Бактерияр

βακτήριον — тӀвал) — прокариотдин хвехавачир микроорганизмрин, фад-фад саклеткадин, домен (виниалем) я. Къедалди тахминан цӀуд агъзур кьван бактерийрин жуьрейрин тегьерар кхьенва ва фикирзава хьи, абурун кьадар са миллиондилайни гзаф я. Бактерияр микробиологиядин пай тир — бактериологияди чирзава.

Бактерийрин чӀехи пай (актиномицетарни гъалан цианобактерияр къецяй) сакьефесдинбур я. Къефесрин формадай килигна абур элкъвейбур ава (коккар), лашхьтинбур (бациллаяр, клостридияр, тапунмонадаяр), хархазавайбур (вибрионар, спириллаяр, спирохетар), кьеривал — гъетерхьтинбур, тетраэдрхьтинбур, кубхьтинбур, C- дахьайтӀа O-хьтинбур. Формадиз ихьтин крар аслу я: вини патл ккун, узудай мумкинвал авай, хийир авай зтӀар недай.

Агъзур йисарадди инсанди некин цуру бактерияр ниси авун патал ишлемишзавай, йогурт, къатух, уксусни маса зтӀар. Исятда саягъар туькӀуьрнава, фитопатогенвилин бактерияр зерел тушир гербицидар хьиз ишлемишдай, энтомопатогенвилинбур — инсектицидрин чкадал. Виридалайни пара ишлемишзавайди Bacillus thuringiensis я, токсинар акъудзавай (Cry-токсинар). Бактерийрин инсектицидрилай къецяй, хуьруьн майишатда бактерийрин удобрениярни кардик кутазва. Инсанриз азарар гъизвай бактерияр бактериологивилин яракьар хьиз ишлемишзава; гьадалай къецяй, ахьтин яракьар хьиз бактерийрин токсинарни ишлемишзавайди.

•   Викигьамбарда темайриз килигна туькӀуьрнавай медиа-файлар ава Бактерияр