ସଂସ୍କୃତ

ସଂସ୍କୃତ
संस्कृतम् saṃskṛtam
ଅଞ୍ଚଳ	ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆ (ପୁରାତନ ଓ ମଧ୍ୟଯୁଗ), ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବ ଏସିଆର ଅଂଶ (ମଧ୍ୟଯୁଗ)
ମାତୃଭାଷୀ	ପ୍ରକାଶନରେ ଅସୁବିଧା: ଅଜଣା ଚିହ୍ନ "୨" ।
	ଇଣ୍ଡୋ-ଇଉରୋପୀୟ ଇଣ୍ଡୋ-ଇରାନୀୟ ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ସଂସ୍କୃତ
	କୌଣସି ମୂଳ ଲିପି ନାହିଁ ଦେବନାଗରୀରେ ସାଧାରଣତଃ ଲେଖାଯାଏ, ବିଭିନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମୀ-ଆଧାରିତ ଲିପି, ଏବଂ ଲାଟିନ ଲିପି
ଆଧିକାରିକ ସ୍ଥିତି
କେଉଁଠି ରାଜଭାଷା:	ଭାରତ ଭାରତର ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଓ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଭାରତର ୨୨ ଗୋଟି ଅନୁସୂଚିତ ଭାଷାଗୁଡ଼ିକ ଭିତରୁ ଏକ
ଭାଷା କୋଡ୍
ISO ୬୩୯-୧	sa
ISO ୬୩୯-୨	san
ISO ୬୩୯-୩	san

ସଂସ୍କୃତ ସାଧାରଣତଃ ଅନେକ ପୁରୁଣା ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ଭାଷା ପ୍ରକାରକୁ ସୂଚାଏ । ଏହାର ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ହେଉଛି ଋକବେଦରେ ମିଳୁଥିବା ବୈଦିକ ସଂସ୍କୃତ । ତାହା ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୧୫୦୦ ମସିହାରୁ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୧୨୦୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ରଚନା କରାଯାଇଥିବା ୧,୦୨୮ଟି ଶ୍ଳୋକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଓ ଏସବୁକୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଉତ୍ତର ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରୁ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଆଡ଼କୁ ପୂର୍ବମୁଖୀ ହୋଇ ପ୍ରବାସ କରୁଥିବା ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ଜନଜାତିମାନେ ରଚନା କରିଥିଲେ । ବୈଦିକ ସଂସ୍କୃତ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରାଚୀନ ଭାଷାମାନଙ୍କ ସହ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ କରିବା ବେଳେ ପ୍ରଥମ କରି ଭେଟିଥିବା ଗଛ ଏବଂ ପଶୁମାନଙ୍କ ନାମ ମଧ୍ୟ ଆହରଣ କରିଥିଲା । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରାଚୀନ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷାଗୋଷ୍ଠୀ ସଂସ୍କୃତର ଧ୍ୱନିବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଗଠନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲେ । "ସଂସ୍କୃତ" ମଧ୍ୟ ଅତି ସାଧାରଣ ଭାବେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତକୁ ସୂଚାଏ । ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତ ଏକ ୧ମ ମସିହାର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବା ଏବଂ ପ୍ରାଚୀନ ବ୍ୟାକରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ପାଣିନୀଙ୍କ ଅଷ୍ଟାଧ୍ୟାୟୀଦ୍ୱାରା ("ଆଠଟି ଅଧ୍ୟାୟ") ମାନକୀକରଣ ହୋଇଥିଲା । କାଳିଦାସ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାଟ୍ୟକାର ଓ ସେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତରେ ଲେଖୁଥିଲେ । ଆଧୁନିକ ଗଣିତର ମୂଳଦୁଆ ପ୍ରଥମେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିଲା । ତେବେ ସଂସ୍କୃତରେ ରଚିତ ଦୁଇ ପ୍ରମୁଖ ମହାକାବ୍ୟ ମହାଭାରତ ଏବଂ ରାମୟଣ ବିଭିନ୍ନ ମୌଖିକ କାହାଣୀ ବର୍ଣ୍ଣନା ଶୈଳୀରେ ରଚିତ ଓ ଏହି ସଂସ୍କୃତକୁ ମହାକାବ୍ୟ ସଂସ୍କୃତ କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏହା ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୪୦୦ରୁ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୩୦୦ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତର ପ୍ରାୟ ସମସାମୟିକ ଥିଲା । ଏହା ପର ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତ ପରମ୍ପରାବଦ୍ଧ ହୋଇ ପ୍ରଥମ ଭାଷା ଭାବରେ ଶିଖାଯିବା ବନ୍ଦ ହେଲା ଏବଂ ଶେଷରେ ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଭାଷା ଭାବରେ ବିକଶିତ ହେବା ବନ୍ଦ ହେଲା ।