Antevolo

Izany fanilikihana izany dia noho ny iray amin' ny izy ireo lazain' ny namany ao amin' ny foko antemoro hafa, fa nandry tamin' amboa mba hahazoany omby maro. Lavin' ny Antevolo anefa izany fitantarana izany. Monina ao Antanantsara (na Tanantsara) sy ao Nohony (na Nohona na Enohona), manamorona ny renirano Matitanana (na Matatana), ao akaikin' i Vohipeno izy ireo. Mizara ho zana-poko telo ny Antevolo, dia ny Antemanaza sy ny Antesira ary ny Antevandriky.

Na dia heverina ho zana-poko ao amin' ny Antemoro aza izy ireo dia tsy misy ifandraisana amin' ny foko hafa rehetra ao amin' ity vondrom-poko ity. Misy Antevolo koa ny faritry ny Tanala nefa efa lefy ny fanilikilihana azy ireo.

Faritra misy ny Antevolo

Any amin' ny tapany atsimo-atsinanana amin' i Madagasikara, eo amoron' ny renirano Matatana, reniranon' ny vahoaka Antemoro, no misy ny Antevolo. Ao amin’ ny tapany ambany amin’ ny renirano Matatana indrindra no misy an' io foko io, ao amin’ ny tanàna atao hoe Tanantsara sy Nohona, ao amin’ ny distrikan' i Vohipeno ankehitriny. Avy eo amin' ny fisampanan' i Vohitrindry, 15 km miala avy eo no misy an' i Nohona.

Toerany eo amin' ny fiarahamonina antemoro

Ny fiarahamonin' ny Antemoro, talohan' ny fanjanahan-tany, dia nisy ambaratongany: nanasokajy ny olona ao amin' ny fiarahamonina araka ny fiaviany sy ny anjara asany sy anjara toerany manokana izy ireo. Amin' ny farany ambany, izay mbola ambany noho ny andevo, no ahitana ny Antevolo, izay mizara ho zana-poko telo, dia ny Antemanaza sy ny Antesira ary ny Antevandriky. Araka ny lovantsofina dia nipoitra avy amin' ny razana iray izy rehetra ireo, dia ny Antemahabo.

Toy izao mantsy ny firafitry ny fiaraha-monina antemoro, "avy any ambony mankany ambany": ny Anteony, ny Antalaotra-Anakara, ny Onjatsy, ny Ampanabaka, ny Tsaramody, ny Vakimandriandry, ny Antevato ary ny Antevolo.

Fanilikilihana

Ny Antevolo dia heverin' ny mpiray vondrom-poko aminy ho olona voaozona. Mivondrona ao amin' ny tanàna kely tsy misy afa-tsy izy samy izy. Manana tany azy manokana, ny mpanjakany eo an-toerana, ny fomba fiainany manokana izy ireo, ary tsy mifanerasera amin' olona ivelan' ny fianakaviany. Na ny manonona ny anaran' izy ireo dia fadina koa.

Izany fanavakavahana izany dia ataon' ny tompon-tany rehetra any amin' ny faritra atsimo-atsinanan' i Madagasikara, na Antemoro, na Antesaka na hafa. Nanana toerana teo amin' ny rafi-piaraha-monina ny andevo, fa ny Antevolo kosa dia heverina ho mbola ambany noho ny andevo, ho toy ny biby.

Tsy raisin' ny mpiray foko na faritra aminy ny zavatra atolotry ny Antevolo ho mariky ny fihavanana, na an-kasoavana na an-karatsiana. Tsy azon' ny mpiray foko na faritra amin' izy ireo ny mihinana ny omby na zava-manana aina novonoiny. Fanontana fady ny miara-misakafo amin' izy ireo. Heverin' ny olona tsy mety ny fifampiresahana amin' izy ireo. Voailikilika any an-tsekoly ary iharan' ny fanevatevana ny ankizy antevolo.

Heverina ho olona maloto sahala amin' izy ireo ny olona izay tsy manaja izany rehetra izany, ka tsy afaka mifandray amin' ny olona hafa ankoatr' izy ireo koa.

Antony nahatonga ny fanilikilihana

Araka ny lovantsofina anteony

Araka ny lovantsofina anteony, tamin' ny taonjato faha-17, dia nisy hono Antemanaza iray nandeha tany Avaratra. Teny an-dalana izy dia nifanena tamin' ny Anteony iray izay nahazo omby maro. Nanao filokana taminy, hono, ilay Anteony: homeny an' ilay Antemanaza ny omby raha sahy manao firaisana amin' ny alika izy. Notanterahin' ilay Antemanaza, hono, izany ka dia nomen' ilay Anteony azy ny omby.

