Lmɣrib

Lmɣrib (s tutlayt taɛṛabt : « المغرب », al-Maɣrib ; s ugmmay n tfinaɣ : « ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ », Lmɣrib) nɣ s yism nns amaddud Tagldit n Lmɣrib (s tɛṛabt: « المَمْلَكَةُ المَغْرِبِيَّة », al-Mamlaka al-Maɣribiya ; s ugmmay n tfinaɣ : « ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ », Tagldit n Lmɣrib) tga yat tmazirt, ig yan uwank agldan, tlla ɣ ugafa utrim n tafriqt, tg yat zɣ tmizar n tmazɣa.

    Lmɣrib Iɣ ur igi wad amgrad lli tsiggilt, kcm s tasna n Mrrakc bac ad tẓrt akkʷ imgradn nna dar illa yism zun d wad !

Tamaẓunt nns tga tt Rrbaṭ, d tiɣrmt da akkʷ gis imqqurn tga tt Tgmmi Tumlilt.

Tagldit n Lmɣrib
ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ (tamaziɣt)
المملكة المغربية (taɛrabt)
Lmɣrib

Acnyal
Lmɣrib

Tawmrigt
Tanfalit : Akuc, Tamazirt, Agllid
ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ
الله، الوطن، الملك
Izli : Izli anamur n Lmɣrib
Lmɣrib

Adɣar n Lmɣrib ɣ tfriqt
Tamssugurt
Talɣa n uwank Tagldit
Agllid Muḥmmad wiss sḍis
Tutlayin tunṣibin Tamaziɣt d Taɛrabt
Tutlayin yaḍn Tafransist
Tamaẓunt Rrbaṭ
Tarakalt
Tamdint akkʷ imqqurn Tigmmi Tumlilt
Tajumma :
Aɣrud 710,850 km²
(tis 40)
Aman % 0.056 (250 km²)
Akud adigan GMT 0
GMT 1 ɣ unbdu
Amzruy
Idrisiyn 789 - 974
Imrabṭn 1060 - 1147
Imwaḥdin 1147 - 1248
Imarinen 1248 - 1465
Iwaṭṭasn 1472 - 1554
Isɛdiyn 1554 - 1659
Iɛalawiyn Zɣ 1666 ar ɣilad
Taḍa n fas 30 mars 1912
Azarug :
Fransa 2 mars 1956
Ṣbanya 17 ibrir 1956
Taraɣrft
Asmɣrf Imrriyn
Imzdaɣ :
• Assiḍn 2014 3 848 242(tis 38)
• Tanẓẓi 77,71/km²
Tadmsa
Afars amadday ustiy (TTT) 2015
• Aɣrud 274.53 mlyar dular
• I yan 8,194 dular
Afars amadday ustiy (Asmawan) 2015
• Aɣrud 103.08 mlyar dular
• I yan 3,077 dular
Tamatart n jini  (2007) 40.9
Tamatart n tnflit tanfgant  0.647
(tis 123)
Aqariḍ Adrhm
Isfka yaḍn
Tasga n undah Tafasiyt
Tanglt n utilifun +212
Tangalt n tmazirt MA
Tangalt n wantirnit .ma

Timdinin nns imqqurn gan-tnt Fas, Mṛṛakc, Sla, Mknas, Agadir, Asfi, Ṭanja, Tiṭṭawn, Wujda, Lɛyun, Lḥusima, Bni Mllal, Lqnḍrt, Warzazat d Ddaxla. Iḥudda-tt-id zɣ ugafa ill agrakal, zɣ unẓul Muriṭanya, zɣ ugmuḍ tamazirt n Dzayer, zɣ utaram iḥudda-tt-id yill Aṭalanti. Tamazirt ad tɣʷi kra n 710.850 km², d zdɣn gis kra n 36 id mlyun n middn iɣ nẓṛa tqdirat n usggʷas n 2019. Iga Lmɣrib agmam ɣ wammas n Iwunak Munnin zɣ usggʷas n 1956, d iga yan zɣ tmizar lli-d iskrn Tamunt n Lmɣrib Mqqurn ɣ usggʷas n 1989.

Tṭṭaf tmazirt n Lmɣrib yan wanaw n tnbaḍt igan tagldit tadusturant, agllid nns iga t Muḥammad wis-sḍiṣ, nttan ad ittnbaḍn tamazirt zɣ usggʷas n 1999 lliɣ immut babas Ḥasan Wis Sin. Tṭṭaf tmazirt ad ula yan udustur ar sis tswuri zɣ usggʷas n 2011, nttan a f ṣwwṭn tugt n inmurn.

Anssixf nɣ amawas amzwaru lli illan ɣil-ad iga-t Ɛaziz Axnnuc, lli igan anssixf n Ugraw Anamur i Insimann.

Aẓur n yism

Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Mrrakc
Lmɣrib 
Tawlaft n iqariḍn n Lmḍrib ar skarn 25 suntim, win usggʷas n 1924. Ittyara gisn ism n Lmḍrib s tutlayt taɛrabt d tanfransist.

Ism n « Lmɣrib » ikka-d taɛṛabt. Anamk nns iga-t ɣilli ɣ ttggz tafukt. Ittyussan daɣ Lmɣrib ɣ dar imaratn iɛrabn s « almaɣrib alaqṣa » (المغرب الأقصى) lli t-igan « Lmeɣrib nna akkʷ yaggugen », s unamk n « adɣar akkʷ yaggugen nna ɣ tteggez tafukt ».

