Ny Bokin' i Daniela na Bokin' i Daniely dia boky hita ao amin’ ny Baiboly hebreo sy ao amin’ ny Testamenta Taloha ao amin’ ny Baiboly kristiana.
Amin’ ny voalohany ny boky dia mitantara ny amin’ ny zatovolahy hebreo efatra izay samy avy ao amin’ ny fanjakan’ i Jodà, indrindra fa i Daniela (na Daniely), izay lasa babo avy tany Jerosalema ka nasesitany tany Babilonia tamin’ ny taona 606 tal. J. K. Lasa mpiasam-panjakana tao Babilôna i Daniela sy ireo namany telo rehefa hitan’ ny mpanjaka ny fahendreny. Tsy nivadika tamin’ ny finoana an’ Andriamanitra anefa izy ireo na dia teo ny fanerena samihafa nahazo azy mba hanompo sampy ary na saika ho namoizany ny ainy aza izany. Resin’ ireo Mediana sy Persiana ny Babilôniana nefa nanohy ny asany tao amin’ ny fanjakana ihany i Daniela.
Amin’ ny tapany faharoa ny boky dia mitantara ny fahitana maro izay nasehon' Andriamanitra an' i Daniela sy ny hevitr’ ireo fahitana ireo araka ny nambaran' ny anjely taminy.
Sady bokin-tantara no bokim-paminaniana ny Bokin' i Daniela. Ny boky manontolo dia maneho ny fifehezan’ Andriamanitra ny tantaran’ ny zanak' olombelona sy izao tontolo izao.
Ao amin' ny Tanakh, ny Bokin' i Daniela dia voasokajy ao amin' ireo boky atao hoe Soratra (Ketuvim) fa ao amin' ny Baiboly kristiana kosa dia isan' ireo bokim-paminaniana izy.
Ny lovantsofina jiosy dia manao ny mpaminany Daniela ho nanoratra io boky mitondra ny anarany io. Ny mpikaroka ankehitriny anefa dia milaza fa tsy fantatra ny nanoratra an’ io boky io ka mety ho olon-tokana na maro. Tokony ho tamin’ ny taonjato faharoa tal. J. K. tamin’ ny andron’ ireo Makabeo, izay nahabetsaka ny karazan-dahasoratra apôkaliptika, no nanoratana ny boky.
Voaray ho isan’ ny boky filamatra (boky kanonika) ao amin’ ny Baiboly hebreo ny Bokin’ i Daniela tamin’ ny taona 90 taor. J. K. Ny tovan' ny Bokin' i Daniela hita ao amin’ny Baiboly katolika sy Baiboly ortodoksa (indrindra ny toko faha-13 sy faha-14) dia ampahany voasokajy ho filamatra faharoa (deoterôkanônika) ao amin’ ireo Baiboly ireo fa boky apôkrifa mahaleo tena kosa ho an’ ny Jiosy sy ny Prôtestanta.
Voasoratra amin’ ny fiteny telo ny Bokin’ i Daniela tranainy voatahiry. Misy tapany amin’ ny boky izay voasoratra amin’ny fiteny hebreo (1.1 – 2.4a sy 8 – 12) sy arameana (2.4b – 7.28). Ireo ihany no mamorona ny Bokin’ i Daniela ao amin’ ny kanônan’ ny Baiboly hebreo sy ny Baiboly prôtestanta sady sokajin’ ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa ho prôtôkanônika. Ny ampahany deoterôkanônika ao amin’ ny Baiboly katolika sy Baiboly ôrtôdôksa dia voasoratra amin’ ny fiteny grika.
Amin'ny teny hebreo dia atao hoe ספר דָּנִיֵּאל / Sefer Dānî'ēl ny Bokin'i Daniela. Ao amin' ny Septoajinta izy dia atao hoe Δανιήλ / Daniêl.
