Гыйрак

Гыйрак Җөмһүрияте
гарәп. جمهورية العراق‎
Әл-Җүмһүрия Әл-Иракыйя
көрд. کۆماری عێراق
Комари Эрак
Байрак	Илтамга
	Шигарь: «Алла́һе ә́кбәр»; «Аллаһ — иң бөек»
	Гыйрак милли һимны
Бәйсезлек көне	1932 елның 3 октябре (Бөекбританиядан)
Рәсми телләр	гарәп теле һәм көрд теле
Башкала	Багдад
Президент; Вице-президент; Премьер-министр	Фуад Масум; Нури Аль-Малики; Хайдер Аль-Абади
Дәүләт дине	ислам
Мәйдан; • Барлыгы; • су өслеге проценты	; 435 052 км²; 1,1
Халык саны; • Бәя (2015); • Халык тыгызлыгы	; 38 274 618 (2017);
ТЭП (номинал); • Барлыгы ; • Кеше башына	; 207 691 599 310 $ һәм 264 182 173 793 $ $;
КПҮИ	0,686
Акча берәмлеге	Гыйрак динары
Интернет-домен	.iq
ISO коды	IQ
ХОК коды	IRQ
Телефон коды	+964
Сәгать кушаклары	+3
Җини коэффициенты	29,5

Милләтләрe

Гарәпләр (75 %—80 %), көрдләр (15 %—20 %), төрекмәннәр (5 %), халдейлар, әссүриялеләр, иранлылар, әрмәннәр.

Дин

Рәсми динe: ислам: шигыйләр (гарәпләр) һәм сөнниләр (гарәпләр, төрекмәннәр һәм көрдләр). Башка диннәр: христианлык, яһүд дине, бәһаи, язидләр. Ислам ил халкының 95 % ы арасында таралган дин булып тора. Мөселман булмаган кешеләр (нигездә, Ассирия христианнары) халыкның 5 % ын тәшкил итә. Гыйракның христианнар җәмгыяте 2000 елга якын яши, һәм аларның күбесе Месопотамия ассириялеләреннән килеп чыккан. Мөселманнарның 65 % ы — шигыйлар, 35 % ы — сөнниләр. Гыйракта шигыйлар өчен изге булган ике урын — Нәҗәф һәм Кәрбәла бар.

Гыйракта ислам

Тариx

Бoрынгы тариx

Гыйрак (Месопотамия) — дөньяның иң борынгы цивилизацияләре барлыкка килгән урын. Бу өлкәдә шумер, бабил, Әссүрия дәүләтләре урнашкан булган. Хәзерге Гыйрак җирләре Фарсы империясе, Искәндәр империясе сoставына кергән.

Урта гасырлар

VII гасырда Гыйрак җирләрен гарәпләр яулап алалар. Бу җирләр Гарәп Хәлифәлеге составына кертелә. 1534 елдан Гыйрак Гoсманлы дәүләте сoставында.

Яңа гасырлар

1915 елда Гыйракны Британия империясе басып ала.
1932 елга кадәр Милләтләр лигасы контролендә.
1932 елда бәйсезлек игълан ителә.
1979 елда Сәддам Хөсәен Гыйракның башы була.
1980 елның 22 сентябрендә — Сәддам Хөсәен гаскәрләре Иранга һөҗүм итә, Гыйрак Иран белән сугыш башлый.
1990 елда Гыйрак Күвәйткә һөҗүм итә.

Хәзерге Гыйрак

2003 елында Джордж Буш администрациясе Гыйракка каршы сугыш башлый. Багдадны көрәшсез алалар. Гыйракка каршы НАТО коалициясе составына Бөек Британия, АКШ, Австралия, Польша һәм башка дәүләтләр була. Алар үз гаскарләрен Гыйракка җибәрәләр.

2003 елның 7 апрелендә — АКШ гаскәрләре Гыйрак-ның башкаласы Багдадка керәләр.

Сәясәтe

Сугышка кәдәр Гыйрак бер партияле (Баас партиясе) дәүләт булган. Сугыштан соң Гыйракта мәҗлис әл-ватани (Милли Мәҗлес) оештырыла. Ул 250 урынлык. Әмма бу оешмада хәким юк. Реаль хакимият рухи лидерлар кулында. Алар арасында: аятоллаһ Али әл-Систани.

Административ бүленеш

Гыйрак 18 муһафазаларга бүленгән.


№	Муһафазаһ	Мәркәз	Мәйдан, км²	Халык саны, кеше (2011)	Тыгызлык, кеше/км²
1	Багдад	Багдад	734	7 055 200	9611,99
2	Сәлах-әд-Дин	Тикрит	24 751	1 408 200	56,89
3	Диялә	Баакуба	19 076	1 443 200	75,66
4	Вәсит	Әл-Кут	17 153	1 210 600	70,58
5	Майсан	Әл-Амара	16 072	971 400	60,44
6	Бәсрә	Бәсрә	19 070	2 532 000	132,77
7	Ди-Кар	Ән-Нәсирия	12 900	1 836 200	142,34
8	Мутанна	Әс-Сәмәвә	51 740	719 100	13,90
9	Кадисия	Әд-Дивания	8153	1 134 300	139,13
10	Бабил	Хилла	6468	1 820 700	281,49
11	Кәрбәлә	Кәрбәлә	5034	1 066 600	211,88
12	Нәҗаф	Ән-Нәҗаф	28 824	1 285 500	44,60
13	Әнбар	Әр-Рамади	138 501	1 561 400	11,27
14	Найнава	Мосул	37 323	3 270 400	87,62
15	Дәһук	Дәһук	6553	1 128 700	172,24
16	Әрбил	Әрбил	14 471	1 612 700	111,44
17	Кәркүк	Кәркүк	10 282	1 395 600	135,73
18	Сөләймания	Сөләймания	17 023	1 878 800	110,37
	Барлыгы		434 128	33 330 600	76,78