2010

Umdat 't dit jaor 200 jaor geleje waor dat Chopin gebore woort (1 mièrt 1810) ies 2010 oetgerope tot Chopinjaor.

jannewarie

• De Limburgstaolege rapgróp Pikkatrillaz geit oetein, nao bekans 11 jaor.
• 1 - In Nederland, zeker in Nederlands Limburg, vènje herindeilinge plaatsj. Árse en Velde weurt aan Venlo toegevoog, Zaerem aan Haors aan de Maas, Mieëldere-Wânsem weurt opgesjplits tösje Haors aan de Maas en Venroj en Bree, Helje, Kessel en Mael fusere tot Pieël en Maas. Wiejer weurt heringedeild in Groninge (Oldambt) en Zuud-Hollandj (Zuidplas).
• 4 - De Burj Khalifa in Dubai, mèt 828 meter 't hoegste gebouw op de wereld, geit ope.
• 10 - De Nederlander Sven Kramer wirt veur de veerde keër op riej Europees kampioen sjaatse allround. Dit is nog neet eërder emes gelök.
• 12 - Haïti weurt getroffe door 'nen eerdsjók vaan 7 op de momintmagnitudesjaol, naobij de hoofstad Port-au-Prince. D'r zien tösse 217.000 en 230.000 inwoeners um 't leve gekome.
• 14 - Börgemeister Gerd Leers van Mesjtreech nump nao ein raodsvergadering van vief oer zien óntsjlaag es Börgemeister van Mesjtreech.
• 14 - 't Kabinèt-Balkenende IV veurkump eine crisis nao aanleiding van 't Irak-rapport van de Commissie-Davids.
• 25 - Ali Hassan al-Majid oftewaal "Ali Chemicali" wirt ter doad gebrach door ophanging.
• 26 - 't Nederlands Spyker nump 't Zweeds otomerk Saab euver vaan General Motors.

fibberwarie

• 5 - 't LVK wirt gewónne door W-Dreej oet Venlo mèt 't nummer Vandaag!.
• 7 - De veurmalige prof-fitserenner Franco Ballerini veróngelök op 45-jaorige laeftied biej eine autorally wo hae es co-piloot aan mitdeeg. Ballerini waas winnaer van Paries-Roubaix in 1995 en 1998.
• 13 - Sjaatser Sven Kramer wint goud op de 5000 maeter op de Olympische Wèntjersjpele in Vancouver.
• 15 - In 't Belzje Buizinge-Halle ónger Brussel vundj eine treinramp plaatsj, wobiej 18 doaje en meë es hónderd gewónje valle.
• 20 - 't Kabinèt Balkenende IV vilt euver de kwestie van waal of neet verlenge van de Nederlandse missie in Afghanistan. De PvdA-ministers numme hun óntsjlaag. 't Kabinèt wirt demissionair en zal nuuj verkezinge gaon veurbereie.
• 21 - Eine pesjtoar in 't Brabantse Reusel weigert de hostie te gaeve aan de plaatsjelike prins-carnaval, ómdat dae aopelik homofilie beliejt. Hiejnao óntsjteit d'r ein flinke rel in de Nederlandjse homo-bewaeging.
• 27 - Chili weurt getroffe door 'n zier zwoer eerdbeving van 8,8 op de momintmagnitudesjaol. De sjaoj is enorm, 't aontal doeje vèlt mèt 279 relatief gezeen mèt.

miert

• 3 - Biej de Gemeinteraodsverkezinge kriege veural de PVDA, CDA en SP minder sjtumme es verwach. Groate winnaers zint de lokaal partieje, D66 en GreunLènks en in minder maote de VVD.
• 4 - SP leidster Agnes Kant trèk zich truk oet de poletiek. Aanleijing is de nederlaog van de SP in de verkezinge van 3 miert en de sjlechte veuroetzichte veur de partiej biej de aansjtaonde Kamerverkezinge.
• 11 - De Limburgse CDA-minister Camiel Eurlings maak bekènd dat hae zich veurluipig truktrèk oet de politiek.
• 12 - PvdA-partiejleier Wouter Bos maak bekènd dat hae zich oet de poletiek truktrèk. Dit hilt in dat hae neet langer de liestrèkker zal zeen biej de kómmende verkezinge op 9 juni. Tegeliekertied wirt bekènd gemaak dat de Amsterdamse burgemeister Job Cohen es ziene opvolger zal waere aangesjtèld.
• 18 - De Zuud-Hollese gemeinte Rozenburg weurt as deilgemeinte aan Rotterdam toegevoog.
• 29 - In Moskou vènje tweë terroristische zelfmaordaansjlaeg op de metro plaatsj, die 't laeve koste van ènnige tieëntalle luuj. Later bliek dat dees aansjlaeg zint gepleeg door tweë jóng 'zjwarte weduwe' oet de Russische deilrepebliek Tsjetsjenië.

