Шпански Јазик
Шпански јазик (español) или познат како кастиљски јазик (lengua castellana) — романски јазик од групата на ибероромански јазици.
Јазикот се развил од неколку јазици и дијалекти кои се зборувале во централниот дел на Пиринејскиот Полуостров во IX век. Јазикот постепено се зголемувал и се приширувал со експанзијата на Кралството Кастиља.
| шпански јазик кастиљски јазик | |
|---|---|
| español, castellano | |
| Изговор | шпански изговор: [espaˈɲol], шпански изговор: [kasteˈʎano] |
| Застапен во | Јужна Европа, Латинска Америка |
| Говорници | Мајчин јазик: 329 милиони до 400 милиони. 500 милиони како прв или втор јазик. |
| Јазично семејство | индоевропско
|
| Писмо | шпанска азбука |
| Статус | |
| Службен во | 21 земја Меѓународни организации:
|
| Регулативен орган | Здружение на академии за шпанскиот јазик |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | es |
| ISO 639-2 | spa |
| ISO 639-3 | spa |
| Linguasphere | 51-AAA-b |
 | |
| шпански јазик |
|---|
| Дон Кихот, драгоцено дело во шпанската книжевност. |
| азбука · фонологија · историја · правопис дијалекти |
| Граматика |
| показни зборови · именки · заменки придавки · предлози · прилози глаголи (сврзници · неправилни глаголи) |
.jpg)
Соврмениот кастиљски јазик се развил со прераспоредување на согласките, процес кој започнал во XV век. Јазикот постепено почнал да создава нови зборови, како од домашно, така и од странско потекло. Јазикот станал значаен со шпанската колонизација на Америка, Африка и делови од Азија - колонизација која била предводена од Шпанската империја во периодот од 15 до XIX век. Во тој период јазикот станал најзначаен јазик за владата и трговијата.
Географска распространетост
Кастиљскиот е признат како службен во над 20 држави и поголем број меѓународни организации. Во следната табела е наведено присуството на шпанскиот по држави.
| држава | население | шпанскиот како мајчин јазик | шпанскиот како втор јазик во држави каде шпанскиот е службен, или како странски јазик во држави каде не е службен | Процент на шпански говорници од населението | Вкупно шпански говорници |
|---|---|---|---|---|---|
 Мексико | 112.336.538 | 104.135.971 | 6.515.519 | 98,5% | 110.651.490 |
 САД | 307.006.550 | 35.468.501 | 14.531.499 | 16.3% | 50.000.000 |
 Шпанија | 47.150.819 | 41.964.229 | 4.620.780 | 98,8% | 46.585.009 |
 Колумбија | 46.240.000 | 45.740.000 | 130.080 | 99,2% | 45.870.080 |
 Аргентина | 40.900.496 | 36.333.605 | 4.321.488 | 99,4% | 40.655.093 |
 Венецуела | 29.434.660 | 28.357.707 | 725.281 | 98,8% | 29.081.444 |
 Перу | 29.797.694 | 25.059.861 | 744.942 | 86,6% | 25.804.803 |
 Чиле | 17.291.300 | 17.041.797 | 85.914 | 99,3% | 17.127.711 |
 Еквадор | 14.306.000 | 11.907.200 | 2.126.986 | 98,1% | 14.034.186 |
 Гватемала | 14.361.666 | 8.617.000 | 3.116.482 | 86,4% | 12.408.479 |
 Куба | 11.235.863 | 11.235.863 | 99,4% | 11.168.448 | |
 Доминиканска Република | 10.225.000 | 10.006.500 | 177.600 | 99,6% | 10.184.100 |
 Боливија | 10.426.154 | 6.047.169 | 3.117.420 | 87,9% | 9.164.589 |
 Хондурас | 8.215.313 | 8.007.563 | 125.597 | 99,0% | 8.133.160 |
 Ел Салвадор | 6.183.002 | 6.168.902 | 99,7% | 6.164.453 | |
 Франција | 65.821.885 | 440.106 | 5.721.380 | 9,4% | 6.161.486 |
 Никарагва | 5.822.000 | 5.331.876 | 315.464 | 97,0% | 5.647.340 |
 Мароко | 31.759.997 | 20.000 | 5.480.000 | 17,32% | 5.500.000 |
 Бразил | 190.732.694 | 460.018 | 5.000.000 | 2,86% | 5.460.018 |
 Костарика | 4.615.646 | 4.530.228 | 48.493 | 99,2% | 4.578.721 |
 Парагвај | 6.460.000 | 3.682.200 | 446.145 | 69,5% | 4.489.700 |
 Порторико | 3.998.000 | 3.802.098 | 147.926 | 98,8% | 3.950.024 |
 Обединето Кралство | 62.041.708 | 184.867 | 3.737.633 | 6,4% | 3.922.500 |