Ism n Amṛṛuk s tmaziɣt « ⴰⵎⵕⵕⵓⴽ » iga asmẓi n yism anṣli MurakucMrrakc, aẓur n ism ad igat « Amur n wakuc », Assinf ad iwintid irwas tutlayin tiṛumiyin, ḍfṛn kullu ismawn lli akkant tmizar yaḍn taɣarast ad. Ar ttinin ifransawiyn « Maroc », isblyuniyn « Marruecos », Ibrtqqizn nɣ d iburtuɣaliyn ar ttinin « Marrocos », Ngalza ar ttinin « Morocco », Ilalmaniyn ar ttinin « Marokko ». Abla iturkiyn lli as ittinin « Fas », d iraniyn lli as ittinin « Murakuc ».

Ism aqbur lli s tettussan tamazirt n Lmɣrib igat « Muriṭanya », tkkatinn tagldit n Muriṭanya tga tagldit nna akk izwarn ɣ Lmɣrib, tsmun Lmɣrib n ɣila d tmazirt n Muriṭanya d imik ɣ Dzayr ( Ẓr Muriṭanya bac ad tssnt uggar ). Tfrn tt-id ismawn yaḍn zun d Mrrakc dar lmurabitin, d Fas.

Amzruy

Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Amzruy n Lmɣrib

Azrmzruy

Adɣar lli ɣ illa Lmɣrib ɣilad ikka-tt-inn ittuyzdaɣ zɣ uzmz aẓrwan aqbur, ɣ kra n wakud illan gr 190.000 d 90.000 m.ɛ (mnid ad ilul ɛisa). Tlla yat tiɣri tamaynut tzḍar ad tml mas t-inn ikka Lmɣrib ittuyzdaɣ urta akk tarix ad bɛd ma d ufan kra n ixsan n ufgan azayku ma mu ttinin Homosapiens tama n uftas n yill aṭlasi ɣ udrar n Iɣud lliɣ asn skrn taḥalil ufan mas lɛmr nnsn ar itturri s 315.000 q.ɛ, ɣayad ad yujjan ixsan ad ad gin tilli akk iqburn ɣ umaḍal akk.

Ɣ uzmz anaẓran (n uẓru) amaynu, uckand iṣyaḍn d imksawn, staqrn ɣ ṣavana n idɣarn nna. Tadlsa nnsn tsfalkay aylliɣ ibda waman ar t ittiliḥ bɛd 500 q.ɛ s ssbab n isnfal n unzwi. Idɣarn lli illan ɣ taman yill n Lmɣrib ɣ umzwaru n uzmz anaẓran amaynu tkka-tt-inn tmunn ddu yat tdlsa n lfxxar d tadlsa n idɣarn n yill agrakal. Tɣuriwin n tarkyulujit mlan masd ttadjin n tfunasin d tkrrazt s sin-itsn kkan-tt-inn ɣ uzmz ann. Ɣ uzmz n iɣir, tadlsa tajirsit tlkm ɣ-akud-ann s ugafa n Lmɣrib.

Azmz aqbur

Lmɣrib 
Dyana, yat takuct tarumiyt tlla ɣ tiɣrmt n Walili.

Tuckit n ifiniqin s iftasn imurwakucin yiwi s tsutin n unbaḍ n imẓẓin g yiẓẓlmḍ n Lmɣrib. Isbbabn ifiniqin iflayn tamnaḍt nɣd tasga n tagut ɣ yill umlil agrakal dat n tasut tiss tamt dat n tlalit n Ɛisa d dffir nns s imikk ṣkan tisgiyin n tisnt g yiftasn d isaffn n Lmɣrib. D gr timntawin mqqurnin izwarn n ifiniqin tlla g Cala, Liksus, d Mugadur.

Tucka-d tɣrma taqṛṭajit dat n tasut tiss smmust dat n tlalit n Ɛisa d tsmuzza n tkiriḍt nns ɣ iẓẓlmḍ n tafṛiqt. Qṛṭaj trna tazdiwin n tsbbabt nns d tqqbilin timaziɣin, d ar asn takka aqqaṛiḍ ku asggʷas afadd ad tḥḍu amyawas nnsn g tsarwa n tngiwin  timzwura.

Zzɣ tasut tiss kṛaḍt dat n tlalit n Ɛisa, tkkatt inn Muṛitanya tga tagldit taqqbilit tamaziɣt g ugʷmmaḍ agrakal n Lmɣrib, agllid i kullu iqqbuṛn ittussann mas inbḍ tagldit ad igat Baga, lli ynbḍn ɣ tasut tiss kṛaḍt dat n tlalit n Ɛisa d dffir nns yucka d Bukus amzwaru i ynbḍn gr 100 d 80 dat n tlalit, igldan imaziɣn ur ar yadlli bahra kkṛḍn iftasn, taɣawsa lli yssrxan akccum n iṛumin, ɣ-akud-ann aɣulnt kra n tsgiwin g Muṛiṭanya tga tamsddurruyt taṛumit g 33 dat n tlalit, d taɣul dffir nns kullut g usggʷas n 40 dffir n tlalit lliɣ inɣa umnukad Kaligula agllid Amuri Baṭelimus.

Lmɣrib 
Rsma yann nit n takuct Dyana ɣ Walili.

