सुगौली सन्धि नेपाल आ तत्कालिन इस्ट इन्डिया कम्पनी बीचमे भेल सम्झौता छी जेस नेपाल अंग्रेज युद्धक विधिवत समाप्ति भेल छल । ई सन्धिमे नेपाल अपन अधीनस्थ भूमिक २ तिहाई भू-भाग गुमाउने परल छल । ई सन्धिमे ब्रिटिश इस्ट इन्डिया कम्पनी आ नेपाल बीच २ दिसम्बर १८१५ मे हस्ताक्षर भेल आ एकर पुष्टि ४ मार्च १८१६ भेल छल । ई सन्धि ब्रिटिशद्वारा पर्वतीय राज्य नेपाल उपर दोसर बेर आक्रमण भेल सन् १८१४ सँ १८१६ तक चलल अंग्रेज-नेपाली युद्धके समाप्त केलक। सन्धिमे हस्ताक्षर करै नेपाल पक्षसँ राज गजराज मिश्र आ चन्द्र शेखर उपाध्याय तथा ब्रिटिश (कम्पनी) पक्षक लेफ्टिनेन्ट कर्नेल प्यरिस ब्राड्स छल ।
हस्ताक्षर | २ दिसम्बर १८१५ |
---|---|
कार्यान्वयन | ४ मार्च १८१६ |
Signatories | गजराज मिश्र आ चन्द्र शेखर उपाध्याय (नेपाल) प्यरिस ब्राड्स (इस्ट इन्डिया कम्पनी) |
सन्धिमे नेपाल लडाईंमे जितल भूमि छोडे परल , ब्रिटिश प्रतिनिधि काठमाडौंमे राइख, गोर्खाके ब्रिटिश सेनामे भर्ती करै आ नेपाल अमेरिकी अथवा युरोपी कर्मचारीके राख्न अधिकारसँ सेहो बन्चित होए परल । एही सँ पहिल फ्रान्सक कमाण्डरसभके नेपाली सेनाके तालीम दऽ काममे लगावैत छल । ई सन्धिमे एक तिहाई भूभाग नेपाल गुमाउने परल । ई अन्तर्गत सिक्किमक क्षेत्र सेहो परैत अछि, हिमरक राजा छोग्याल अंग्रेज-नेपाली युद्धमे ब्रिटिशके सघाने छल। नेपाल गुमाएने क्षेत्रसभमे काली नदीक पश्चिमी भाग कुमाउँ(वर्तमान उत्तराखण्ड), गढवाल(वर्तमान उत्तराखण्ड), सतलज नदीक पश्चिमतर्फक कुछ क्षेत्रसभ कांगडा (वर्तमान हिमाचल प्रदेश) आ तराई क्षेत्रक बहुत भागसभ।
सुगौली सन्धि होएसँग पहिल दार्जीलिङ्ग, पूर्वमे टिस्टातक, दक्षिण-पश्चिममे नैनीताल, कुमाउँ, गडवाल आ पश्चिममे बशाहरतक नेपालक भूभाग छल मुदा वर्तमान कालमे ई क्षेत्र भारतक भूभागमे परैत अछि ।
ब्रिटिश भारतक प्रोविनेन्ससभ आ नेपालक स्थिति]] १. ब्रिटिश ईस्ट इन्डिया कम्पनी सन्धिक मस्यौदा तारिक २ दिसम्बर १८१५ केलक जहिमे लेफ्टिनेन्ट् कर्नल प्यारिस् ब्राडशा हस्ताक्षर केने छल , सन्धि हस्ताक्षर करै १५ दिन भित्रमे फिर्ता पठाउने अन्तिम चेतावनी देएत नेपाल पठालक। नेपालक शर्तसभ मनजूर नैछल , ई कारण नेपाल तोकिएल म्यादमे हस्ताक्षर नै करल्क। ब्रिटिश ईस्ट इन्डिया कम्पनी काठमाडौंमे आक्रमण भेल हल्ला फिंजाउवैके साथ सेनाक हलचल केलक। राजधानीमे आक्रमण अपरिहार्य बुझेर सन्धिमे हस्ताक्षर बाध्य बन्ल ।
२. सुगौली सन्धि नेपालउपर लादने छल , राजा तथा उच्चपदस्थ अधिकारीसभ एहिमे हस्ताक्षर करैल नै चाहैत छल । मुदा नेपाल बाध्य बन्ल - एकर शर्तसभ मान्न। पण्डित गजराज मिश्र आ चन्द्रशेखर उपाध्याय सुगौली ठाउँमे ब्रिटिशक शिविरमे जज ४ मार्च १८१६ कऽ दिन ई सन्धिमे हस्ताक्षर केलक।
३.नेपाल १५ दिने म्यादके लत्याएर ९३ अम दिनमे हस्ताक्षर केलक। सन्धि ओही दिनसँ लागू केलक।
१. सन्धिक अनुच्छेद ९ मे राजाद्वारा सन्धि मंजूर् करै परेत बात लेखने छल छल मुदा राजा गीर्वाण युद्ध बिक्रमसँ एहन कोनो रिकर्ड नै अछि।
२. ब्रिटिशके नेपाल सन्धिक पालना नै करैत अछि बहुत डर छल ई कारण गभर्नर जेनेरल डेबिड अक्टरलोनी ब्रिटिश सरकारक पक्षसँ सन्धि लागू भेल पुष्टि करै आ सन्धिक एक प्रति चन्द्रशेखर उपाध्यायके सुम्पिलक!
सन्धिमे राष्ट्रक सीमांकन स्पष्ट नै भेल कारण आब विवाद कायम अछि।
This article uses material from the Wikipedia मैथिली article सुगौली सन्धि, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). CC BY-SA 4.0 कऽ अन्तर्गत विषय सूची उपलब्ध अछि । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मैथिली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.