Антон Павлович Чехов

Антон Павлович Чехов
Антон Павлович Чехов
Хьайила ганвай тӀвар	Антонъ Павловичъ Чеховъ
Дидедиз хьайи чӀав	1860 йисан 29 январь(1860-01-29)
Дидедиз хьайи чка	Таганрог
Кьиникьин чӀав	1904 йисан 15 июль(1904-07-15) (44 йисан)
Кьиникьин чка	Баденвайлер
Гьукумат	Урусатдин империя
Пеше	журналист, кхьираг, прозаик, сатирик ва драматург
Буба	Павел Егорович Чехов
Диде	Евгения Чехова
Гъуьл-пабвал	Ольга Леонардовна Книппер-Чехова
Пишкешар	III-лагьай дережадин Пак Станиславан орден, Пушкинан премия, медаль «За труды по первой всеобщей переписи населения» ва почётный гражданин Российской империи
Автограф
Викигьамбарда авай шикилар

Дуьньядин эдебиатдин классик. Пешедал гьалтайтӀа ам духтур я. Императордин илимрин чӀалан гуьзел шейэрин патай Академиядин академик (1900—1902). Дуьяньдин драматургинрин арада лап тӀвар-ван авай кас я. Адан эсерар вишелай гзаф чӀаларал таржума авуна. Адан тамашаяр, гзафни-гзаф «Чайка», «Пуд вах» ва «Вишнийрин багъ» вишелай гзаф йисара дуьяньядин театрайра эцигзава.

25 йисан яратмишунин къене А. П. Чехова вад вишелай гзаф гьар жуьрейдин эсерар туькӀуьрна (гъвечӀи хъвер къведай кьисаяр, чӀехи фагьумлу гьикаятар ва тамашаяр), гьабрикай гзафбур дуьньядин литературадин классика хьанва. Виридалайни вилик чпел фикир ганвай ихьтин гьикаятри: «Степь», «Скучная история», «Дуэль», «Палата № 6», «Дом с мезонином», «Душечка», «Попрыгунья», «Мужики», «Человек в футляре», «Аялар», «Драма на охоте»; тамашаяр: «Иванов», «Чайка», «Дядя Ваня», «Пуд вах», «Вишнийрин багъ».

Антон Чехов 1860 йисан 17(29)-лагьай январдиз Таганрог шегьерда савдагардин кӀвалин пудлагьай дережадал алай са гъвечӀи кӀвале дидедиз хьана. Адан буба — Павел Егоран хва Чехов — са гъвечӀи туьквендин иеси тир. Адан диде — Якован руш Евгения Морозоврин тухумдикай тир. Гьабурун хзанда ругуд аял авай — вад гадани са руш. Антон пуд лагьай аял тир.

1868 йисан 23 лагьай августдиз Антон Таганрогдин гимназиядин сад лагьай классдик экечӀна. А гимназия Урусатдин рагъ акӀидай пата виридалайни куьгьне мектеб тир, ам 1806 йисуз ахъанавайди тир. Адаз дуьнья аквазвайвал, ктабрал ва театрадал ашукь хьун и гимназияда кӀелзавай йисара туькӀуьр хьанва. Сифтегьан литературадин лакӀаб — «Чехонте» — адаз ана кӀвалахзавай Ф. П. Покровский муаллимди ганва; и йисара адан сифтегьан литературадин ва сегьнедин тежрибаяр башламиш хьана.

1876 йисуз Чехован буба барбатӀ хьана, вичиз авай шеэр, кӀвални галаз маса гана Москвадиз катна. Антона башламишна хсуси тарсар гуз, икӀа ада вичин кьил хвена.

1879 йисуз гимназия кӀелна куьтягьайдалай кьулухъ, Антон Москвадиз фена ва Московски университетдин медицински факультетдихъ экечӀна. Адаз тарсар гана тӀвар-ван авай профессори Н. В. Склифосовскиди, Г. А. Захарьинди ва масабуру. Гьа йисуз Антонан стха Иваназ Москвадин патав гвай шегьерда Воскресенскида муалимдин чка гана. Ана адаз еке вири Чеховрин хзан гьякьдай кӀвални гана. Чехавар, Москвада дарвалдиз яшамиш жезвай виле, абур гьар гатуз Иванан патав Воскресенскидиз физвай. 1881 йисуз А.Чехов духтур П. А. Архангельскидихъ галаз таниш хьана, гьа вахтунда ам Воскресенскидин азарханадин (Чикиндин азархана) заведиш тир. 1882 йисуз гьелелиг кӀелзамаз Чехова духтурриз ничагъзавай инсанар кьабулиз духтурриз куьмек гуз хьана.

1884 йисуз Чехова университет кӀелна куьтягьна ва Чикиндин азарханада духтур яз кӀвалахиз башламишна. Гьадлай гуьгъуьнай са вахтунда Звенигорода азарханадин заведиш яз кӀвалахна.