Unuɣ n takuct Diyana g Walili, Ṛuma tkkṛḍ ikaliwn n Muritanya, i yadlli ur bahra ittuswttan, s imsasatn d tmyaqqanin d tqqbilin tiẓuṛanin d g udɣar ad ig azzaɣ asrdasan, d tsiriw tissas nns ɣar f tsgiwin iɣ a yadlli tlummaẓ gis, d iɣ ur a bahra tsɣawsa kigan n isrdasn afadd attn t tḥḍu .

Tamnaḍt ad taɣul tga agzzum ɣ tamnukda n Ṛuma d yaɣul wassaɣ nns igat Muṛitanya Taṭnjit d tga tɣrmt n Ṭanjis nɣ Ṭanja amnru nns. ɣ tizi lliɣ inbḍ amnkad aṛumani Agsṭus, inbbaḍn n Muritanya taṭnjit lli yadlli inbḍn tasgiwin n yiffus n Vulubilis nɣ Walili. Kra n inmzrayn ar ttinin mas tlm tamnukda taṛumanit ar Anfa (Ɣila tga Tigmmi tumlilt s yism).  

Ɣ usggʷas n 285 tffuɣ tamnukda taṛumanit ɣ Lmɣrib d uckan-d iwindaln igan tiqqbilin zzɣ tamazirt n ijiṛmanin, d ḍaṛat nnsn Iquṭin d Ibiẓanṭin. Ɣ tizi yad kkantt inn middn g idrarn ur tn isdurri awd yan, is tn yadlli nbḍn inbbaḍn d imɣarn zzɣ gisn. Ackn-d ilmma wid iskarn tiɣri i tamasiḥt s Lmɣrib g tasut tiss snat, d kra n middn izdɣn g iḍuṛan ad d ismgan d kra n imkrazn kcmn s usgd ad amaynu lli tn id ilkmn.

Azmz anammas

Azzaɣ amuslm n tsga n Lmɣrib amuzzur, issntin ɣ tuẓẓmt n tasut tiss sat n tlalit, d imurs g ussnti n tasut tiss tamt. Azzaɣ ad yiwi d Lislam d tutlayt tasrɣint s Lmɣrib. Dffir nns yiwrri Lmɣrib iga agzzum g uwank amawi g tfṛiqt, d isnbaḍn n ku tasgiwin ar ttustan zzɣ dar asnbaḍ imqquṛn g Lqirawan s tqbilin timaziɣin lli ikcmn lislam,macc awxxa ɣikan ɣaman f uslgn nnsn iqqbuṛn, d fkan argay I wawank amuslm amaynu. Uckan d kra n tqbilin tisrɣinin s Lmɣrib zdɣn gis d skrn tigldanin nnsn, zun d Ṣalḥ Bn Mnṣuṛ lli iṣkan tagldit n Nkkur d ifsr Lislam gr imzdaɣn n tgldit nns, tugtt n tikkal dffir lliɣ ar ttilin kigan n imnɣan.

Lmɣrib 
Asmḍl n Ibn Baṭṭuṭa lli d iddrn gr 1304 d 1369 ɣ tamdint n Ṭanja.

G 750 tel, tiqqbilin timaziɣin nkrn mgal n tgllit tamawit. Tagrawla tssnta g dar tiqqbilin illan g tagut n Lmɣrib d tfsr dɣya g tmnaḍt kullu. Waxxa tagrawla tdrus d s 742 tel, urta tlkm Lqiṛawan, d ur sul ẓḍaṛn dffir nns isnbaḍn imawin nɣd ignsas nnsn iεbbasin ad siwrrin anbaḍ nnsn f tagut n tfṛiqt. Lmɣrib g tizi yad iffuɣ afus n yimawin macc yiwrri ibḍa f kigan n tglda timaziɣin mẓẓinin zun d: Ibuṛɣwaṭin, Sijilmassa, Nkkur, d rnu fllasn Tilmsan, d Tahrt i yllan ɣilad g Dzayr g usggʷas n 789 tel, ittugma wawank aydrisi inbḍn Lmɣrib f g ufus n Idris iwis n Ɛbdllah, i yadlli irwln zzɣ yat tmdayt g usggʷas n 786 tel, d ifta s tɣrmt n Walili d tbrrkt taqqbilt n Uṛaba tamaziɣt, dffir nns issnta inmuzun nns ar kiɣ ilkm awank n Tamsna, Fizaz, d Tlmsan. Ar kiɣ t inɣa Haṛun Ṛṛacid s ustci, ilmma yumẓ iwis Idris wiss sin anbaḍ dffir nns lliɣ dars 12 usggʷas. Afrux ad igad argaz d issmɣur anbaḍ nns ar kiɣ yumẓ Lmɣrib kullut, d iṣka tiɣrmt n Fas.

Lliɣ iḍṛ unbaḍ Aydrisi, d zzɣ usggʷas 1060, ssntan t tidfrin timaziɣin ar ttnbaḍn Lmɣrib,  Awank amzwaru gitsn iga t uwank n Imṛabṭn zzɣ tqqbilt n ilmtunn lli iḍfuṛn i tqqbilt imqquṛn n yiẓnagn. Awank n Yimṛabṭn tmurs g ad tsmun tamazirt n Umurnwakuc. Dffir n Yimṛabṭn uckan d kigan n tglda tiyyaḍ zun d Imwwuḥḥidin, Imarinin, Iwṭṭasn, d Isεdin yat tḍfuṛ tayyaḍ d kraygat yat ar tskar amnru nns g iɣrman imqqurn g Lmɣrib ɣ akud ann. Tiɣrmin ad ar ttussanent ɣilad s tiɣrmun n tamnukda tamurwakucit. D ḍaṛat n tasut tiss 11 tel, buɣlan t teglda yad d urrint gan t idwasn imqquṛn g tagut n Tafṛiqt s usrag n tmnaḍin mqqurnin lli yadlli nbḍn gis d awr nttu ula Landalus. Lliɣ tḍr Landalus rurn kigan n imuslmn d udayn s Lmɣrib f yimnɣi lli ssnkrn t tgldanin timasiḥin, lli ittusann ɣilad s yimnɣan n usuwrruy.

