A Republica Democratica Popular Lao (Laos) ye un país y estato sin de salita a lo mar d'o sudeste asiatico, muga con Birmania, a Republica Popular China a lo norueste, Vietnam a l'este, Cambocha a lo sud, y Tailandia a l'ueste.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Republica Democratica Popular Lao ສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ Sathalanalat Paxathipatai Paxaxon Lao | |||||
| |||||
Himno nacional: Pheng Xat Lao | |||||
Capital • Población | Vientiane 200.000 | ||||
Forma de gubierno President Primer ministro | Republica socialista Thongloun Sisoulith Phankham Viphavanh | ||||
Independencia De Francia | 19 de chulio de 1949 | ||||
Superficie • Total • % augua | Posición 79º 236.800 km² 2% | ||||
Población • Total • Densidat | Posición 104º 6.803.699 (2014) 26,7 hab/km² | ||||
Chentilicio | Laosiano/a |
O termin lao ye emplegato mas con frecuencia ta referir-se a la luenga dominant y a chent de Laos. Ye tamién una forma de latinizada d'a palabra Laos en a luenga Lao (ລາວ). Ye a vegadas emplegata en anglés ta referir-se tamién a lo país. O país se clamó Lan Xang ("Tierra d'o Millón d'Elefants") entre os sieglos XIV y XVIII.
Os restos arqueolochicos mas antigos d'o país se troban en a clamata Plana d'as charras, una plana a 1.200 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, con restos de charras d'arredol d'os sieglos V aC-VIII dC.
Arredol d'o sieglo V dC, o país fue chusmeso a influencias d'os primitivos reinos khmers, incluyindo entre istas influencias a civilización india u o budismo, que plegó a Laos a traviés d'a civilización Dvaravati. D'ixas calendatas ye o chacimiento arqueolochico de Vat Phou, en o sud d'o país.
Arredol d'o sieglo XII plegan ta la rechión os pueblos tais dende os suyos territorios orichinals en a China meridional, y en 1333 se funda o clamato Lan Xang (o país d'o millón d'alifants), y tien lugar a implantación definitiva en o país d'a relichión budista. O reino se consolida y, dimpués d'a primera capital en Luang Prabang, arredol de 1550 se converte en nueva capital l'actual capital d'o país, Vientiane. Con l'anexión de Chiang Mai, o reino plega ta la suya maxima extensión.
Sindembargo, en os sieglos XVII-XVIII bi ha una fragmentación d'o reino y bellas provincias pasan a mans de birmans, chineses u siameses. En 1798 Vientiane ye conquiesta por os siameses (l'actual Tailandia) que dominan os tres reinos que forman o país en o sieglo XIX.
En 1893, o diplomatico francés Auguste Pavie, viceconsul de Francia en Luang Pragang, chunto con as accions de fuerza d'a Marina de Guerra francesa, que bloqueyó as costas de Tailandia, o Siam cedió a Francia a marguin ezquierda d'o río Mekong y signó tractatos en 1902 y 1904 reconoixendo o protectorau francés en Laos, integrato en 1899 en a Indochina francesa. Simbolo d'a situación de colonialismo francés, en 1904 puyó ta o tron Sisavang Vong, en un largo reinato dica 1959.
En a Segunda Guerra Mundial, as tropas d'o Chapón ocuporon a colonia d'a Indochina francesa en diciembre de 1941, dimpués de l'ataque a Pearl Harbor. Os chaponeses tenioron o país en o suyo poder dica la fin d'a guerra, en 1945. Sindembargo, como que a ocupación militar chaponesa se fació con l'acuerdo d'o Gubierno d'a Francia de Vichèi d'o mariscal Pétain, oficialment o país seguiba sendo territorio francés.
Dimpués d'a invasión chaponesa, Tailandia, que yera aliata d'o Chapón, obtenió a cesión por en 1941 a Francia de Vichèi d'os territorios laosianos a l'ueste d'o río Mekong.
En os zaguers moments d'a guerra, os chaponeses, ta impedir o retorno d'as potencias colonials europeas, aduyaron a l'independencia d'o país, proclamata o 8 d'abril de 1945 por o rei Sisavang Vong acuciato por a presión chaponesa.
En 1946, Francia concedió a Laos a suya autonomía en a clamata Union Française (Unión Francesa).
En os Acuerdos de Chinevra en 1958, dimpués d'a redota en a Guerra d'Indochina (con a redota final en a batalla de Dien Bien Phu), Francia acceptó de conceder a suya independencia a os territorios d'a Indochina francesa: Laos, Cambocha y Vietnam, anque Vietnam yera dividito provisionalment entre Vietnam d'o Norte y Vietnam d'o Sud.
En 1962, a situación en Laos yera de ruptura, encara que s'heba formato un Gubierno d'unidat nacional. A o sud d'o país yeran os anticomunistas y os partidarios d'a neutralidat en a Guerra de Vietnam, y a o norte yera o Panthet Lao. O país yera ocupato, amás, por as tropas d'Estaus Unius, Vietnam d'o Sud y Vietnam d'o Norte y por a guerrilla vietnamita, o Viet Minh, que s'enfrentaban en a Guerra d'o Vietnam.
Os Estaus Unius en ista epoca deseyaban a neutralidat d'o país, y en 1962 o president estausunidense John F. Kennedy firmó un acuerdo con o Vietnam d'o Norte, ta a retirata de l'Exercito Popular vietnamita y d'o Exercito estausunidense. Sindembargo, os guerrillers d'o Viet Minth siguioron en o país, formando a clamata pista Hô Chi Minh u rota Hô Chi Minh ta l'abasteiximiento d'os guerrillers comunistas en o sud de Vietnam.
En 1963, o Panthet Lao lanzó una ofensiva militar que ocupó gran parte d'o país. Encara que os Estaus Unius no quisioron d'embrecar-se con tropas de l'exercito regular, bi ninvioron as tropas especials, incluiendo tropas d'a CIA, ta adiestrar y armar a as tribus d'as montanyas contra os comunistas. Amás, os avions estausunidenses bombardeyaban o país, en a zona d'a pista Hô Chi Minh.
Dica o 23 de febrero de 1973 no bi habió un alto o fuego en Laos.
En 1975, en os moments finals d'a Guerra d'o Vietnam, o Panthet Lao derrocó a o rei Savang Vatthana (que abdicó o 2 d'aviento) y prenió o poder, creyando a Republica Democratica Popular de Laos.
Laos ye dividito en 16 provincias (khoueng), 1 municipalidat* (kampheng nakhon), y una zona especial** (khetphiset):
Estaus d'Asia |
Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam |
Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico |
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina. |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Laos, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.