group Publishing, 2001, s. 83–117, seria: Syntax and Semantics 33. DOI: 10.1163/9781849508742_004. ISBN 978-0-12-613533-6. ISBN 978-1-84950-874-2. OCLC 54379590. (ang.).
• David Gil: Dual heritage: The story of Riau Indonesian and its relatives. W: David Gil, Antoinette Schapper (red.): Austronesian Undressed: How and why languages become isolating. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2020, s. 119–212, seria: Typological Studies in Language 129. DOI: 10.1075/tsl.129.03gil. ISBN 978-90-272-6053-6. LCCN 2020032619. OCLC 1195817942. (ang.).
• Charles E. Grimes: Indonesian—the official language of a multilingual nation. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 719–727, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.719. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. (ang.).
• Wong Hoy-Kee. The Development of a National Language in Indonesia and Malaysia. „Comparative Education”. 7 (2), s. 73–80, 1971. DOI: 10.1080/0305006710070204. ISSN 0305-0068. OCLC 9971666113. JSTOR: 3098257. (ang.). 
• Rodolfo Jacobson: In Search of Status: Bahasa Malaysia for National Unification. W: Ulrich Ammon, Marlis Hellinger (red.): Status Change of Languages. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1992, s. 200–226, seria: Grundlagen der Kommunikation und Kognition / Foundations of Communication and Cognition. DOI: 10.1515/9783110851625.200. ISBN 978-3-11-012668-6. ISBN 978-3-11-085162-5. OCLC 853268440. (ang.).
• Natalia Laskowska: Malajskość, język malajski, język malezyjski – kilka uwag o wytwarzaniu tożsamości narodowej. W: Maciej Klimiuk (red.): Azja i Afryka. Religie – kultury – języki. Warszawa: Wydział Orientalistyczny, Uniwersytet Warszawski, 2013, s. 13–20. ISBN 978-83-903188-6-8. OCLC 860546552. [dostęp 2024-03-09].
• Hiroki Nomoto, Isamu Shoho: Voice in relative clauses in Malay: A comparison of written and spoken language. W: Yuji Kawaguchi, Toshihiro Takagaki, Nobuo Tomimori, Yoichiro Tsuruga (red.): Corpus-Based Perspectives in Linguistics. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2007, s. 353–370, seria: Usage-Based Linguistic Informatics 6. DOI: 10.1075/ubli.6.24nom. ISBN 978-90-272-3318-9. OCLC 233595296. (ang.).
• Asmah Haji Omar: The Linguistic Scenery in Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Ministry of Education, Malaysia, 1992. ISBN 978-983-62-2403-3. OCLC 28648708. (ang.).
• Asmah Haji Omar: Malay as a pluricentric language. W: Michael G. Clyne (red.): Pluricentric Languages: Differing Norms in Different Nations. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1992, s. 401–420, seria: Contributions to the Sociology of Language 62. DOI: 10.1515/9783110888140.401. ISBN 978-3-11-088814-0. ISBN 978-3-11-012855-0. OCLC 858282330. (ang.).
• Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009. OCLC 6002898562. [dostęp 2022-09-02]. (ang.).
• Ellen Rafferty. Languages of the Chinese of Java—An Historical Review. „The Journal of Asian Studies”. 43 (2), s. 247–272, 1984-02. DOI: 10.2307/2055313. ISSN 1752-0401. OCLC 6015449359. [dostęp 2022-11-26]. (ang.). 
• Fathu Rahman: Bahasa Melayu menuju bahasa PBB: Suatu gagasan awal. W: Mohd Azurin Othman, Hajah Norati Bakar (red.): Prosiding Kongres Antarabangsa Bahasa dan Budaya. T. 2. Berakas, Negara Brunei Darussalam: Dewan Bahasa dan Pustaka Brunei, Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan, 2011, s. 122–134. ISBN 978-99917-0-808-9. OCLC 808809891. (malajski).
• Sonja Riesberg, Janina Kalbertodt, Stefan Baumann: On The Perception Of Prosodic Prominences And Boundaries In Papuan Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 389–414. DOI: 10.5281/zenodo.1402559. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. (ang.).
• Mukul Saxena: Lifestyle Diglossia and Mobile: Ethnography of Multilingual Interaction. W: Xu Xiaoge (red.): Handbook of Research on Human Social Interaction in the Age of Mobile Devices. Hershey: IGI Global, 2016, s. 49–60, seria: Advances in Human and Social Aspects of Technology. DOI: 10.4018/978-1-5225-0469-6.ch003. ISBN 978-1-5225-0469-6. ISBN 978-1-5225-0470-2. OCLC 952185211. (ang.).
• James Neil Sneddon: The Indonesian Language: Its History and Role in Modern Society. Sydney: University of New South Wales Press, 2003. ISBN 0-86840-598-1. OCLC 54106302. (ang.).
• Uri Tadmor: Malay-Indonesian and Malayic languages. W: Philipp Strazny (red.): Encyclopedia of Linguistics. T. 2: M–Z. New York–Abingdon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 644–647. DOI: 10.4324/9780203319208. ISBN 978-1-57958-451-1. OCLC 55679645. (ang.).
• Uri Tadmor: Kontroversi asal-usul bahasa Melayu-Indonesia. W: Yassir Nasanius (red.): PELBBA 18: Pertemuan Linguistik Pusat Kajian Bahasa dan Budaya Atma Jaya Kedelapan Belas. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia, 2007, s. 195–232. ISBN 978-979-461-673-4. OCLC 254961104. (indonez.).
• Uri Tadmor: Grammatical borrowing in Indonesian. W: Yaron Matras, Jeanette Sakel (red.): Grammatical Borrowing in Cross-Linguistic Perspective. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2007, s. 301–328, seria: Empirical Approaches to Language Typology 38. DOI: 10.1515/9783110199192.301. ISBN 978-3-11-019919-2. OCLC 503443424. (ang.).
• Uri Tadmor: Malay-Indonesian. W: Bernard Comrie (red.): The World’s Major Languages. Wyd. 2. Abingdon–New York: Routledge, 2009, s. 791–818. DOI: 10.4324/9780203301524. ISBN 978-1-134-26156-7. OCLC 282550660. (ang.).
• Lars S. Vikør: Principles of corpus planning – as applied to the spelling reforms of Indonesia and Malaysia. W: Ernst H. Jahr (red.): Language Conflict and Language Planning. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1993, s. 279–298, seria: Trends in Linguistics. Studies and Monographs 72. DOI: 10.1515/9783110886580.279. ISBN 978-3-11-088658-0. OCLC 647030490. (ang.).
• Janet Y. Yong: Malay/Indonesian speakers. W: Michael Swan, Bernard Smith (red.): Learner English: A Teacher’s Guide to Interference and Other Problems. Wyd. 2. Cambridge University Press, 2001, s. 279–295. ISBN 978-0-521-77939-5. OCLC 45008558. (ang.).

Słowniki

• Pusat Rujukan Persuratan Melayu [online], Dewan Bahasa dan Pustaka [dostęp 2024-03-09]  (malajski).strona główna serwisu
• A.E.A.E. Coope A.E.A.E., Malay-English, English-Malay Dictionary, New York: Hippocrene Books, 1993, ISBN 0-7818-0103-6, OCLC 27845056 [dostęp 2024-03-09]  (malajski • ang.).brak strony (książka)