Republika A Tseka: Pagilian idiay Europa

Ti Republika a Tseka (/ˈtʃɛk/ (dengngen) CHEK; Tseko: Česká republika, panangibalikas [ˈtʃɛskaː ˈrɛpuˌblɪka] (dengngen), ababa a porma ti Česko Panangibalikas a Tseko: [ˈtʃɛsko]), ket maysa a napalikmutan ti daga a pagilian idiay Tengnga nga Europa. Ti pagilian ket nabeddengan babaen ti Alemania iti laud, ti Austria iti abagatan, ti Eslobakia iti daya ken ti Polonia iti amianan. Ti kapitolio ken kadakkelan a siudadna, nga dda dagiti 1.3 a riwriw nga agnanaed, ket ti Prague. Ti Republika a Tseka ket mangiraman kadagiti naipakasaritaan a teritorio iti Bohemia ken Moravia ken ti maysa a bassit a paset ti Silesia.

Republika a Tseka Česká republika
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: "Pravda vítězí" (Tseko) "Umartapto ti Kinapudno"
Nailian a kanta: Kde domov můj?  (Tseko) Ayan kadi ti balayko? a
Lokasion ti  Republika a Tseka  (nangisit a berde) – idiay Europa  (berde ken nangisit a kolordapo) – idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Prague (Praha) 50°05′N 14°28′E / 50.083°N 14.467°E / 50.083; 14.467
Opisial a sasao	Tseko
Dagiti opisial a mabigbigan minoridad a pagsasao	Eslobako Aleman Polako Bulgaro Kroata Griego Hungaro Romani Ruso Rusyn Serbio Ukraniano
Grupgrupo ti etniko (2011)	63.7% Tseko 4.9% Morabo 1.4% Eslobako 29.9% dadduma pay a saan a nainaganan
Relihion	80% Saan a naibagbaga wenno saan a relihioso 10.3% Romano Katoliko
Nagan dagiti umili	Tseko
Gobierno	Parlamentario a republika
• Presidente	Miloš Zeman
• Nangruna a Ministro	Petr Fiala
Lehislatura	Pariamento
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Kamara dagiti Deputado
Pannakabangon
• Prinsipalidad ti Bohemia	c. 870
• Pagarian ti Bohemia	1198
• Czechoslovakia	28 Oktubre 1918
• Sosialista a Republika a Tseka	1 Enero 1969
• Republika a Tseka	1 Enero 1993
Kalawa
• Dagup	78,871 km2 (30,452 sq mi) (Maika-116)
• Danum (%)	2
Populasion
• Karkulo idi 2021	10,701,777 (Maika-86)
• Senso idi 2011	10,436,560
• Densidad	136/km2 (352.2/sq mi) (Maika-84)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$432.346 bilion
• Tunggal maysa a tao	$40,585
GDP (nominal)	Karkulo idi 2020
• Dagup	$261.732 bilion
• Tunggal maysa a tao	$24,569
Gini (2019)	24 ababa · Maika-4
HDI (2019)	0.900 nangato unay · Maika-27
Kuarta	Koruna ti Tseka (CZK)
Sona ti oras	UTC+1 (CET)
• Kalgaw (DST)	UTC+2 (CEST)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+420b
TLD ti internet	.czc
Ti saludsod ket retoriko, a mangipalplatiing ti "dagiti a luglugar a nakaisangladan ti pagiliak". Ti kodigo 42 ket naibingbingayan iti Eslobakia aginggana idi 1997. Ken ti pay .eu, a nakibingbingayan kadagiti dadduma nga estado a kameng ti Kappon ti Europa.