Azmz amaynu

G umzruy amaynu ɣaman Isεdin g unbḍ ar usggʷas n 1659. dffir nns tnunnt tdfrt n Iεalawin i yadlli inbḍn tagldit n Tfilalt zzɣ 1635. tadfrt ad tules tsmun Lmɣrib g usggʷas n 1666. G usggʷas n 1684 yurrid Mulay Smaεil iwis n Ccrif s Ṭanja zzɣ Ingliz d issnta ar ismun tiɣrmin n Lmɣrib g yan wawank imunn, mqqar ugint kra n teqqbilin addiss munnt, ikkattinn Lmɣrib ad igan awank amzwaru issikzn s tsimant n Mirikan g ussnti n tgrawla tamirikanit g usggʷas n 1787. Ukan kkan tt inn tinawin timirikanin ittkkan illan n Lmɣrib ar fllasn ttakʷayn imritln imaziɣn, dffir nns iɣtes ugllid Muḥmmad wiss kṛaḍ masd ku tinawin timirikanin rad magẓnt zzɣ tukyiwin n imritln g tetgart n tiddukla ittuskrn g usggʷas n 1777. d tatgart ad tga ɣilad zzɣ titgarin tiqqbuṛin itskr Mirikan, d i sul isuln ar ɣass ad.

Zzɣ tazwiri n tasut tiss 18 ibidd Lmɣrib mnid yat tgrawla imqqurn ittuzdan d tgrawla tamgurant tussnta g Uṛupa, d yurm Lmxzn ad iskr kigan n isuɣdn afad ad imun d usrus amaynu I'll an g mnid nns, d gr isuɣdn ad:

  • Issnta Lmɣrib ar issifiḍ imuzar xf islulla d ikrḍ fllasn Lmxzn ad sskṛẓn tiḍaf afad ad ur tɣama tikki d temxxart, d tssgdl asnsr n iqqaṛiḍn n tmizar n bṛṛa.
  • Iṣka wawank yat tinml tamaynut g Sela afad ad gis ttuɣran timassanin timaynutin n uzmz ann, d ar takka taggazt i yinlmadn, d tṣṣifḍ ismmigln s bṛṛa.
  • Zzɣ ismmigln i yeṣṣifḍ uwank, kra n inlmadn skrn asmuttg dar udfrir n Urupa n tagut, d isɣa d ɣ akudan Lmxzn ilafn imaynutn d iṣka yan usakʷn n walaf g tɣrmt n Fas.

Lmxzn d tsrtit

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Lɛṣkṛ

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tadamsa

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Azmz iqṛṛbn

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tasrtit d tmrsal

Lmɣrib 
Agllid n tmazirt Muḥammad wis-sḍiṣ

Angraw n tnbaḍt

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Adustur d tmrsal

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Acnyal d izli anamur

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tibḍit tamssugurt

Tasgiwin

Ɣ usggʷas n 2015 ttusnfln tasgiwin n tmazirt aylliɣ skrn gisnt sin d mraw n tsgiwin ad tnt igan :

Lmɣrib 
Tasgiwin n tmazirt n lmɣrib s sin d mraw it-snt

Timdinin mqqurnin

Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Timdinin n Lmeɣrib

Llan ɣ tmazirt n Lmɣrib kigan n timdinin d iɣrman zun d ukan akk tmizar n umaḍal. Ilin kra n 70 tmdinin nna ɣ illa uggar n 50 000 umzdaɣ, talli akk gisn imqqurn tga tt tiɣrmt n Tigmmi tumlilt s yan uṭṭun imzdaɣ iqrbn ukan aylkm 4 imlyunen n middn.

Ar aɣ immal uɣawas ad lli illan ddaw as mraw timdinin lli akk imqqurn ɣ tmazirt d mnck n imzdaɣ ad gisnt illant.

Lmɣrib 
Tigmmi Tumlilt
Lmɣrib 
Rrbaṭ
Lmɣrib 
Fas
Lmɣrib 
Mrrakc

Anmala Tamdint Tasga Mnck n imzdaɣ

Lmɣrib 
Agadir
Lmɣrib 
Ṭanja
Lmɣrib 
Sla
Lmɣrib 
Wujda

1 Tigmmi Tumlilt Tigmmi Tumlilt-Sṭṭat 3,359,818
2 Fas Fas-Mknas 1,112,072
3 Ṭanja Ṭanja-Tiṭwan-Lḥusima 947,952
4 Mrrakc Mrrakc-Asfi 928,850
5 Sla Rrbaṭ-Sla-Lqnḍrt 890,403
6 Mknas Fas-Mknas 632,079
7 Rrbaṭ Rrbaṭ-Sla-Lqnḍrt 577,827
8 Wujda Tagmuḍant 494,252
9 Lqnḍrt Rrbaṭ-Sla-Lqnḍrt 431,282
10 Agadir Sus-Massa 421,844

Tarakalt

Lmɣrib iga yat tmazirt lli ɣ illa ttanawuɛ bahra imqqurn ɣ ammas n imuɣliyn nns, ar gis nntafa kraygat anaw n ugama, zun d : idrarn, izaɣarn, tanrẓuft ...

