Fiteny malay

	Malay; Bahasa Melayu;
Isan'ny mpiteny	25 tapitrisa (ao Malaizia) 250 tapitrisa (raha atambatra amin'ny fiteny indonezianina)
Faritany	Boroney; Indonezia; Malaizia; Filipina; Singapaoro; Atsimon'i Tailandy
Sata	Teny ofisialy any Malaizia, Singapaoro ary Indonezia

Ny fiteny malay na fiteny maley dia fiteny aostrônezianina izay tenim-pirenen' i Malaizia, Indônezia ary Broney. Anisan' ny teny ôfisialin' i Singapaoro ihany koa ilay fiteny na dia tsy fiteny iombonana intsony aza. 40 tapitrisa ny isan' ny olona mahay miteny malay, izay hita eo amin' ny manodidina ny andilan-dranomasin' i Malacca sy ny morontsiraky ny nosy Bôrneô ary ny faritra atsinanana ao Somatra. Noho ny sata ôfisialiny dia mahery ny 200 tapitrisa ny isan' ny olona mahay miteny malay (raha isaina ao anatin' izay ireo olona mahay miteny indônezianina).

Fiaviana

Mifanaraka amin' ny fiavian' ny fiteny malay ho avy amin' ny morontsiraka andrefan' i Bôrneô ireo mpahay fiteny malay.

Kanefa kosa, ny tahirin-tsoratra tranainy indrindra hita tamin' ny fiteny malay, ny soratra Kedukan Bukit, izay nosoratana tamin' ny taona 700 taor J.K., sy hita teo moron' ny ony Tatang, ao Somatra Atsimo. Ny fiteny nosoratana tamin' izany fotoana izany no nolazaina fa fiteny malay taloha. "Malayu" no anaran' ilay fanjakana taloha teo amin' ny misy ny faritanin' i Jambi ao atsinanan' i Somatra. "Mo-lo-yo" no anaran' izany fanjakana izany anatin' ny tahirintsoratra sinoa.

Vokatry ny fandrantoana ary ny fiorenan' ny Fanjakana Malay silamo eran' ny Tambanosy Malay ny fampiasana ny fiteny malay ho fiteny iombonana. Nampiasa fiteny malay an-tsoratra ny tao Malacca. Taorian' ny fandresen' ny Pôrtogey tao Malacca tamin' ny taona 1511 dia niova ho tany ao amin' ny Soltanàtan' i Johor ny foiben' ny fiteny soratana. Ary antsoina matetika ho fiteny malain' i Johor ny fiteny an-tsoratra, na dia fiteny malain' i Malacca foana aza no ampiasaina. Rehefa voazaran' ny mpanjana-tany ny tany itenenana malay (anglisy ny ao Johor fa nerlandey tao India Atsinanana Nerlandey), dia nomena sata ôfisialy tamin' ireo tany ireo ny fiteny malay.

Rehefa nahaleo tena i Indônezia dia ny fiteny malain' i Riau (Malacca-Johor) no nataony ho fiteny ôfisialiny. Manomboka tamin' ny 1928 dia nolazain' ireo tanora malay sy ireo tia tanindrazana eran' ilay tambanosy fa ho fiteny ôfisialy eran' i Indônezia ny fiteny malay, araky ny nambaran' i Sumpah Pemuda. I Indônezia, noho izany, no firenena voalohany mahaleo tena mampiasa ny fiteny malay ho fiteny ôfisialy.

Any Malaizia, ny andininy faha-152 ny Federasiôna dia manambara fa ho fiteny ôfisialy (Bahasa Malaysia) ny fiteny malain' i Johor (Malacca). Tamin' ny taona 1986 dia navadika ho Bahasa Melayu ny anarana ôfisialin' ny fiteny ôfisialin' i Malaizia, fa niova indray ilay izy nanomboka tamin' ny taona 2007.

Fiteny ôfisialin' i Broney ny Bahasa Melayu araky lalàm-panorenana tamin' ny taona 1959. Mifototra amin' ny fenitra malakanina ilay fiteny.

Mety samihafa ny voambolana ampiasain' ny fiteny malaiziana sy ny fiteny indôneziana noho ny fivoarana misaraka vokatry ny fanjahanan-tany. Ny fitenin' ny mpajana-tany no tena nianjady tamin' ireo fiteny ireo. Ao amin' ny fiteny indôneziana izao ohatra dia ahitana teny maromaro avy amin' ny fiteny nerlandey; ary ahitana teny anglisy maromaro ao amin' ny fiteny malaiziana. Nampiombonina ny tsipelin' ny fiteny malaiziana sy indônezianina tamin' ny taona 1982, ary namorona vaomiera hampiombona ny voambolana siantifika sy teknika miaraka amin' i Broney ireo firenena roa ireo.