Nanoratra avy hatrany any amin' ny mpanjaka anteonin' i Matatana anefa ilay Anteony mba hampandre azy ny zava-nitranga. Rehefa niverina tao Matatana ilay Antemanaza, dia nambaran' ny mpanjaka ny fanonganana azy sy ny fampitoviana azy amin' ny alika, ary nihatra tamin' izay niaro azy koa izany. Niely manerana ny faritra antemoro sy manerana ny faritra atsimo-atsinanana amin' i Madagasikara izany. Lavin' ny Antevolo tanteraka izany fitantarana izany.

Araka ny lovantsofina antevolo

Tonga tao amin' ny tanàna misy mpanjaka nanana zanaka marary mafy, hono, Ramosamary, antevolo, sy Rabefotaky, anteony. Samy nitsabo izy roa lahy ka Ramosamary no nahomby. Nomen' ilay mpanjaka omby maro izy. Nahita izany Rabefotaky dia velom-pialonana ka nanoratra nankany amin' ny mpanjaka. Nanapaka ny tao an-tanàna ary namoaka didy ny mpanjaka tao Ivato. Nanohitra sy niady ny Antevolo sy ny havany. Resy anefa izy ireo ka nozonina nampitovina tamin' ny alika sady nesorina tamin' ny tanimbariny.

Faha fanjanahan-tany

Nandritra ny fanjanahan-tany dia efa nisy ny fombafomba natao hamerenana ny fihavanana teo amin' ny Antevolo sy ny Antemoro hafa, nokarakarain' ny lehiben' ny distrikan' i Vohipeno, nefa tsy nahomby izany.

Tamin' ny Repoblika Voalohany

Ny filoha Philibert Tsiranana koa dia nanandrana nampiray ny Antevolo sy ny Antemoro tany amin' ny taona 1969, tamin' ny Repoblika Voalohany. Izy mihitsy no niditra an-tsehatra tamin' ny fanolorana ny omby hatao sorona sady hiarahan' ny Antevolo sy ny Antemoro mihinana. Nanolotra "omby boy" (izany hoe omby tsy misy tandroka) tamin' ny filoham-pirenena hasolo ilay omby natolony anefa ny Anteony sy ny Ampanabàka, izay samy Antemoro. Koa satria fady amin' ny Tsimihety ny omby boy, ary avy amin' io vondrom-poko io ny filoham-pirenena, dia tsy nety nandray izany izy. Foana noho izany ny fikasana hanafoana ny fifadiana mifampikasoka amin' ny Antevolo. Araka ny finoan' ny olona tany amin' ny faritra, dia izany no nahatonga ny aretin' ilay filoham-pirenena izay niafara tamin' ny fahafatesany tamin' ny taona 1978.

Tamin' ny  Repoblika Faharoa

Niditra an-tsehatra koa ny fanjakana tamin' ny taona 1985, faha Repoblika Faharoa. Nanolotra omby fito hiarahan' ny Antevolo sy ny Antemoro mihinana ny filoham-pirenena Didier Ratsiraka ary nandefa solontena tany an-toerana. Tao amin’ ny tranom-panjakana fonenan' ny filohan' ny Fivondronana no nanaovana ny lanonana. Taorian' ny kabary anefa dia nody ny Antevolo fa tsy sahy nijanona hisakafo.

Tamin' ny Repoblika Fahatelo

Tamin' ny taona 2000 any ho any dia nanandrana hampihavana ny Antevolo sy ny Antemoro koa i Tsiavaliky Célestin, mpampianatra teny amin' ny oniversiten' i Fianarantsoa. Amin' ny andro Alahady sy Alatsinainy, eo amin' ny tetezan' i Matatana, no hatao ny fampihaonana, ary ao no hanatanterahana ny fombafomba. Namoaka didy anefa ny Ndrianony (mpanjakan' Ivato) mandrara ny Antemoro tsy hivoaka amin' ny Alahady sy amin' ny Alatsinainy, ka tsy nisy sahy nandika izany didy izany. Tsy nahomby indray ilay fampiraisana.