Lmɣrib  Adr f kra n twlaft afad ad tt tssimɣurt

Iwala Lmɣrib i tmizar lli iṭṭafn wakal izdin d yill aṭlasi, izf n uftas nns igatt Ixf n Spartil, lli illan ɣ ugafa n tmazirt, ɣ tsga yaḍn n wakal ar nttafa Djabal Ṭariq, ɣ yixf ad nit aɣ itbdu yill agrakal. Ɣ iffus akk d iffus agmuḍan ar nttafa tanrẓuft tamɣrabit. Ɣ tuẓẓumt n tmazirt llan gis idrarn d izaɣarn.

Iṭṭaf Lmɣrib iwtta nns ɣ ugafa d yill agrakal, ɣ iffus Muriṭanya, ɣ ugmuḍ tamazirt n Dzayer, ɣ utaram iḥudda-ttid yill Aṭalanti. Tmazirt ad tumẓ yat tjumma n 710.850 km². Tmaẓunt nns iga-tt Rrbaṭ, d timdinin nns imqqurn gan-tn Fas, Mrrakc, Sla, Mknas, Agadir, Asfi, Ṭanja, Tiṭṭawn, Wujda, Lɛyun, Lḥusima, Bni Mllal, Lqnḍrt, Warzazat d Ddaxla.

Anzwi

Lmɣrib 
Adfl ɣ Ifran

Anzwi n tmazirt n Lmɣrib ur igi yan, kraygat tsga ɣ tmazirt ad dars yan unzwi ur irwasn tasgiwin yaḍnin, ar nttafa anzwi anammasan (amutawaṣṣiṭi) ɣ ugafa n tmazirt, anzwi amuḥiṭi ɣ utaram, d unzwi anrẓufan (aṣḥrawi) ɣ iffus. Idɣarn nna ɣ illa yill gisn yan unzwi iɛdln izuzwan. Azgn n ugafa ar gis zrayn sin wannazn: annaz iɣurn (iqqurn) ar ittack ɣ gr ayyur wis-smmus d wis-tẓa n usggʷas, d wannaz lliɣ ar ittili unẓar ar ittack ɣ gr wayyur wis-mraw d wis-kkuẓ. Amma iffus n tmazirt illa gis yan unzwi igan aṣḥrawi iqqurn iḥman zun d kamit. Ar itettar unzwi n tmazirt s yat tumant tamaḍut tga tt ma mu nttini argigi n ugafa aṭlasi. Tumant ad ar tettḥkkam ɣ unẓar d udfl lli-d ittackan s Lmɣrib zɣ tsga n yill aṭlasi.

Idrarn

Uggar n tulutayn n tmazirt n Lmɣrib gis ɣar idrarn, ar tlkkm tiɣzi n kra n idrarn n tmazirt ad uggar n 4000 m ɣ iggi yill. Adrar n Tubqal ay-gan yixf n idrarn ad d nttan ad akk gisn iɣzzifn, tlkn tiɣzi nns 4167 m. Lmɣrib iga tmazirt waḥdat ɣ tmazɣa aɣ llan salasil n idrarn ikmmln ad t igan idrarn n waṭlas lli nẓḍar ad nbḍu idrarn ad s kraḍ n trabbutin: Aṭlas mẓẓiyn, aṭlas mqqurn d aṭlas anammas. Ad ur nttu ula idrarn n rrif lli llan ɣ ugafa n tmazirt, adrar lli akk gisn iɣzifn igatt adrar n Tidɣin s yat tiɣzi n 2456 m.

Idrarn n waṭlas

Lmɣrib 
Idrarn n waṭlas mẓẓiyn d afa lli d itbayyan ɣ tuẓẓumt n tawlaft igatt Afa n tmzgadiwin (Adrar n Lkst)
Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Idrarn n Waṭlas

Idrarn n Waṭlas gan yat trabbut imqqurn n idrarn illan ɣ tfriqt n ugafa. Idrarn ad umẓn zɣ iffus utrim n Lmɣrib ar ugafa n Tuns. Gisn ar nttafa udrar n Tubqal lli igan adrar akkʷ iɣzzifn ɣ ammas n tmazɣa s yat tiɣzi ilkmn uggar n 4000m.

Ɣ Lmɣrib, nẓḍar ad nbḍu idrarn ad s kraḍ n trabbutin, ar nttafa :

Aṭlas mẓẓiyn
Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Aṭlas mẓẓiyn

Idrarn n waṭlas mẓẓiyn ɣʷin yat tjumma imqqurn ɣ wakal n iffus n tmazirt zɣ yill aṭlasi ɣ iffus utaram ar iffus agmuḍan iɣ akk tzrit tasgiwin n Warzazat tlkmt tiɣrmt n Tafilalt (tumẓ ɣin tqriban kra n 500km n uzaru). Ɣ iffus dars iwtta d tnrẓuft (ṣṣḥra). Adrar lli akk illan ɣ ugmuḍ n idrarn ad iga tt adrar n Saɣru, d iṭṭaf iwtta ɣ ugafa d idrarn n waṭlas mqqurn. Afa n idrarn ad iga tt adrar n Sirwa lli yadli igan yan uburkan, tlkm tiɣzi nns 3304 m.

