Liberia

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Liberia is e land in Wes-Afrika, aon d'n Atlantischen Oceaan, grenzend aon Sierra Leone, Guinee en de Ivoorkös. Hoofstad is Monrovia. Liberia is in de negentienden iew gestiech door Amerikaanse negers die nao hun oontslaag es slaof nao Afrika wouwe trökkiere. De naom is aofgeleid vaan 't Latiens liber, "vrij".

Liberij; is verdeild in 15 counties.

De oorsprunkeleke bewoeners bestoon oet 16 versjèllende stamme, boevaan de Kpelle de groetste zien. De mach weurt evels veurnaomelek gehawwe door de Amerikaanse negers, die naoventrint 5% vaan de bevolking oetmake en Ingels spreke. Ingels is nog ummertouw de einege officieel taol vaan Liberia. Wijer woent dao 'n aonzeenlek aontal Libaneze en Indiërs. Umtot 't gein Europese kolonie waor en door de börgeroorlog woene dao wieneg blaanke.

In 1461 landde de Portugeze hei en ze zouwe later e paar handelsposte vestege, meh wie in d'n Tachtegjaoregen Oorlog de Nederlanders conflicte mèt Portugal kraoge en de Goudkös ('t modern Ghana) confisqueerde verweusde ze de poste in 't gebeed vaan 't huieg Liberia, wat tot in de negentienden iew oonbezat zouw blieve. In 1822 vestegde de Vereinegde Staote hei 'n kolonie, die ze leet kolonisere mèt vrijgelaote slaove, meh in 1847 splitsde de koloniste ziech aof; daomèt woort Liberia es ierste Afrikaans land oonaofhenkelek. Allewel tot Liberia op ideologische grun gevörmp waor es "natie vaan vrij gekleurde lui" waor 't zeker gei "zwart Israël": de koloniste voolte ziech Amerikane en riechde 't land ouch nao Amerikaans model in. De umringende groetmachte Groet-Brittannië en Fraankriek perbeerde 't land te kolonisere, en door mismanagement kaom 't land herhaoldelek in financieel probleme. Vaanaof 1877 waor 't 'n dictatuur. In de twintegsten iew kaom Liberia get oet zien isolemint, oonder aandere door investeringe oet de VS en steun aon de Geallieerde in d'n Twiede Wereldoorlog.

In 1980 pleegde d'n inlandse sergeant Samuel Kanyon Doe 'ne coup, boemèt 'n ind kaom aon oonderhaaf iew Americo-Liberiaanse regering. In 1989 begóste de Americo-Liberiane trök te vechte, boemèt de Liberiaanse Börgeroorlog begós. Wie dee in 1996 eindegde organiseerde me verkezinge en sjreef me 'n nui constitutie (de veurige, vaan 1847, waor in 1984 door Doe aofgesjaf). Charles Taylor woort in 't jaor dao-op tot president gekoze. In 1999 begós 'ne nuie börgeroorlog, wat Taylor oeteindelek in 2003 dwong nao Nigeria oet te wieke.