Ti estado ti Tseka ket dati nga ammo a kas Bohemia, ket naporma idi kaladawan ti maika-19 a siglo a kas maysa a bassit a dukada iti Prague, nga iti dayta a panawen ket tinurturayan babaen ti nabileg nga Imperio ti Nalatak a Moravia. Kalpasan ti pannakatnag ti Imperio idi 907, ti sentro ti bileg ket naipan manipud iti Moravia idiay Bohemia, babaen dagiti Přemyslid. Manipud idi 1002 daytoy ket pormal a nabigbigan a kas paset ti Nasantuan a Romano nga Imperio. Idi 1212 ti dukado ket naipangato iti maysa a pagarian ken idi las-ud ti panagturay dagiti Přemyslid duke/ari ken dagiti simmarsaruno kaniada, dagiti Luxembourgs, ti pagilian ket nakaabut ti kalatakanna a gay-at ti teritorio (maika-13 – maika-14 a siglo). Idi las-ud ti Hussite a gubgubat ti pagarian ket nakasango kadagiti ekonomiko nga embargo ken dagiti krusada manipud kadagiti amin a paset ti Europa. Kalpasan ti Gubat ti Mohács idi 1526, ti Pagarian ti Bohemia ket nagin-inut a nadaddadael iti maysa a Habsburg a monarkia a kas maysa kadagiti tallo a nangruna a paset, a mairaman ti Arkidukado ti Austria ken ti Pagarian ti Hungaria. Ti Bohemio a Yaalsa (1618–20) a pannakaabak iti Gubat ti Puraw a Bantay, ket nangiturongan ti adu pay a pannakaipatengnga ti monarkia a mairaman ti pannakapilit a pannaka-Katoliko manen ken Pannaka-Aleman manen. Iti pannakatunaw ti Nasantuan a Romano nga Imperio idi 1806, ti Bohemio a pagarian ket nagbalin a paset ti Austriano nga Imperio. Idi maika-19 a siglo dagiti Tseka a daga ket nagbalin a nabileg a balayan ti industria iti monarkia ken ti bugas ti Republika ti Czechoslovakia a naporma idi 1918, kalpasan ti pannakarebba iti Austro-Hungaro nga Imperio kalpasan ti Sangalubongan a Gubat I. Kalpasan ti 1933, ti Czechoslovakia ket nagtultuloy nga isu laeng ti demokrasia idiay tengnga ken daya nga Europa.

Kalpasan ti Munich a Tulagan, Polako a pannkaikapet ti Zaolzie ken Aleman a panagraut iti Czechoslovakia ken ti dimtengan a pannakapukaw ti namnama ti Akinlaud a sungbat ken ti panagyaman para iti pannakawaya ti kaaduan apaset ti Czechoslovakia babaen ti Nalabbasit a Buyot, ti Partido Komunista ti Czechoslovakia ket nangabak ti kaaduan kadagiti 1946 a panagbutos. Iti 1948 a kudeta, ti Czechoslovakia ket nagbalin nga inturturayan ti komunista nga estado. Idi 1968, ti immad-adu a di nakaipaneknekan ket kimmaro kadagiti panagpadas a maireporma ti turay a komunista. Dagitoy a pasamak a nakunkuna a kas dagiti Primabera ti Prague iti 1968, ket nagpatingga iti maysa a panagraut babaen dagiti buyot ti pagpagilian ti Timpuyogan ti Warsaw (a malaksid ti Romania); dagiti tropa ket naggigianda iti pagilian aginggana ti Tersiopelo a Rebolusion ti 1989 , idi narebba ti komunista a turay. Idi 1 Enero 1993, ti Czechoslovakia ket nakappi a natunaw kadagiti konstituentona nga estado, ti Republika a Tseka ken ti Eslobako a Republika.

Ti Republika a Tseka ket isu ti immuna a dati a kameng ti Comecon a nakagun-od ti kasasaad iti maysa a narang-ay a pagilian segun ti Banko ti Lubong. Iti pay maipatinayon, ti pagiian ket adda ti kangtuan a panagrang-ay ti nagtagitaon idiay Tengnga ken Daya nga Europa, a nairanggo a kas maysa a "Nangato Unay a Panagrang-ay ti Nagtagitaoan" a pagilian. Daytoy ket mairanggo paya a kas ti maikatlo a kakappiaan a pagilian idiay Europa ken ti kaaduan a demokratiko ken nasalun-at (babaen ti mortalidad ti maladaga) a pagilian iti rehion. Daytoy ket maysa a pluralista adu a partido a parlamentario a representatibo a demokrasia, maysa a kameng ti Kappon ti Europa, NATO, ti OECD, ti OSCE, ti Konseho ti Europa ken ti Visegrád a Grupo.