Lmɣrib 
Tawlaft n udrar n Tubqal iswrt upilot afransawi Walter Mittelholzer
Aṭlas mqqurn
Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Aṭlas mqqurnTubqal

Idrarn n waṭlas mqqurn nɣd Adrar n Drn gan idraren li kullu imqqurn ɣ tmazirt n umrruk. Iga Tubqal ixf n idrarn ad, nttan a-kullu gisn iɣzifen , yili ɣ tiɣzi n 4167 m. Idrarn ad bḍun Amrruk fsnat tsgiwin mqqurnin, yat bahra irɣan tḥbu fllas azazwu d yat ifan udm ns i yill ɣayn af tfulki bahra ɣ uzazwu nns.

Ar ttini kra n middn i idraran ad Adrar n Drn acku nttni ad yakkan tudrt i izaɣarn d igmmaḍn d kullu ikaliwn n tmazirt n umrruk acku nttni ad tkkan waman lli-f tbidd tudert n kraygat targant wala imuidar.

Adrar n Tubqal iga yan udrar illan ɣ ammas n idraren n waṭlas mqquṛn. Nettan ad akkʷ ittawssan nger idraren n lmɣrib acku nttat ad akk gisn iɣzzif, tiɣzi nns tugr 4000m. Adrar n tubqal assaɣ ns aẓuṛan iga tt tugga akal s tmaziɣt iga adrar i kullu yattuyn ɣ iẓẓlmḍ n tafṛiqt d wiss sin ɣ tfṛiqt ffir n udrar n kilimangaru. d illa ɣ tizult n aṭlas amqqran, ɣ tmazirt n umur n wakuc (lmɣrib) yaggug-nn s 63 km f tɣrmt n mrrakc, d ar tlkkm tattuyt ns ar 4167 mitru.

Aṭlas anammas
Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Aṭlas anammas

Idrarn n rrif

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Izaɣarn

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Isaffn

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Aftas

ibḍa uftas amṛṛukiy f sin, f yill agrakal d ugaraw aṭlantiy.

Taɣarin

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Amun

Tutlayin

Lmɣrib  Imgradn lli sis iẓlin : Tutlayt taɛrabtTutlayin timaziɣin
Lmɣrib 
Tutlayin n tmazirt n Lmɣrib

Zɣ mad ittini udustur lli-d iffuɣ ɣ usggʷas n 2011, ar nttafa mas gant tutlayt taɛrabt d tutlayt tamaziɣt tanawayt tutlayin tunṣibin n tmazirt n Lmɣrib. Tantala nna bahra ittuysawaln dar imɣrabiyn tga-tt darija nɣ ma mu nttini taɛrabt tamɣrabit. Iɣ nucka ad nẓr usiḍn lli ittyuskar s ifassn n tasmirit tamattayt n usɣiws rad naf mas 91.6% n imɣrabiyn ssn i yat zɣ tantliwin n tutlayt taɛrabt (90.8% ssn i darija, 0.8 ssn i lḥssanya) d mas 26% ssn i yat zɣ tutlayin timaziɣin (14,7% ssn i tclḥit, 7,9% ssn i tamaziɣt n waṭlas anammas d 4% ssn i trifit), mac tuggt n middn ckkan f usiḍn ad is nit iṣḥa nɣd iskrkisn ka aynna, d tuggt nnsn nnan mas uṭṭun n willi sawalnin s tmaziɣt idrus bzaf f ɣaylli nit illan ɣ lwaqiɛ d mas uṭṭun n imsawaln n tutlayin timaziɣin izḍar ad akk yugr 50% n imzdaɣ.

Tuggt n willi sawalnin s tutlayin timaziɣin ar sawaln ula s darija, ɣayad acku ɣ yan uzmz tkka-tt-inn tlfaza d lmidya ar tzzray kullu isuyas nnsn s darija d ur jju d zrin kra s kra n tutlayt tamaziɣt, mayad yujja kigan n middn ad akk ttun tutlayt nnsn tamaziɣt ar sawaln ɣar s darija.

Tkka-tt-inn tmazirt n Lmɣrib ɣ yan uzmz ur bahra yaggugn ddu ufus n Fransa d Ṣbanya, mayad yujja tutlayt tafransist d taṣbnyulit ad kcmn s tmazirt. Tkka-tt-inn tutlayt tafransist ɣ yan uzmz tga tutlayt tunṣibt, mac ɣila mqqar urt sul tgi, ar ka sul aqran imɣrabiyn tutlayt ad ɣ ammas n tinmal., tga ɣila tafransist tutlayt tabrranit tamzwarut ɣ tmazirt d nttat as bahra swurrin imɣrabin ɣ akk igran n tudrt nnsn slawan akk ɣ kullu mad izdin d twuri d tadamsa. Tlla ula tutlayt taṣbnyulit nna s isawal tqriban kra n 2 id mlyun n imɣrabiyn slawan ɣ ugafa n tmazirt. Tili tutlayt tanglizt ula nttat tntacr bahra ɣ isggwasn ad ggranin slawan dar iɛrrimn.