Sokajim-piteny

Ny fiteny malay dia fiteny ao amin' ny vondrom-piteny aostrônezianina, vondrona izay ahitana ny fiteny tagalôga sy ny fiteny malagasy koa, ohatra. Na dia tsy mifankahazo aza ny mpiteny malay sy ny mpiteny malagasy, manaitra ny fitoviany. Maro ny vonteny iraisan' ireo fiteny maro ireo, indrindraindridra mikasika ny fahasalamana sy ny vatana ary biby fahita matetika. Betsaka koa ny fitovizana amin' ny anaran' ny isa.

Fomba fanoratana

Mampiasa ny abidy latina (rumi) ny fiteny malay ankehitriny, na dia mbola miasa koa aza ny abidy arabo (jawi), abidy ôfisialin' i Malaizia, Singaporo ary Indônezia. Samy ôfisialy any Malaizia sy any Broney ny rumi sy ny jawi. Nosoratana tamin' ny alalan' ny soratra pallava ary kawi ny fiteny malay taloha, araka ny vato nasian-tsoratra ao amin' ny faritra malay.

Feon-teny

Tabilaon' ny renifeo amin' ny fiteny malay manara-penitra
	A-molotra	Alveolar	Palatal	Velar	Glottal
An'orona	m	n	ɲ	ŋ
Mianona	p b	t d	tʃ dʒ	k ɡ	(ʔ)
Mikosoka	(f v)	s (z)	(ʃ)	(x)	h
Manakaiky	w	l	j
Mihararetra		r

Indran-teny avy amin' ny fiteny arabo

Mety hotononin' ireo mpahay teny arabo hafa ireo feon' ny teny avy amin' ny fiteny arabo. Raha tsy izany dia mety ho voatonona araky ny fitsipiky ny fiteny malay.

Tabilaon'ny teny nindramina tamin' ny teny arabo
Misongadina	Fanononana manara-pitsipika	Ohatra
/x/	/k/, /h/	khabar, kabar "vaovao"
/ð/	/d/	redha, rela "tsara sitra-po"
/zˁ/	l, z	lohor, zuhur "mitatao vovonana"
ɣ	ɡ, r	ghaib, raib "miafina"
ʕ	ʔ	saat, sa'at "segondra"

Ohatra

Malagasy	Fiteny indonezianina	Fiteny malay
Fanambarana Iraisam-pirenena momban'ny Zon'Olombelona	Pernyataan Umum tentang Hak Asasi Manusia	Perisytiharan Hak Asasi Manusia sejagat
Andininy 1	Pasal 1	Perkara 1
Teraka afaka sy mitovy zo sy fahamendrehana ny olombelona rehetra. Samy manan-tsaina sy fieritreretana ka tokony hifampitondra am- pirahalahiana	Semua orang dilahirkan merdeka dan mempunyai martabat dan hak-hak yang sama. Mereka dikaruniai akal dan hati nurani dan hendaknya bergaul satu sama lain dalam semangat persaudaraan.	Semua manusia dilahirkan bebas dan sama rata dari segi maruah dan hak-hak. Mereka mempunyai pemikiran dan perasaan hati dan hendaklah bergaul dengan semangat persaudaraan.

Fitsipi-pitenenana

Teny manaiky ny fitambatambaran' ny voanteny na ny hasinteny ny fiteny malay, ary azo foronina amin' ny alalan' ny fomba telo ny teny vaovao: fanisiana tovona na tovana amin' ny fototeny iray sy fanakambanan-teny ary fanaovana teny verindroa (famerimberenanana fototeny iray). Mety fototeny tsotra ny anarana sy ny matoanteny, fa matetika asiana tovona, tovana na tsirinteny sara-droa izy ireo.

Tsy manavaka ny teny amin' ny alalan' ny kilahivavy ny fiteny malay, ka tsy misy ny kandahy na kambavy. Tsy misy ihany koa ny mpampanavaka ny milaza tokana sy ny milaza maro.

Jereo koa

Rohy ivelany

((id)) Kamus Besar Bahasa Indonesia dalam jaringan Archived Desambra 24, 2011 at the Wayback Machine (Rakibolana lehibe amin'ny teny indonezianina)
((ms)) Dewan Bahasa dan Pustaka

Malay Bahasa Melayu
Isan'ny mpiteny	25 tapitrisa (ao Malaizia) 250 tapitrisa (raha atambatra amin'ny fiteny indonezianina)
Faritany	Boroney Indonezia Malaizia Filipina Singapaoro Atsimon'i Tailandy
Sata	Teny ofisialy any Malaizia, Singapaoro ary Indonezia