Հուլիս: հուլյան և գրիգորյան օրացույցներում յոթերորդ ամիսը

Հուլիսն անունն ստացել է ի պատիվ Հուլիոս Կեսարի, որը ծնվել է այդ ամսում։

Ժամանակակից դարաշրջանում մինչ հուլիսի 23-ը (ըստ գրիգորյան օրացույցի)ը գտնվում է Խեցգետին համաստեղությունում, իսկ հուլիսի 23-ից հետո՝ Առյուծ համաստեղությունում։

Հայկական տոմարում հուլիսը համընկել է հրոտից ամսվա հետ։ Հայաստանում ջերմային ռեժիմով՝ ամառային, օրացուցայինով՝ ամռան երկրորդ ամիսն է։ Ցերեկվա տևողությունը Երևանում 14 ժ 46/7 է (15-ին)։ Արեգակի բարձր, հորիզոնից 73°06՝-ից (1-ին) 68°24՝ (31-ին) է։ Արևափայլքի տևողությունը 179-ից (Ստեփանավան) 422 ժ է (Արարատ)։ Արեգակնային գումարային ճառագայթումը 13,7-ից (Տաշիր) 20,3 կկալ/սմ² ամսական արեգակնային ճառագայթման հաշվեկշիռը՝ 7,4-ից (Բերդ) 11,3 կկալ/սմ2 ամիս (Եռաթմբեր)։ Օդի միջին ջերմաստիճանը 8,7-ից (Արագած) 25,8 °C է (Մեղրի), նվազագույնը՝ 4,8-ից (Արագած) 20 °C (Մեղրի), առավելագույնը՝ 12,4-ից (Արագած) 33 °C (Արմավիր)։ Օդի հարաբեր, խոնավությունը 39-ից (Արենի) 81% է (Սեմյոնովկա գյուղ)։ Հուլիսին մթնոլորտային տեղումների քանակը նվազում է մինչև Գմմ (Նշավան գյուղ)։ Առանձին դեպքերում տեղումների առավել բարձր արժեքները հասնում են մինչև 86 մմ (Տաշիր)։ Քամու արագությունը 1-8,6 մ/վ է, առավելագույնը՝ 11,7 մ/վ, լեռնանցքներում, հետկեսօրյա ժամերին, գերակշռող ուղղությունը՝ հյուսիս և հյուսիս-արևելք։

Հուլիսը ամառային սակավաջուր փողի առաջին ամիսն է։ Գետերով հոսում է տարեկան հոսքի 5-10 %-ը. սառցաբծերից և ձնաբծերից սնվող գետերով՝ 15- 20 %-ը, ստորերկրյա սնմամբ գետերի ջրի ջերմաստիճանը 1000 հ/բարձր, վրա 14,9 °C է, 2200 մ՝ 7,9 °C, մյուս գետերում համապատասխանաբար՝ 19,2 °C և 12 °C։ Գետերի ջրի ջերմաստիճանը յուրաքանչյուր 100 մ բարձրանալիս նվազում է 0,6°Օ-ով։ Սևանա լճի մակերևութային շերտի ջրի միջին ջերմաստիճանը 18 °C է (առավելագույնը՝ 19,5 °C, դիտվել է 1989 թվականին), Արփի լճի ջրամբարինը՝ 17,9 °C, Ապարանի ջրամբարինը՝ 19,2 °C, Քարի լճինը՝ 10,2 °C։ Հուլիսը տարվա ամենատաք ամիսն է։ Օդի ջերմաստիճանը հասնում է առավելագույնին։ Դադարում են լեռն, գետերի վարարումները։ Անամպ երկնակամարում Արեգակը կիզիչ է։ Հողում խիստ պակասում է խոնավությունը։ Դաշտերն ու այգիները հիմնականում ոռոգվում են։ Օդը լցվում է ծաղիկների ու չոր խոտի բուրմունքով։ Անասունների հոտերը բարձրանում են ալպյան և մերձալպյան արոտներ, սկսվում է հացահատիկի ու մրգերի բերքահավաքը։

