Czasownik: Część mowy

Czasownik – część mowy służąca do przedstawiania dziejących się czynności oraz zachodzących stanów.

W zdaniu tworzy orzeczenie. Czasowniki są nazwami czynności, jakie wykonują w danym czasie istoty żywe, narzędzia lub maszyny, oraz nazwami stanów, w jakich te istoty albo przedmioty się znajdują.

Nie w każdym języku da się wyróżnić jasną klasę czasowników (na przykład w języku japońskim przymiotniki mają wiele właściwości charakterystycznych dla czasowników).

Podział czasowników

Czasowniki można podzielić na:

  • czynnościowe (np. pisać, kreślić)
  • stanowe, statyczne (np. spać, blednąć)
  • posiłkowe.

W ostatniej grupie czasowników wyróżnia się:

  • fazowe (np. zacząć, przestać)
  • limitywne (np. mieć; „miał umrzeć”)
  • modalne (np. móc, mieć, musieć)
  • łącznikowe (np. być, stawać się).

Czasownik w języku polskim

Odmiana

W języku polskim czasownik odmienia się przez:

Nieosobowe formy

W języku polskim czasowniki tworzą formy nieosobowe, w których nie można określić osoby (podmiotu):

  • bezokolicznik – np. jeść, wlec
  • nieosobowa forma czasownika zakończona na -no, -to – np. jedzono, umyto
  • nieosobowa forma czasu teraźniejszego typu: mówi się, robi się – np. W szkole mówi się o egzaminach
  • imiesłowy.

Aspekt

Aspekt w języku polskim sygnalizuje, czy czynność została wykonana, czy się ją nadal wykonuje. W czasie przyszłym zawiera informację, czy podmiot będzie miał zamiar ją skończyć, czy tylko zacząć.

Wyróżnia się czasowniki w formie aspektowej:

  • niedokonanej – informują, że czynność (stan) trwa, trwała lub będzie trwała i nie została, ani nie zostanie zakończona, np. robiłem, robię, będę robiła; odkurzałem, odkurzam, będę odkurzać
  • dokonanej – informują, że czynność została lub zostanie zakończona, np. zrobiłem, zrobię; odkurzyłem, odkurzę.

Imiesłowy

Iteratywność

W systemach gramatycznych niektórych języków (w tym m.in. języka polskiego) wyróżnia się ponadto czasowniki jednokrotne, np. chodzić, czytać, spać, oraz wielokrotne (tzw. iterativa), np. chadzać, czytywać, sypiać.

Imiesłowy

W wielu językach indoeuropejskich niektóre formy czasowników (imiesłów, rzeczownik odczasownikowy) przybierają pewne cechy uznawane za typowe dla innych części mowy. Dla przykładu polskie formy imiesłowu przymiotnikowego czynnego (mieszkający, czytający itp.) uważane są za formy czasownikowe, jednak odmieniają się przez przypadki jak przymiotniki (mieszkającego, czytającemu itp.). Podobnie formy imiesłowu przymiotnikowego biernego (zbudowany, robiony itp.) mają cechy przymiotników i także odmieniają się przez przypadki. Analogiczna sytuacja występuje także w innych językach, na przykład angielskie building (budowla, budujący), niemieckie Essen (jedzenie) i essen (jeść).

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Tags:

Czasownik Podział czasownikówCzasownik w języku polskimCzasownik IteratywnośćCzasownik ImiesłowyCzasownik Zobacz teżCzasownik PrzypisyCzasownik BibliografiaCzasownikCzęść mowyOrzeczenie (językoznawstwo)Zdanie

🔥 Trending searches on Wiki Polski:

Fryderyk ChopinKompot (narkotyk)Magdalena BoczarskaMaciej ZientarskiAlfabetChatGPTPokolenie ZMapy GoogleTłumacz GoogleStellantisMikołaj KopernikZbrodnia katyńskaAdam HloušekWojewództwo śląskieAssassin’s Creed (seria)Krzysztof KolumbThe Last of UsJuan BoschWłodzimierz KarpińskiPedro PascalFaszyzmLove Island. Wyspa miłościRzeczpospolita Obojga NarodówZielona GóraMara SalvatruchaAndrew TateNeymarGrecjaStepan BanderaWisława SzymborskaPuchar Ligi Angielskiej w piłce nożnejLista państw świata według PKB nominalnegoRonaldinhoManchester United F.C.RzymLista państw AfrykiRoman PolańskiJoanna SzalonaLista państw świata według liczby ludnościDaniel OlbrychskiDwanaście prac HeraklesaWęgryCharles MansonKubaScjentologiaIzabela I KatolickaMaite PerroniPlatforma ObywatelskaCarl Ferdinand AppunJimmy CarterWiedeńKarel ČurdaII RzeczpospolitaIzraelŁódźRobert KubicaLista filmów Filmowego Uniwersum MarvelaTu bije serce Europy! Wybieramy hit na Eurowizję! (2023)SzwecjaMiG-31ŁacinaMagdalena BiejatGeneral Dynamics F-16 Fighting FalconLista państw świata według PKB (parytet siły nabywczej) per capitaIzabela z AsturiiDoradaLech WałęsaBTR-50Gorzkie żaleZmierzch (cykl)Karabinek GrotSkoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 2023Stan wojenny w Polsce (1981–1983)FC BarcelonaWołodymyr ZełenskiBielsko-BiałaJózef Franczak🡆 More