april

• 10 - 'n Pools regeringsvleegmesjien sjtort naer bie de Russische plaats Smolensk. Alle 96 inzittende sjterve t'r plaotse; oonder hun is de Poolse presidènt Lech Kaczynski.
• 14 - Op Iesland bars de vulkaon Eyjafjallajökull veur de ierste kier sins 1823 opnuuj oet. Deur de veule asdeilkes in de loch motte bekans alle lochhaves in West-Europa 'n paar daog geslote weure.
• 20 - In de Golf vaan Mexico oontplof e booreiland. 't Leek in de bojem zörg de weke dao-op veur ein vaan de groetste olierampe oet de historie.
• 22 - De Ope VLD sjtap oet de Belzje regering naodat Yves Leterme en Jean-Luc Dehaene gein oplossing höbbe kènne vènje veur de kwestie óm 't keesdistrik Brussel-Halle-Vilvoorde. De regering-Leterme II is hiemit gevalle.
• 27 - Ratingbureau Standard & Poor verlieg de status vaan Griekse obligaties tot niveau "rommel". Dit is e kantelpunt in de Griekse sjöldecrisis: d'n euro geit oonderoet en e faillissemint vaan Griekeland ligk op de loer.

mei

• 2 - De Eurozone en 't IMF stèlle Griekeland 'n liening vaan 110 mieljard euro t'r besjikking. In ruil moot 't land wijer bezuneginge doorveure.
• 6 - Bij de Britse parlemintsverkezinge haolt gein vaan de partije 'n mierderheid, veur 't iers sinds 1974. De derde partij, de Liberaol Democraote, haolt evels neet zoeväöl zetele es verwach.
• 7 - Wetensjappers betrokke bij 't Neanderthalergenoomprojek kundege op basis vaan hun werk aon tot Neanderthalers en modern minse ziech höbbe gekruis.
• 12 - Op de lochhave van de Libische hoofsjtad Tripoli sjtort 'n vleegmesjien neer. Dao valle mier as 100 doeje, wo-ónger 70 Nederlanders en zeker twie Belzje; e Nederlands kèndj van neuge oet Tilburg haet de ramp as einige euverlaef.
• 19 - De Roedhummes, de rebelle die vechte veur de trökkier van Thaksin Shinawatra as premier van Thailandj, waere versjlage. Hienao begèntj de ónrös in de hoofsjtad Bangkok aevel pas good.
• 20 - Wetensjappers kundege de creatie vaan 't ierste kunsmaoteg genoom aon.
• 25 - De parlemintsverkezinge in Suriname weure gewónne door ex-dictator Desi Bouterse.
• 29 - Viktor Orbán weurt veur d'n twiede kier premier vaan Hongarije
• 31 - De Israëlische marien euvervèlt e konvooi van zes sjeper mit hölpgeujer op waeg nao de Gazasjtroek. Daobie valle zeker 10 doeje.

juni

• 9 - Tweëde Kamerverkezinge in Nederlandj. De PVV kump sterk op, dewijl veural 't CDA sterk verluis. Jan-Peter Balkenende treujt nao aonleiing heivaan aof es partijleier.
• 10-14 - Bij etnische relle tösse Kirgieze en Oezbeke in Kirgizië valle hoonderde doeje.
• 11 juni - 11 juli - 19e Waereldkampioensjap voetbal in Zuid-Afrika. Spaanje weurt kampioen door in 't finaal (nao verlenging) mèt 1-0 vaan Nederland te winne.
• 13 - Federaal verkezinge op 't Belsj.
• 17 - Iesland krijg officieel 't kandidaot-lidmaotsjap vaan de EU.

