Lûnäio Giulian

O Lûnäio Giulian o l'è stæto inventòu da l'astrònomo egiçian Sosigene de Lisciandria d'Egitto e o piggia o seu nomme da Giulio Cesare che o l'à promulgòu inte l'anno 46 primma de Cristo.

A rifórma do lunâio do Nûma Ponpìlio a l'àiva prevìsto 'n ànno lunâre de 355 giórni, spartîi inte 10 méixi e che comensâvan a-o Prìmmo de Màrso. Prìmma do Nûma Ponpìlio se sa pöco in sciâ cronologîa in ûzo a Rómma.

O Lunâio româno antîgo, (ò Giuliàn, ò sæ riformòu da-o Giùlio Cézare), partî da l'ànno 708 ab Urbe condita (da-a fondaçión da Çitæ) e 46 prìmma de Crìsto pe niâtri - o prevedéiva pò-u méize de Frevâ 28 giórni inti ànni no bizestîli. Inti ànni bizestîli, in càngio, tra i 24 de Frevâ (VI Kal. Martii) e i 25 de Frevâ (V Ka l. Martii) s'azonzéiva 'n giórno, dîto Bis VI Kal Martii. Quell'ànno o l'à dónca pigiòu o nómme de bizestîle. A riforma à prinçipiòu a partî da-o 45 prìmma de Crìsto e i ànni bizestîli cazéivan ògni 3 ànni.

A l'ànno bizestîle dozén di astrònomi àn òservòu che l'equinòçio de Primavéia o s'êa spostòu in avànti de tréi giórni e l'é stæto fæto 'n'âtra rifórma: l'ànno bizestîle o l'é stæto fisòu ògni 4 ànni e l'é stæto sâtòu i ànni bizestîli corispondénti a-o 5 prìmma de Crìsto, a l'1 prìmma de Crìsto e a-o 4 dòppo Crìsto. Da l'8 dòppo Crìsto l'é tórna stæto pigiòu l'ûzo di ànni bizestîli, ma de lóngo ògni 4 ànni, ûzo ch'o l'é duòu scinn'a-o 1582 (rifórma Gregoiànn-a).

• Ab Urbe condita

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce Lunäio Giulian