 Уругвај | 3.372.000 | 3.221.800 | 113.108 | 98,9% | 3.334.908 |
 Панама | 3.508.000 | 3.006.957 | 258.991 | 93,1% | 3.265.948 |
 Филипини | 94.013.200 | 2.930 | 3.013.843 | 3,2% | 3.016.773 |
 Германија | 81.802.000 | 178.976 | 2.527.996 | 3,3% | 2.706.972 |
 Италија | 60.605.053 | 422.249 | 1.968.320 | 3,5% | 1.635.976 |
 Екваторска Гвинеја | 1.170.308 | 1.683 | 1.057.446 | 90,5% | 1.059.129 |
 Канада | 33.212.696 | 909.000 | 92.853 | 3% | 1.001.853 |
 Португалија | 10.636.888 | 9.570 | 727.282 | 6,9% | 737.026 |
 Холандија | 16.665.900 | 59.578 | 622.516 | 4,1% | 682.094 |
 Белгија | 10.918.405 | 85.990 | 515.939 | 5,5% | 601.929 |
 Романија | 22.246.862 | 544.531 | 2,4% | 544.531 | |
 Шведска | 9.045.389 | 101.472 | 442.601 | 6% | 544.073 |
 Австралија | 21.007.310 | 106.517 | 374.571 | 2,3% | 481.088 |
 Полска | 38.500.696 | 316.104 | 0,8% | 316.104 | |
 Австрија | 8.205.533 | 267.177 | 3,3% | 267.177 | |
 Брег на Слоновата Коска | 20.179.602 | 235.806 | 1,2% | 235.806 | |
 Алжир | 33.769.669 | 223.000 | 0,7% | 223.379 | |
 Данска | 5.484.723 | 219.003 | 4% | 219.003 | |
 Израел | 7.112.359 | 130.000 | 45.231 | 2,5% | 175.231 |
 Јапонија | 127.288.419 | 78.952 | 60.000 | 0,1% | 138.952 |
 Швајцарија | 7.581.520 | 123.000 | 14.420 | 1,7% | 137.420 |
 Бугарија | 7.262.675 | 133.910 | 1,8% | 133.910 | |
 Белиз | 301.270 | 106.795 | 21.848 | 42,7% | 128.643 |
 Холандски Антили | 223.652 | 10.699 | 114.835 | 56,1% | 125.534 |
 Ирска | 4.156.119 | 123.591 | 3% | 123.591 | |
 Сенегал | 12.853.259 | 101.455 | 0,8% | 101.455 | |
 Грција | 10.722.816 | 86.742 | 0,8% | 86.742 | |
 Финска | 5.244.749 | 85.586 | 1,6% | 85.586 | |
 Унгарија | 9.930.915 | 85.034 | 0,9% | 85.034 | |
 Аруба | 100.018 | 6.800 | 68.602 | 75,3% | 75.402 |
 Хрватска | 4.491.543 | 73.656 | 1,6% | 73.656 | |
 Андора | 84.484 | 29.907 | 25.356 | 68,7% | 58.040 |
 Словачка | 5.455.407 | 43.164 | 0,8% | 43.164 | |
 Норвешка | 4.644.457 | 12.573 | 23.677 | 0,8% | 36.250 |
 Русија | 140.702.094 | 3.320 | 20.000 | 0,01% | 23.320 |
 Нов Зеланд | 4.173.460 | 21.645 | 0,5% | 21.645 | |
 Гуам | 154.805 | 19.092 | 12,3% | 19.092 | |
 Американски Девствени Острови | 108.612 | 16.788 | 15,5% | 16.788 | |
 Кина | 1.345.751.000 | 2.292 | 12.835 | 0,001124% | 15.127 |
 Литванија | 3.565.205 | 13.943 | 0,4% | 13.943 | |
 Гибралтар | 27.967 | 13.857 | 49,5% | 13.857 | |
 Кипар | 792.604 | 1,4% | 11.044 | ||
 Турција | 71.892.807 | 380 | 8.000 | 0,01% | 8.380 |
 Јамајка | 2.804.322 | 8.000 | 0,3% | 8.000 | |
 Луксембург | 486.006 | 3.000 | 4.344 | 1,5% | 7.344 |
 Малта | 403.532 | 6.458 | 1,6% | 6.458 | |
 Тринидад и Тобаго | 1.047.366 | 4.100 | 0,4% | 4.100 | |
 Западна Сахара | 513.000 | н/п | н/п | н/п | н/п |
| останати имигранти во ЕУ | 906.816 | ||||
| останати шпански ученици | 4.862.033 | ||||
| Вкупно говорници како мајчин јазик + говорници како втор јазик во држави каде е службен: | 6.974.970.386 (вкупно светско население) | 424.188.295 | 29.242.608 | 6,5% | 453.430.903 |
| Вкупно шпански говорници како втор јазик: | 78.109.665 | 7,23% | 504.264.431 |
Граматика
Шпански јазик | |
| Писмо | латиница |
| Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
| Текст | Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y, dotados como están de razón y conciencia, deben comportarse fraternalmente los unos con los otros. |
| Македонски | Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност. |
| Портал: Јазици | |
Глаголи
Глаголите во шпанскиот јазик се потешко подрачје за странците. Има три главни конјугации, а преку 50 конјугирани форми по глагол. Меѓутоа, трите конјугации се слични, и има релативно малку неправилни глаголи.
