Film

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Film haet versjillende beteikenisse. In de ieësjte plaatsj is 't ein dun läögske of velke. In de fotografie is 't eine väöl gebroekde term.

In de cinematografie git 't euver vasgelagde bewaegende beilde, gemak doer de inwirking va leech op ein veur leech geveulige laoëg op ein lang filmsjtraoëk, dae doer de filmcamera rolt tiedens 't opnumme.

D'r zunt versjillende genres, wie de geluidloeze film. De cinematografie is de filmkuns. 'n Film weurt gereigisseerd doer 'ne regisseur, mer ouch de producer haet get te zègke euver de realisatie van 't eindproduk.

Roond 1900 waoërte de örsjte films gedriejd op kèrmèsse dör rezende cinema's. In 1909 begoes Jos Caubo in Venlo 'ne filmzaal an de Vleesjsjtraot in z'n hotel-restauraant Die Porte van Cleve. In 1910 volgde Mestreech oeë Willem van Lier in d'r sjtedeleke concaerzaal 'ne cinema begoes. In 1918 tèlde Limburg 14 bioscope, oeë-van de mètste in 't Zuide loge.

Katholieke cultuurpolletiek

De örsjte poginge öm vat te kriege op wat in cinema's waoërt vertuuënd, verleep via Katholieke vereniginge en instanties. Later waoërte plaatsjeleke regels opgesjtèld. Wie die regels leidde töt 'n hoeëg belasting en 'n toegangsverbod vör de jeugd, organiseerde de bioscoophouders zich in 'ne Boond. In 1924 richde de Limburgse en Brabantse gemèngdes 'n gezamenleke käöringsinstantie op. Films die neet goodgekäörd waoërte waore in gaans Limburg en Brabant neet te zieë. In 1929 besjlaoëte de bioscoophouders öm ooch neet-goodgekäörde films te drieje. D'r örsjte dae dao laestighèèd mèt kreeg waor Jan Hendrik Martens, èègenaer van 't Luxor in Zitterd. Wie ooch ander bioscoophouders vör 't gerech gesjlèpd waoërte sjlaoët d'r Boond väöl Limburgse bioscope.

Ruys de Beerenbrouck

Op 24 oktober 1929 dwong d'r premier Ruys de Beerenbrouck de partieje roond de taofel en die gesjprekke leidde töt 'n compromis in de vörm van de oprichting van 'n Katholieke filmcentrale, die de films gong naokäöre en 't verbod op bioscoopbezeuk vör jongere waoërt ingetrokke. De probleme waore groeëtendeels van de baan, mae bleve hie en dao nog get naosöddere. Eind 1929 koes Berger, d'r börgemèèster van Venlo, nèèt versjtoeë dat in d'r cinema d'r Fraanse film La sirène des Tropiques mèt Joséphine Baker in de hoofdrol, te zieë waor.

• Adri Gorissen: Dagblad de Limburger, Limburg slagveld bioscoopoorlog, 6 december 2007

• Thunnis van Oort - Film en het moderne leven in Limburg. Het bioscoopwezen tussen commercie en katholieke cultuurpolitiek (1909-1929). Maaslandse Monografieën 70. ISBN 9789087040152