Azo zaraina roa ny Bokin’ i Daniela ao amin’ ny Baiboly protestanta sy ao amin’ ny Tanakh. Ny fizaràna voalohany dia tantara fa ny fizaràna faharoa kosa dia faminaniana apokaliptika. Miampy fizaràna fahatelo izany ao amin’ ny Baiboly katôlika, dia ireo soratra fanampiny tsy hita na ao amin’ ny Baiboly prôtestanta na ao amin’ ny Tanakh.
Tsy mitovy noho izany ny isan’ ny toko ao amin’ ny Baiboly katôlika na ny Baiboly ôrtôdôksa sy ao amin’ ireo Baiboly hafa. Ao amin’ ny Baiboly prôtestanta sy Baiboly hebreo, ny Bokin’ i Daniela dia misy toko roa ambin’ ny folo fa ao amin’ ny Baiboly katôlika sy Baiboly ôrtôdôksa kosa dia misy toko efatra ambin’ ny folo.
Ankoatr’ izany, ny toko faha-3 dia misy tohiny izay tsy voasoratra amin’ ny fiteny hebreo na arameana ihany koa, dia ny "Tononkiran’ i Hazarià" (3.24-49) sy ny "Tononkiran’ ireo ankizilahy telo" (3.50-90).
Ireto ireo naman' i Daniela: i Sadràka sy i Mesàka ary i Abednego. Tsy anarana hebreo ireo fa babiloniana fa ny anarana hebreon’izy ireo dia Hananià sy i Misaela ary i Hazarià. Ny anarana babilonianan’ i Daniela dia i Beltesatsara (na Beltesazara). Ny tantara dia miseho ao Babilona tamin’ny andron’ i Nebokadnetsara (Nebokadnezara na Nabokôdônôzôra) sy i Balsatsara (na Belsazara, izay ataon’ ny boky hoe zanak’ i Nebokadnetsara) sy i Dariosa (izay lazain’ ny boky fa Mediana nandimby azy). Matetika no iharam-pisedrana mahery vaika izy efadahy nefa mivoaka mpandresy foana manoloana ireo fahavalony noho ny famonjen’ Andriamanitra azy ka miaiky ny herin’ Andriamanitra koa noho izany na ny jentilisa aza.
Ny Babilôniana fahizay dia nino fa ny mpahay majika sy ireo milaza tena ho mpilaza ny ho avy dia manana fahefana hamantatra ny ho avy tokoa. I Nebokadnetsara, mpanjakan' i Babilôna, dia nanapa-kevitra ny hamantatra raha manan-kambara aminy ireo Jiosy efadahy voababo ireo, mba hilaza aminy ny ho avy.
Ny sarivongana ao amin’ ny nofin’ i Nebokadnetsara dia maneho ireo fanjakana efatra nifandimby, dia ny Babiloniana sy ny Mediana sy ny Persiana ary ny Grika.
Ny toko faha-7 hatramin’ ny faha-12 dia mitantara ny fahitana maro nataon’ i Daniela momba izay zavatra hitranga amin’ i Israely sy amin’ izao tontolo izao. Ny fahitan’ i Daniela sasany dia mitovy hevitra amin’ ny nofin’ i Nebokadnetsara ao amin' ny toko faha-2. Na dia izany aza dia tsy nanambara ny hevitry ny zavatra rehetra hitan’ i Daniela ny boky. Ny fahitana sy ny faminanian’ i Daniela dia niseho tamin’ ny andron’ i Balsatsara sy i Dariôsa mpanjaka mediana ary i Kirôsy mpanjaka persiana.
Ity fizaràna ity, izay tsy voasoratra tamin’ ny fiteny hebreo na arameana fa tamin’ny fiteny grika, dia tsy noraisin’ ny Prôtestanta sy ny Jiosy any Palestina ho kanônika ao amin’ ny Baiboliny. (Jereo: Tantaran' i Sozana sy I Bela sy ilay Dragona)
This article uses material from the Wikipedia Malagasy article Bokin' i Daniela, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mitondra ny lisansa CC BY-SA 4.0 ny votoatiny raha tsy misy zava-kafa ambara. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Malagasy (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.