Правилни -ar глаголи (amar, љуби)
| Безлични (Formas no personales) | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив (Infinitivo) | amar | |||||
| Герунд (Gerundio) | amando | |||||
| Минат партицип (Participio) | amado (amado, amada, amados, amadas) | |||||
| Индикатив (Indicativo) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ellas, ustedes |
| Сегашно (Presente) | amo | amas | ama | amamos | amáis | aman |
| Свршено (Pretérito imperfecto или copretérito) | amaba | amabas | amaba | amábamos | amabais | amaban |
| Минато прераскажано (Pretérito perfecto simple или Pretérito) | amé | amaste | amó | amamos | amasteis | amaron |
| Идно (Futuro simple o Futuro) | amaré | amarás | amará | amaremos | amaréis | amarán |
| Услов (Condicional simple или Pospretérito) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ellas, ustedes |
| amaría | amarías | amaría | amaríamos | amaríais | amarían | |
| Субјунтив (Subjuntivo) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ella, ustedes |
| Сегашно (Presente) | ame | ames | ame | amemos | améis | amen |
| Несвршено 1 (Pretérito imperfecto или Pretérito) | amara | amaras | amara | amáramos | amarais | amaran |
| Минато прераскажано | amase | amases | amase | amásemos | amaseis | amasen |
| Идно (Futuro simple или Futuro) | amare | amares | amare | amáremos | amareis | amaren |
| Заповедно (Imperativo) | tú | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | ama | ame | amemos | amad | amen | |
| одречно | no ames | no ame | no amemos | no améis | no amen | |
Правилни -er глаголи (temer, се плаши)
| Безлични | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | temer | |||||
| Герунд | temiendo | |||||
| Минат партицип | temido (temido, temida, temidos, temidas) | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | temo | temes / temés | teme | tememos | teméis / temen | temen |
| Имерфект | temía | temías | temía | temíamos | temíais /temían | temían |
| Претерит | temí | temiste | temió | temimos | temisteis / temieron | temieron |
| Идно | temeré | temerás | temerá | temeremos | temeréis / temerán | temerán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| temería | temerías | temería | temeríamos | temeríais / temerían | temerían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | tema | temas | tema | temamos | temáis / teman | teman |
| Имперфект 1 | temiera | temieras | temiera | temiéramos | temierais / temieran | temieran |
| Имперфект 2 | temiese | temieses | temiese | temiésemos | temieseis / temiesen | temiesen |
| Идно | temiere | temieres | temiere | temiéremos | temiereis | temieren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | teme / temé | tema | temamos | temed | teman | |
| одречно | no temas | no tema | no temamos | no temáis | no teman | |
Правилни -ir глаголи (partir, разделува/тргнува)
| Безлични | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | partir | |||||
| Герунд | partiendo | |||||
| Минат партицип | partido (partido, partida, partidos, partidas) | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | parto | partes / partís | parte | partimos | partís | parten |
| Имперфект | partía | partías | partía | partíamos | partíais | partían |
| Претерит | partí | partiste | partió | partimos | partisteis | partieron |
| Идно | partiré | partirás | partirá | partiremos | partiréis | partirán |
| Услов | yo / vos | tú | él | nosotros | vosotros | ellos |
| partiría | partirías | partiría | partiríamos | partiríais | partirían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | parta | partas | parta | partamos | partáis | partan |
| Имперфект 1 | partiera | partieras | partiera | partiéramos | partierais | partieran |
| Имперфект 2 | partiese | partieses | partiese | partiésemos | partieseis | partiesen |
| Идно | partiere | partieres | partiere | partiéremos | partiereis | partieren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | parte / partí | parta | partamos | partid | partan | |
| одречно | no partas | no parta | no partamos | no partáis | no partan | |
ser, сум
| Безлични | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | ser | |||||
| Герунд | siendo | |||||
| Минат партицип | sido | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | soy | eres / sos | es | somos | sois / son | son |
| Имперфект | era | eras | era | éramos | erais / eran | eran |
| Претерит | fui | fuiste | fue | fuimos | fuisteis / fueron | fueron |