juli

• 8 - De Solar Impulse voltoejd es ierste elektrisch vleegmesjien 'n vlöch vaan 24 oor.
• 16 - De fotowebsite Instagram weurt in gebruuk genome.
• 24 - Bij de Love Parade in Duusbörg valle 51 doeje naotot festivalgengers in 't gedrang koume. Nao dees tragedie weurt beslote veur 't fesitval noets mie te hawwe.
• 25 - De klokkelojjerswebsite WikiLeaks publiceert 90.000 intern beriechte vaan de Amerikaanse euverheid umtrint d'n oorlog in Afghanistan.
• 29 - Bij euverstuiminge nao extreem moessonreges in Pakistan koume zeker 1600 lui um; 21 mieljoen lui weure direk of indirek geraak door 't natuurgeweld.

augustus

• 5 - In Copiapó (Chili) rake 33 koompele op 600 meter deepde in de kojl ingeslote.
• 12 - Desi Bouterse weurt geïnstalleerd es president vaan Suriname.
• 16 - De Georgische zakemaan Merab Zjordania weurt de nuien eigeneer vaan SBV Vitesse. Vitesse is zoedoende d'n ierste boetelandse club dee in vreem han kump.
• 21 - De zittende premier Julia Gillard wint de verkezinge vaan Australië; häör regering hèlt 'n klein mierderheid.

september

• 4 - In Christchurch (Nui-Zieland) vint de ierste vaan 'n serie zwoer eersjokke plaots. Bij deze sjok gief 't allein materieel sjaoj, meh oetindelek zalle tot en mèt 2012 alles biejein 187 lui umkoume.

oktober

• 1 - In Nederland treujt e kraakverbood in wèrking.
• 3 - Duitsland deit zien lèste herstèlbetaoling veur d'n Ierste Wereldoorlog.
• 4 - Nao 'nen dambreuk in de Hongaarse provincie Veszprém weure diverse dörper euverspeuld door vergiftege roeje pratsj.
• 10 - De Nederlandse Antille weure oontboonde es land. Curaçao en Sint Maarten goon wijer es land binnen 't Keuninkriek, dewijl Bonaire, Saba en Sint Eustatius es bezunder gemeintes bij Nederland weure ingelief.
• 12 - De ierste koompele oet de kojl vaan Copiapó weure bevrijd.
• 14 - 't Kabinèt-Rutte I, beröstend op 'n coalitie vaan CDA en VVD mèt gedoonsteun vaan de PVV, weurt beëideg.
• 24 - PSV zèt toes tege Feyenoord 't historisch rizzeltaot vaan 10-0 neer.
• 25 - 'nen Eersjok en dao-opvolgenden tsunami veur de kös vaan Sumatra höbbe oongeveer 400 doeje tot gevolg.
• 26 - Bij diverse oetbarstinge vaan de völkaon Merapi op Centraol-Java koume 353 lui um en mote doezende weure geëvacueerd.

november

• 13 - De Birmese Aung San Suu Kyi weurt nao 21 jaor vaan häör hoesarres bevrijd.
• 17 - Wetensjappers in 't CERN wete veur 't iers antimaterie te vaange.
• 23 - Noord-Korea bombardeert 't eilendsje Yeonpyeong, boe-op 'n vergeldingsactie vaan Zuid-Korea volg.
• 28 - WikiLeaks publiceert 250.000 diplomatieke telexberiechte, boevaan 'rs 100.000 es 'vertrouwelek' of 'geheim' waore aongemerk.

december

• 4 - In de Groete Kèrk vaan Dordrech weurt de Herzeen Staotevertaoling gepubliceerd.
• 12 - In Kosovo weure veur 't iers sinds de oonaofhenkelekheidsverklaoring parlemintsverkezinge gehawwe.
• 17 - D'n Tunesische straotverkouper Mohamed Bouazizi stik ziech in brand. Dit protes is 't begin vaan 't Arabisch Vreugjaor.