Middn

Lmɣrib 
Uṭṭun n imzdaɣ kraygat usggʷas

Uṭṭun n imzdaɣ n tmazirt n Lmɣrib ɣila iga tt 36.5 imlyunen n middn. S yat zyada n 1.26% kraygat usggʷas. Uggar n 100.000 ibrraniyn zdɣn ɣ tmazirt ad, aɣlabya nnsn gan iṣbnyuliyn nɣ ifransawiyn umẓn latrit nnsn nɣ gan zɣ willi txdamn ɣ timssurin tigraɣlatin. Asɣl ad n zyada inaqsd ukan yan imik ɣ isggwasn n gr 1971 d 1982, lliɣ gis tlkm 2.5%.

Ɣ isggwasn ad ggranin ar nttafa ula isuqqiyn llid ikkan iffus n tnrẓuft ɣ akk timdinin mqqurnin n tmazirt.

Ar aɣ mmaln tiɣuriwin timaynutn mas uṭṭun imqqurn n iɛrabn d imaziɣn lli ar ntfrraq gratsn s tutlayt ur tn bahra naḥya ɣ mad izdin d tanfalit tawiratit nnsn. Tiɣuriwin ad mlant aɣ mas tamhlt n usɛrrb lli ijran ɣ ammas n tmazirt txdm mzyan. Ahablugrub-Y iga yan ukrumuzum ar itdda zɣ babas i warraw nns bla ad gis ijru kra n usnfl iɣrfan s iɣrfan. Tiɣuriwin lli ittuyskarnin f imɣrabiyn tmla aɣ mas 81.7% nnsn walan i uhablugrub E (iggut bahra dar imaziɣn) d gisn nit 72.6% walan i uhablugrub E1b1b, swa ɣ idɣarn nna ɣ ttuysawal tɛrabt wala ɣilli ɣ ttuysawal tamaziɣt.

D yan uṭṭun idrusn n middn walan i uhablugrub J (lli bahra iggutn dar imzdaɣ n ugmuḍ anammas).

Isgdan

Afaylu:Mosquée hassan II - Photo de Abdellatif AMAJGAG.jpg
Timzgida Ḥasan II nttat aygan timzgida lli akk imqqurn ɣ tmazirt ula ɣ tfriqt n ugafa. Tlla timzgid ad ɣ tamdint n Tigmmi tumlilt.

Uṭṭun imqqurn n imzdaɣ n tmazirt n Lmɣrib gan imuslmn, d nttan ay-gan asgd n tmazirt, d ula udustur n 2011 innat, d inna ula mas illa uzrf dar kraygat yan ad yamn s kraygat usgd iratt. Ɣ usnmkta n tmazirt ar gis ttinin mas 99% n ugdud iga amuslm, d 1% ann lli iɣaman gis insraniyn d udayn ...

Tiɣuriwin d isiḍnn lli ur gin imaddudn ar ttinin mas gr 85 d 90% zḍarn ad gin mutadayin. Isiḍnn ad ttuyskarn f ifḍan n imɣrabiyn tufa mas gr 3-14% zɣ willi d irarn nnan is ur gin mutadayinin, d 1% nnan akk is gan warasgdiyin (mulḥidin). Asiḍn n usggʷas n 2020 inna mas uṭṭun n warasgdiyin imqqur-d s kraṭ twal d mas aɣlabya nnsn gan iɛrrimn, d mas usɣl nnsn ilkmd 15% n imɣrabiyn.

Tadamsa

Tawuri

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tamguri

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tafllaḥt

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Iqdduḥn

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Taẓḍaṛt

Lmɣrib  Tagzzumt ad txwa ur gis illi yat d ur gis ittyura amya, Aws ɣ tirra n tgzzumt ad ! Manmk a rad skrɣ ?

Tamallayt

Tga tamdint tamṛṛukit tamzwarut lli baḥra d ittawin imallayn. ɣ usggas n 2008, Mṛṛakc dar yan uẓdar n ussns (hébergement) igaddan d 44 394 lkatri lgddam n Ugadir Agadir lli ddar illa 28 605 lkatri d Tigmmi tumlilt s 12 762 n lkatri. Ig umṛṛuk ɣaṣṣaḍ wisssin ɣ timizar ntmallayt ɣ ifriqya.

ɣid maymmalan tiskfal n ussns s lkatri n timdayyin n umṛṛuk ɣ usggas n 2008:

Tadlsa

Tifugliwin tinamurin

Ddaw as llan akk tfugliwin tinamurin d tisgdanin n tmazirt n Lmɣrib:

Asakud Ism n tfugla Ma gis illan
1 muḥarram Fatiḥ muḥarram Ixf n usggʷas ahijri (tafugla tasgdant)
12 rabiɛ al-awal Ɛid lmilud Ass lliɣ d ilul urqqas n rbbi Muḥmmad (tafugla tasgdant)
1 cawal Ɛid Lfiṭr Ar as nttini ula Ɛid imẓẓiyn (tafugla tasgdant)
10 du lḥijja Ɛid n Tfaska Ass lliɣ ar nqqrs i tfaska (tafugla tasgdant)
1 innayr Ixf usggʷas Ass amzwaru ɣ usggʷas amaynu (tafugla tagraɣlant)
11 innayr Ɛid n listiqlal Ass lliɣ d ifka ugllid ṭṭalab nns bac ad tamẓ tmazirt listiqlal nns (tafugla tanamurt)
1 mayu Ɛid n twuri Ass lɛid dar willi sxdamn ɣ tmazirt (tafugla tagraɣlant)
30 yulyuz Ɛid lɛarc Ass lliɣ gis iga Muḥammad wis-sḍiṣ agllid (tafugla tanamurt)
14 ɣuct Arar n Asif n wurɣ Ass lliɣ d irar ugllid Ḥasan wis-sin Asif n wurɣ (tafugla tanamurt)
20 ɣuct Tagrawla n ugllid d ugdud Ass lliɣ d ẓẓan f ugllid Muḥmmad V flnt ɣ Madaɣacqar ukan tnkrd rwina ɣ tmazirt (tafugla tanamurt)
21 ɣuct Ɛid lmilud n ugllid Ass lliɣ d ilul ugllid Muḥammad wis-sḍiṣ (tafugla tanamurt)
6 nuwanbir Tawada tazgzawt Ass lliɣ d inna ugllid Ḥasan wis-sin is ixṣṣa ad skrn imɣrabiyn yat twada bac ad sis rarn tanrẓuft (tafugla tanamurt)
18 nuwanbir Ɛid n tsimant Ass lliɣ gis yumẓ Lmɣrib tasimant nns ɣ usggʷas n 1956 (tafugla tanamurt)