Foko ao amin' ny vondrom-poko antemoro

• Ampanabaka,
• Antalaotra-Anakara
• Anteony
• Antevato
• Onjatsy
• Tsaramody
• Vakimandriandry

Fanilikiliham-poko

• Dalita (any India)

Rohy ivelany

• "Les Antevolo : les parias de la Matatàna", agir-avec-madagascar.over-blog.com
• Philippe Beaujard, "La violence dans les sociétés du sud-est de Madagascar", Percée.fr / Cahier d'études africaines, pp. 563-598
• Gil Dany Randriamasitiana, "Mémoires, pratiques sociales et esclavage : entre indélébilité et vulnérabilité. Cas des travailleurs malgaches de sexe féminin au Moyen-Orient et des parias Antevolo à Madagascar", Revue historique de l'océan Indien, 2019, L’esclavage, sujet d’Histoire, enjeu de mémoire, 16, pp. 349-372.
• "Le long chemin de croix de Madagascar", in Politika, juin-juillet 2016.
• "Esclaves, castes et ethnies chez les Malgaches", in Christianisme et droit de l'homme à Madagascar
• "Les Rejetés", lalagardener.wordpress.com (12 Octobre 2013)
• Dominique Rolland, "Introduction à une anthropologie de la Basse-Matitana" Archived Jolay 6, 2022 at the Wayback Machine, in Taloha, madarevues.recherches.gov.mg/ Archived Martsa 20, 2023 at the Wayback Machine
• Rakoto, Ignace (ed.). ; Beaujard, Philippe, Les Parias antemoro : les antevolo Archived Martsa 23, 2023 at the Wayback Machine; L'Esclavage à Madagascar : aspects historiques et résurgences contemporaines, Antananarivo, 1997.

Boky azo anovozan-kevitra

• Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). Madagascar (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. ISBN 978-1-84162-197-5.
• Campbell, Gwyn (2012). David Griffiths and the Missionary "History of Madagascar". Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-20980-0.
• Condra, Jill (2013). Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World. Los Angeles: ABC Clio. ISBN 978-0-313-37637-5.
• Diagram Group (2013). Encyclopedia of African Peoples. San Francisco, CA: Routledge. ISBN 978-1-135-96341-5.
• Dominique Rolland, "Lois naturelles, lois sociales : l'exemple Antemoro (Madagascar)", in Nouvelle revue d'ethnopsychiatrie, n^o 14, 1989, p. 107-110
• Dominique Rolland, Matitanana : anthropologie historique du royaume Antemoro, EHESS, Paris, 1993 (thèse)
• Ferrand, Gabriel (1902). Les musulmans a Madagascar et aux Comores: Troisieme partie - Antankarana, sakalava, migrations arabes. Paris: Ernest Leroux. Retrieved 31 August 2014.
• Gennep, A.V. (1904). Tabou et Totémisme à Madagascar. Paris: Ernest Leroux. ISBN 978-5-87839-721-6.
• Hamès, Constant (2007). Coran et talismans: textes et pratiques magiques en milieu musulman. Paris: Karthala. ISBN 978-2-84586-873-1.
• Hubert Deschamps et Suzanne Vianès, Les Malgaches du Sud-Est : Antemoro, Antesaka, Antambahoaka, peuples de Farafangana (Antefasi, Zafisoro, Sahavoai, Sahafatra), Presses Universitaires de France, 1959, 118 p.
• Jacques Dez et François Viré, Le "manuscrit Antaimoro" du fonds arabico-malgache du Musée de l'homme, CNRS, Université Paris-VII, Département de recherches linguistiques, 1984, IV-25 f.-[31] f. de dépl. (avec facsimilé du manuscrit)
• Jacques Philippe Rombaka, Fomban-drazana antemoro = usages et coutumes antemoro, Ambozontany, Fianarantsoa, 1970, 121 p.
• Jean Tsaboto, Mutation sociale et politique de la société antemoro au XIX^e siècle (Sud-Est de Madagascar), EHESS, Paris, 2003, 483 p. (thèse)
• Le Gros [sic], Guérir chez les Antemoro de Matatana, INALCO, Paris, 1997, 2 vol. (thèse)
• L'organisation politique et sociale du royaume antemoro, Université de Madagascar (Cahiers du Centre d'études des coutumes), Tananarive, 239 p.
• Louis Molet, "Quelques contes Makoa et Antaimoro", in Bulletin de l'Académie malgache, nouvelle série, tome XXX, 1951-1952, p. 83-90
• Narivelo Rajaonarimanana, Savoirs arabico-malgaches : la tradition manuscrite des devins Antemoro Anakara (Madagascar), Institut national des langues et civilisations orientales, 1990
• Ogot, Bethwell A. (1992). Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century. Paris: UNESCO. ISBN 978-92-3-101711-7.
• Philippe Beaujard et Jean Tsaboto, "Les parias antemoro : les Antevolo", Actes du Colloque international sur l'esclavage, Antanarivo, 23-28 septembre 1996, p. 383-399
• Philippe Beaujard, Islamisés et systèmes royaux dans le sud-est de Madagascar : les exemples Antemoro et Tañala, Université de Madagascar, Antanarivo, (tiré à part issu de Omaly sy anio, n^o 33-36, 1991-1992, p. 235-286
• Thompson, Virginia; Adloff, Richard (1965). The Malagasy Republic: Madagascar Today. San Francisco, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0279-9.