Nobelprieze

• Natuurkunde: André Geim en Konstantin Novoselov "um baonbrekende experiminte umtrint 't twiedimensionaol materiaol grafeen."
• Sjemie: Richard F. Heck, Ei-ichi Negishi en Akira Suzuki "veur mèt palladium gekatalyseerde kruuskoppelreacties in organische synthees."
• Geneeskunde: Robert G. Edwards "veur de oontwikkeling vaan in vitrofertilisatie (IVF)."
• Literatuur: Mario Vargas Llosa "um zien cartografie vaan machsstructure en zien snijende beelder vaan 't individu ziene weerstand, zienen opstand en zie verlees."
• Vrei: Lio Xiaobo "um ziene lange en geweldloeze strijd veur fundamenteel minserechte in China" (bij verstek oetgereik)."
• Economie: Peter Diamond, Dale Mortensen en Christopher Pissarides "um hun analyse vaan merrete mèt zeukfricties."

Persoen vaan 't Jaor

Mark Zuckerberg

• 11 jannewarie - Miep Gies (100), Nederlandse verzètssjtriedster, vèndjster van 't daagbook van Anne Frank.
• 25 jannewarie - Ali Hassan al-Majid, Irakeese awd-minister van defensie, naef van Saddam Hoessein.
• 27 jannewarie - J.D. Salinger (91), Amerikaanse sjriever
• 20 fibberwarie - Alexander Haig (85), Amerikaanse militair en politicus
• 11 miert - Hans van Mierlo (78), Nederlandse politicus
• 28 miert - Vasili Smyslov (89), (Sovjet-)Russische sjaakgroatmeister
• 30 miert - Hub Vinken (83), Nederlandse fitserenner
• 1 april - John Forsythe (92), Amerikaanse acteur (o.a. Dynasty en Charlie's Angels)
• 10 april - Lech Kaczynski (60), Poolse president
• 26 april - Willy Caron (75), Limburgse tenorzenger oet Venlo.
• 10 mei - Hans Dijkstal (67), Nederlandse politicus
• 17 mei - Bobbejaan Schoepen (85), Belzje zenger en óngernummer
• 21 mei - Driek van Wissen (66), Nederlandsen dichter
• 29 mei - Dennis Hopper (74), Amerikaansen actäör
• 17 juni - Lucy Loes (Lucienne Vanbesien; 82), Belzje volkszengeres
• 22 augustus - Michel Montignac (66), Fransen diëtis
• 25 augustus - Conny Stuart (96), Nederlandse actries en zengeres
• 27 augustus - Anton Geesink (76), Nederlandse judoka
• 30 augustus - Appie Baantjer (86), Nederlandsen oteur
• 31 augustus of 1 september - Jef Ulburghs (88), Belsj-Limburgse preester-politicus
• 1 september - Jean Nelissen (74), Nederlands-Limburgse sjportversjlaaggaever
• 5 september - Guillaume Cornelis Beverloo (Corneille; 88), Nederlandse kunssjilder
• 29 september - Tony Curtis (85), Amerikaansen acteur
• 6 oktober - Antonie Kamerling (44), Nederlandsen acteur
• 10 oktober - Solomon Burke (70), Amerikaanse soulzenger
• 10 oktober - Joan Sutherland (83), Australische operazengeres
• 27 oktober - Néstor Kirchner (60), Argentiense sjtaotsman
• 30 oktober - Harry Mulisch (83), Nederlandse sjriever
• 12 november - Henryk Górecki (76), Poolse componis
• 28 november - Leslie Nielsen (84), Canadesen acteur
• 1 december - Adriaan Blaauw (96), Nederlandsen astronoom
• 17 december - Captain Beefheart (Don van Vliet; 69), Amerikaanse rockmusicus
• 24 december - Frans de Munck (88), Nederlandse keeper
• 30 december - Bobby Farrell (61), Arubaanse zenger
• 31 december - Raymond Impanis (85), Belzje fietserenner

Films

Hei 'n lies vaan films die zien oetgebrach in 2010:

• Alice in Wonderland
• Valentine's Day
• Nostalgia de la luz
• Inception
• The Social Network

Meziek

Hei 'n lies vaan albums die zien oetgebrach in 2010 (Albums op alfabet):

• Kesha Sebert - Animal