Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс

Republiek van Suid-Afrika, Англи: Republic of South Africa) — Африкийн өмнөд үзүүрийг эзлэн орших улс. Өмнөд Африкийн эрэг нь 2 798 км үргэлжлэх бөгөөд Атлантын, Энэтхэгийн далайнуудтай хиллэдэг. Өмнөд Африкийн хойд талд Намиби, Ботсван, Зимбабве, Мозамбик, Эсватини улсууд оршдог бөгөөд дотор нь Лесотын вант улс оршдог.

Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс бусад албан ёсны 10 хэлээр Зулу: iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika Коса: iRiphabhlikhi yoMzantsi Afrika Африкаанс: Republiek van Suid-Afrika Педи: Repabliki ya Afrika-Borwa Өмнөд Сото: Rephaboliki ya Afrika Borwa Тсвана: Rephaboliki ya Aforika Borwa Тсонга: Riphabliki ya Afrika Dzonga Свати: iRiphabhulikhi yaseNingizimu-Afrika Венда: Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe Өмнөд Ндебеле: iRiphabliki yeSewula Afrika
Төрийн далбаа Сүлд
Уриа: "ǃke e: ǀxarra ǁke" (Цъхам) "Олон янз байдалд эв нэгдэл"
Төрийн дуулал: "Өмнөд Африкийн төрийн дуулал"
Дэлхийн бөмбөрцөг Өмнөд Африкийн газрын зураг
Нийслэл	Приториа (гүйцэтгэх) Кэйптаун (хууль тогтоох) Блумфонтейн (шүүх)
Томоохон хот	Йоханнесбург
Албан ёсны хэл	12 хэл Зулу хэл Коса хэл Африкаанс Англи хэл Сепеди Свати Сесото Сетсвана Тсонга Тсхивенда Ндебеле Өмнөд Африкийн дохионы хэл Тусгай статус Кхое хэлнүүд Нама хэл Койсан хэлнүүд Герман хэл Грек хэл Гужарати хэл Хинди хэл Португал хэл Телугу хэл Тамил хэл Урдү Араб хэл Еврей хэл Санскрит
Угсаатны бүлгүүд (2019)	80.7% Хар 8.8% Өнгөт 7.9% Цагаан 2.6% Ази
Шашин (2016)	78.0% Христ 58.3% Протестант 19.7% бусад урсгал 10.9% Шашингүй 4.4% Уламжлалт шашин 1.6% Ислам 1.0% Хиндүизм 2.7% Бусад 1.4% Тодорхоолойгүй
Ард түмний нэршил	Өмнөд Африкчууд‎
Төр засаг	Нэгдмэл ноёрхогч-намын гүйцэтгэх засаглалтай парламентын бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Сирил Рамафоса
• Дэд Ерөнхийлөгч	Пол Машатиле
• Үндэсний Зөвлөл дарга	Амос Масондо
• Үндэсний Ассамблейн дарга	Носививе Маписа-Нкакула
• Ерөнхий шүүгч	Рэй Зондо
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
• Дээд танхим	Үндэсний Зөвлөл
• Доод танхим	Үндэсний Ассамблей
Тусгаар тогтнол  (Их Британиас)
• Холбоо	5 сарын 31, 1910 он
• Вэстминстрийн тогтоол	12 сарын 11, 1931 он
• Бүгд найрамдах улс	5 сарын 31, 1961 он
• Ардчилал	4 сарын 27, 1994 он
Газар нутаг
• Нийт	1,221,037 км2 (24)
• Усны эзлэх талбай (%)	0.380
Хүн ам
• 2023 тооцоо	58,048,332 (25)
• Нягтаршил	42.4/км2 (169)
ДНБ (ХАЧТ)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $990 тэрбум (33)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $16,090 (97)
ДНБ (нэрлэсэн)	2023 тооцоо
• Нийт	▼ $400 тэрбум (39)
• Нэг хүнд ноогдох	▼ $6,485 (96)
ОТББИ (2014)	▼ 63.0 маш өндөр
ХХИ (2021)	▲ 0.713 өндөр · 109
Мөнгөний нэгж	Өмнөд Африк рэнд (ZAR)
Цагийн бүс	UTC+2 (ӨАСЦ)
Огнооны формат	Богинчлолууд: жжжж/сс/өө жжжж-сс-өө
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+27
ISO 3166 код	ZA
Домэйн нэр	.za

Одоогийн Өмнөд Африкийн нутагт орчин үеийн хүмүүс 100,000 гаруй жилийн турш оршин суусан. Харин Сайн итгэлийн тохойгоор өнгөрөх зөмыг олж нээснээр Голландын Зүүн Энэтхэг Компани нь одоогийн Кейптаун болох газарт 1652 онд амрах зогсоолыг байгуулжээ. Кейптаун нь 1806 онд Британийн колони болсон байна. 1820-оод оны үед Европчуудын суурьшил улам тэлсэн бөгөөд үүний учир нь Боерчууд (анхны Голландын суугч нар) болон Британичууд улсын хойд, зүүн хэсгийн газрын болгон авчээ. Үр дүнд нь тэд болон нутгийн уугуул иргэд болох Коса, Зулу нарын хооронд мөргөлдөөн үүссэн байна. Хожим нь алмааз олдсоноор Британи, Боерчууд Өмнөд Африкийн эрдэс бодисын нөөцийг өөртөө авах гэж Англи-Боерчуудын дайн болжээ. Хэдийгээр Боерчууд ялагдсан боловч 1910 онд Британийн эрх мэдэл доор Өмнөд Африкт хязгаарлагдмал тусгаар тогнолыг өгсөн байна. Британий эсрэг бодлогууд нь бүрэн тусгаар тогнол дээр тулгуурлаж байсан бөгөөд 1961 онд Өмнөд Африк нь Бүгд найрамдах улс болжээ. Ингээд тэргүүлэгч Үндсэний нам апартейд гэгч тусгаарлалтыг зөвшөөрсөн хуулийг тогтоожээ. Гэвч энэ нь дотоод, гадаадаас шүүмжлэл хүртэж байсан бөгөөд 1990 онд хуучин ерөнхийлөгч Фредерик Виллем де Клерк энэ хуулийг буулгаж эхэлж, 1994 онд анхны ардчилсан сонгууль явагдсан байна. Энэхүү сонгуулиар Нельсон Мандела болон одоогийн удирдагч нам, Африкийн Үндсэний Конгрессийг эрх мэдэлд хүргэжээ.

Өмнөд Африк нь хүн амынхаа олон янз байдлаараа алдартай бөгөөд Үндсэн Хуулинд нь 11 албан ёсны хэлийг заасан байдаг. Албан ёсны үйл хэрэг болон худалдаа, арилжаанд англи хэл хамгийн их хэрэглэгддэг боловч гэрт ярьдаг хэлээрээ тавд л жагсдаг. Өмнөд Африк нь Кавказ, Энэтхэг, холимог цуст хүн амаараа Африкт тэргүүлдэг. Хэдийгээр хүн амынх нь 79.5% нь хар арьстай боловч энэ ангилалд олон үндэстэн багтдаг. Албан ёсны 11 хэлний 9 нь Африкийн хэлүүд юм. 2006 оны байдлаар Өмнөд Африкийн хүн амыг 47.4 сая гэж тооцжээ.