Serrè

Serrè kèya èghuna'aghi ghâbây maro'om massa'an. Mènnya' serrè sè tamaso' ka macem mènnya' atsiri èyèkstrak dhuli bagiyân attas tamennan arèya. Mènnya'na èghuna'aghi ghâbây ngojâ rengngè' (rèpelen). Bâḍâ ghâḍhuwân sitronèla sè ta' èkasennengè rengngè'. Mangkana, serrè kennèng èpadhâddhi obhât rengngè' bân serangga laènna.

Serrè arèya tamennan sè tombu taonan, ramo'na akanṭa jhâi. Ghlâghârrâ ngalompor ènga' bhungkana pènang, bisa tombu ghân 2m tèngghina, bhuleddhâ 4mm. Kalomporra abârna bhiru è ḍâlemma, ḍâunna abârna bhiru bureng.

Tombuwân arèya asalla ḍâri India bân Sri Lanka. Makkè ḍâ'iyâ serrè ella ètamen è Afrika, Amèrika Tengnga bân Lao', Hindia Bârâ', Cèna, bân Asia Tèmor Lao'.

Carèta Panyalambherrân

Samarèna Perrang Dhunnya Kaḍuwâ', rèng-orèng molaè aperghi serrè è Amèrika Tengnga bân Lao', lajhu è Afrika, Madagaskar, bân polo-polo è saènterrenna. Serrè satèya ella ètamen otabâ tombu aghâl è pan-brâmpan naghâra sub- bân tropis. Tamennan arèya èperghi è pan-brâmpan naghârâ è Asia Tèmor Lao' ghâbây tamennan kalongèdhân otabâ pangèyas. Dhinèng è Amèrika Serikat, kappra ètamen è Florida, è salajhângnga Miami-Dade County.

È Puerto Riko bân Kapolowan Virgin, serrè ka'angghâl è kèmpo'an herbarium sè ella èkaghâbây è taon 1876 bi' 1860 bâng-sèbânga. È Puerto Riko, serrè ètamen è pamengkang.

Arghâ èkonomi

Èkstrak mènnya' èsensialla serrè èghuna'aghi è ghuṭè, bhât-obhâdhân, bân om-ro'om. Makkè serrè ètamen è Asia bân Afrika, tapè naghârâ pangasèl serrè sè palèng bânnya' ngèkspor serrè arèya Guetamala, ra-kèra 250.000 kg per taon.

Arghâ sosial

Serrè èghuna'aghi ghâbây nambhâi panyakè' tabu', ghâresghes, bân ḍârâ tèngghi. Kappra kèya èkella pas èyènom ghâbây nambhâi bâto', kalèsma, bârâ ghusè, bân sakè' tabu'.