Թեպետ հուլիսը ամենատաք ամիսն է, բայց երբեմն բարձր լեռնագագաթներին կարկուտ ու ձյուն են տեղում։ Հուլիսի առաջին տասնօրյակում ցածրադիր գոտում օդի միջին ջերմաստիճանը բարձր է 20-25°Օ-ից, լեռնային գոտում՝ 15°0-ից, ավարտվում է կլիմայական գարունը։ Սկսվում է ծիրանի բերքահավաքը, հասունանում են ելակը, թութը, բալը, գարին, աշնանացան ցորենը, ձմերուկը և սեխը, գարնանացան ցորենը, կարտոֆիլը, լոլիկը, վարունգը, լոբին և այլն։ Հուլիսի երրորդ տասնօրյակում Հայաստանի ամբողջ տարածքին բնորոշ են ամենաբարձր ջերմաստիճանները։ Վերջին հազարամյակում կայունացել է հուլիսիի 22-ին հաջորդող կիրակին Վարդավառի («ջուր ցողելու», «ջուր լցնելու») օրը նշելու ավանդույթը։ Այդ օրը լավագույնս համապատասխանում է դաշտային աշխատանքների ավարտին, հացահատիկի բերքահավաքին։ Հուլիս ամսում տոնվում են Սահմանադրության օրն ու Վարդավառը։

Հայաստանի Սահմանադրության օրը նշվում է հուլիսի 5-ին։ Այն ոչ աշխատանքային օր է։ Հայ առաքելական եկեղեցին Վարդավառը նշում է հուլիս ամսվա առաջին կիրակի օրը որպես տաղավար տոն։ Նրան հաջորդող երկուշաբթին ընդունված է որպես մեռելոց և ոչ աշխատանքային օր է։ Այդ տոները նշելու համար 2013 թվականի հուլիսի 5-ից 8-ը հայտարարվեցին ոչ աշխատանքային օրեր։ Հայաստանի երեք մարզերում՝ Սյունիքում, Լոռիում և Տավուշում Վարդավառը տոնում են մի այլ օր՝ հուլիսի 20-ից հետո առաջին կիրակի օրը։

• 2 հուլիսի — Սպորտային լրագրողի միջազգային օր,
• 6 հուլիսի — Համբույրի համաշխարհային օր
• 7 հուլիսի — Իվան Կուպալա
• 8 հուլիսի — Ընտանիքի, սիրո ու հավատարմության օր Ռուսաստանում
• 11 հուլիսի — Ազգաբնակչության համաշխարհային օր
• 14 հուլիսի — Բաստիլի գրավման օր
• 17 հուլիսի — Ծովային ավիացիայի օր Ռուսաստանում և Էթնոգրաֆի օր
• 20 հուլիսի — Շախմատի միջազգային օր
• 23 հուլիսի — Պսկով քաղաքի օրը
• 28 հուլիսի — PR-մասնագետի օր Ռուսաստանում

Հուլիս ամսում իրենց անկախության տոնն են նշում՝

• հուլիսի 3-ին՝ Բելառուսը,
• հուլիսի 4-ին՝ Ֆիլիպինները և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները,
• հուլիսի 5-ին՝ Ալժիրը և Վենեսուելան,
• հուլիսի 9-ին՝ Արգենտինան և Հարավային Սուդանը,
• հուլիսի 10-ին՝ Բահամյան կղզիները,
• հուլիսի 20-ին՝ Կոլումբիան,
• հուլիսի 21-ին՝ Բելգիան,
• հուլիսի 26-ին՝ Մալդիվները,
• հուլիսի 28-ին՝ Պերուն,
• հուլիսի 30-ին՝ Վանուատուն։

Եվրոպական որոշ լեզուներում հուլիս ամիսն ունի լատինական ավանդույթից տարբերվող անուն։ Ֆիններեն ասում են heinäkuu, այսինքն՝ խոտի ամիս, խորվաթերեն՝ srpanj՝ մանգաղ բառից։ Լիտվաներենում և սլավոնական որոշ լեզուներում հուլիսն իր անունն ստացել է այդ ամսում ծաղկող լորենու անունից՝ ուկրաիներեն՝ липень, բելառուսերեն՝ ліпень, լեհերեն՝ lipiec, լիտվաներեն՝ liepa։