| Идно | seré | serás | será | seremos | seréis / serán | serán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| sería | serías | sería | seríamos | seríais / serían | serían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | sea | seas | sea | seamos | seáis / sean | sean |
| Имперфект 1 | fuera | fueras | fuera | fuéramos | fuerais / fueran | fueran |
| Имперфект 2 | fuese | fueses | fuese | fuésemos | fueseis / fuesen | fuesen |
| Идно | fuere | fueres | fuere | fuéremos | fuereis | fueren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | sé | sea | seamos | sed | sean | |
| одречно | no seas | no sea | no seamos | no seáis | no sean | |
estar, сум
| Безлични | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | estar | |||||
| Герунд | estando | |||||
| Минат партицип | estado | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | estoy | estás | está | estamos | estáis | están |
| Имперфект | estaba | estabas | estaba | estábamos | estabais | estaban |
| Претерит | estuve | estuviste | estuvo | estuvimos | estuvisteis | estuvieron |
| Идно | estaré | estarás | estará | estaremos | estaréis | estarán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| estaría | estarías | estaría | estaríamos | estaríais | estarían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | esté | estés | esté | estemos | estéis | estén |
| Имперфект 1 | estuviera | estuvieras | estuviera | estuviéramos | estuvierais | estuvieran |
| Имперфект 2 | estuviese | estuvieses | estuviese | estuviésemos | estuvieseis | estuviesen |
| Идно | estuviere | estuvieres | estuviere | estuviéremos | estuviereis | estuvieren |
| Заповеден† | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | está ИЛИ estate | esté ИЛИ estese | estemos ИЛИ estemonos | estad ИЛИ estaos | estén ИЛИ estense | |
| одречно | no estés | no esté | no estemos | no estéis | no estén | |
Споредба на зборови
Шпанскиот и италијанскиот споделуваат сличен фонолошки систем. Денес се проценува дека сличноста на зборовите меѓу италијанскиот и шпанскиот е 82%. Истата сличност со португалскиот е проценета на 89%. Сличноста меѓу шпанскиот од една страна и францускиот и романскиот од друга страна е помала, па така лексичката сличност се проценува на 75% и 71%.
| латински | шпански | галисиски | португалски | астуро-леонски | аргонски | каталонски | италијански | француски | романски | македонски |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nos | nosotros | nós(outros) | nós | nós, nosotros | nusatros | nosaltres (архаично nós) | noi (altri) | nous (autres) | noi | ние |
| frater germanum (буквално „вистински брат“) | hermano | irmán | irmão | hermanu | chirmán | germà (архаично frare) | fratello | frère | frate | брат |
| dies Martis (класичен латински) feria tertia | martes | martes | terça-feira | martes | martes | dimarts | martedì | mardi | marţi | вторник |
| cantiō (nem, acc.), canticum | canción | canción/cançom | canção | canción (на астурски canciu) | canta | cançó | canzone | chanson | cântec | песна |
| magis или plus | más (архаично plus) | máis | mais (архаично chus/plus) | más | más,"més" | més (архаично pus) | più | plus | mai/plus | повеќе |
| manum sinistram (acc.) | mano izquierda (исто така mano siniestra) | man esquerda | mão esquerda (архаично sẽestra) | mano esquierda (на астурски manzorga) | man cucha | mà esquerra | mano sinistra | main gauche | mâna stângă | лева рака |
| nihil или nullam rem natam (acc.) | nada | nada/ren | nada (neca and nula rés во некои изрази; архаично rem) | nada (un res е исто со nada) | cosa | res | niente/nulla | rien/nul | nimic/nul | ништо |
Наводи
Надворешни врски
| Издание на Википедија — слободната енциклопедија на [[:{{{код}}}:| шпански јазик]] |
| Видете Category:Spanish Language во Викиречник, слободниот речник. |
Англиските Викикниги нудат повеќе материјал на тема:
| Викиуниверзитетот има учебни материјали за Spanish |
- Речник на шпанскиот јазик (шпански)
- Шпански јазик – BBC јазици
- Јазичен курс за шпанскиот јазик
- Основна шпанска граматика
- Шпанската еволуција од латинскиот Архивирано на 19 јули 2013 г.
- Шпански фрази на Wikivoyage
This article uses material from the Wikipedia Македонски article Шпански јазик, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Содржината е достапна под CC BY-SA 4.0 освен ако не е поинаку наведено. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Македонски (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.