Idɣarn n Yunisku

Lmɣrib 
Iɣrm n Ayt Bn Ḥddu ɣ tsgiwin n tamdint n Warzazat, iga yan zɣ idɣarn n Yunisku. Ikcm sis zɣ isggwas n 1987.

Llan ɣ tmazirt n Lmɣrib tẓa idɣarn ikcmn ɣ ammas n tmaddast n Yunisku n aydatn igraɣlann ɣ ussinew adlsan. Walli akk izwarn ikka-tt-inn ɣ usggʷas n 1981, d walli iggran ɣ usggʷas n 2012. Idɣarn ad ɣwid ad tnt igan s trtib n ukccum nnsn :

Ilin kra n idɣarn yaḍni isrstn Lmɣrib d willi ran gisn ad kcmn ula nttni ɣ ammas n idɣarn ad n Yunisku:

  • Mulay Dris Zahrun (1995)
  • Tamdint n Taza d Jamɛ Lkbir (1995)
  • Timzgida n Tinml (1995)
  • Tamdint n Liksus (1995)
  • Lkur (1995)
  • Tantut n Tafuɣalt (1995)
  • Agdal n Ṭlasmṭan (1995)
  • Ansa n Ajkal (1998)
  • Aglmam n Xnifs (1998)
  • Adgal n Ddaxla (1998)
  • Amda n Figig (2011)
  • Ddarbiḍa (2013)
  • Trabbut n imdwn Tiɣmrt (2016)
  • Ansa aṣḥrawi n Asif n Nun (2016)

Tiwlafin fulkinin n tmazirt

Izdayn ittawiyn s mani yaḍn

Lmɣrib 
Tẓḍart ad tẓṛt uggar f Lmɣrib ɣ usnfar n Commons.

https://www.lexilogos.com/maroc_carte.htm

Isaɣuln


Timizar n Tafriqt

Dzayr • Angola • Benin • Botswana • Burkina Faso • Burundi • Djibuti • Miṣra • Elefanttähtiriddo • Eritrea • Eswatini • Etiopia • Gabun • Gambya • Ɣana • Ɣinya • Ɣinya-Bisaw • Kamirun • Kap Verde • Kenia • Komoreh • Tagduda Tamagdayt n Kungu • Tagduda n Kungu • Koskâ-Afrik täsiväldi • Lesotho • Liberia • Libya • Maadâ-Afrik • Maadâ-Sudan • Madaɣacqar • Malawi • Mali • Lmɣrib • Muritanya • Mauritius • Mosambik • Namibia • Niger • Nigeria • Peeivitäsideijee Guinea • Ruwanda • Sambia • Sinigal • Seychelleh • Sierra Leone • Somalia • Sudan • São Tomé já Príncipe • Tafsirt n Uẓr • Tansania • Tugu • Tcad • Tuns • Uganda • Zimbabwi

Lmɣrib  Imaziɣn      Lmɣrib  Taɣrma      Lmɣrib  Tarakalt      

Tags:

Lmɣrib Aẓur n yismLmɣrib AmzruyLmɣrib Tasrtit d tmrsalLmɣrib TarakaltLmɣrib AmunLmɣrib TadamsaLmɣrib TadlsaLmɣrib Izdayn ittawiyn s mani yaḍnLmɣrib IsaɣulnLmɣribRrbaṭTafriqtTamzɣaTifinaɣTutlayt Taɛrabt

🔥 Trending searches on Wiki Taclḥit:

FijiTafriqt n ugafaBuṣna d HirsikAmstirḍamTutlayt TajapunitAsmelAfganTiwwutciAṭrahuRusyaTaylur SwiftUranusImgradn imaynutnṢluvakiyaAksilLazal (Isagn)Ɛaziz AxnnucTamaddast n timtta imunn i usgmi, tamassant d tadlsaAsif n DṛɛaTutlayin TifrusyaninTamaddast n tmyaqqant n ugafa aṭlantiTutlayt tamaziɣt tanawayt tamɣribitAzrbayjanFaṭima BawjiB (Askkil)Tazmrt tafukant g LmɣribTidurssentHinaṭaIslamabadMulud SsaririTutlaytMaliTamnaḍt n Lɛyun-Targa ZggʷaɣtLɛid n trwayinAduzewiɣAnṭunyu KubilluṢkuṭlandaButagantTarudantTutlayt TaṭalyanitGuglYanTasniẓriAsmussuTaclḥitIfḍTazdaltArminyaAmssudsAbarnusTasniẓṛi🡆 More